«Pryjdzie čas, kali ŭsio čałaviectva budzie blizarukim». Aftalmołah pra sučasnaść i budučyniu našaha zroku
Pavodle dadzienych Suśvietnaj arhanizacyi achovy zdaroŭja, 285 miljonaŭ čałaviek majuć prablemy sa zrokam. 90% ź ich — žychary krain ŭ stadyi raźvićcia. I situacyja budzie tolki paharšacca: prynamsi kolkaść blizarukich dakładna pavialičycca.
Pra toje, jakich jašče źmianieńniaŭ sa zrokam usim nam varta čakać u budučyni, pra bieskarysnyja praktykavańni, čarnicy i morkvu, a taksama pra toje, jak zrabić tak, kab u dziciaci byŭ dobry zrok, nam raspaviała aftalmołah miedycynskaha centra «Vokamiedson» Alaksandra Makarevič.
«Naša Niva»: Alaksandra, ź jakimi parušeńniami zroku čaściej za ŭsio sutykajucca biełarusy?
Alaksandra Makarevič: Ajčynnaja statystyka nie mocna adroźnivajecca ad suśvietnaj. Samyja raspaŭsiudžanyja adchileńni — heta anamalnyja refrakcyi: blizarukaść (kali čałaviek dobra bačyć pablizu), dalnazorkaść (kali bačyć narmalna zdalok) i astyhmatyzm (kali bačyć razmytuju karcinku, niezaležna ad adlehłaści abjekta). Dalej u rejtynhu iduć uzrostavyja chvaroby — katarakta i hłaŭkoma.
«NN»: Ź jakim najhoršym zrokam da vas prychodzili pacyjenty?
AM: U mianie byli klijenty ź minusam 18 i ź plus 10. Žyviecca im ciažka, ale heta nie śmiarotny prysud. Sučasnaja miedycyna dazvalaje vyrablać akulary i linzy dla jakoha zaŭhodna minusu. Jany kaštujuć doraha, bo praduhledžvajuć indyvidualny padychod, ale miažy tut nie isnuje.
«NN»: Šmat sučasnych ludziej robiać łaziernuju karekcyju. Ci isnujuć daśledavańni na temu taho, jak paśla takoj apieracyi budzie siabie pavodzić voka ŭ stałym uzroście?
AM: Jakija b vyniki nie davała łaziernaja karekcyja, heta nie lačeńnie, a miechaničnaje źmianieńnie vastryni zroku. Padčas apieracyi chirurh stančaje rahavicu i źmianiaje jaje pieršapačatkovuju strukturu, siłu prałamleńnia (u vyniku my majem bolš tonkuju tkanku, schilnuju da źmienaŭ paśla niejkich traŭm ci z prychodam endakrynałahičnych prablem). Addalenyja nastupstvy pieršych karekcyjnych apieracyj, kali na rahavicu nanosilisia nasiečki, užo viadomyja, i ich, na žal, nielha nazvać pazityŭnymi, chacia ŭ svoj čas jany dapamahli dobra bačyć tysiačam.
Addalenyja nastupstvy łaziernaj karekcyi buduć viadomyja praz hadoŭ 15-20, kali tyja, chto zrabiŭ jaje, dasiahnuć stałaha ŭzrostu. Razam z tym kala 10% pacyjentaŭ paśla karekcyi znoŭ viartajucca da akularaŭ ci linzaŭ.
«NN»: U tym, što nasielnictva imkliva hublaje zrok, vinavatyja hadžety, jakija tak abłajvaje starejšaje pakaleńnie?
AM: Nie tolki. Pryznana, što kolkaść blizarukich dziaciej pavialičyłasia, bo siońnia jany mienš byvajuć na śviežym pavietry, arhanizm atrymlivaje mienšuju dozu dzionnaha śviatła. Navat na kanikułach padletki siadziać za kampjutaram ci ŭ hurtkach — karaciej, u pamiaškańniach ź nienaturalnym aśviatleńniem. Japonija, naprykład, užo pryjšła da taho, što bolš za 60% małodšych školnikaŭ vymušanyja karystacca akularami. U Biełarusi za apošnija 10 hadoŭ kolkaść dziaciej u akularach i linzach siarod tych, chto pierachodzić z małodšaj škoły ŭ siaredniuju, značna pavialičyłasia.
Akramia taho, heta asablivaść našaha pakaleńnia: nam usio mienš treba hladzieć udalačyń, što było zvyčajnym dla našych prodkaŭ, jakija palavali. Nu i hadžety, biezumoŭna, robiać svoj admoŭny ŭniosak ŭ ahulny praces. Televizar, za praciahły prahlad jakoha baćki mahli pakarać raniej, ciapier siarod inšych zabaŭ samy biaskryŭdny varyjant.
«NN»: Kali vy svaim pacyjentam dazvalajecie davać u ruki małym płanšet?
AM: Pavodle mižnarodnych rekamiendacyj, dzieciam da troch hadoŭ uvohule zabaraniajecca karystacca jak płanšetami z telefonami, tak i televizaram. Małodšych školnikaŭ, u suviazi ź isnavańniem u navučalnych ustanovach elektronnych dziońnikaŭ, dazvolena dapuskać da kampjutara na 10-15 chvilin.
Płanšety i telefony ž lepš schavać ad dziaciej da 10-12 hadoŭ — uzrostu, kali ich voka pa svaich funkcyjanalnych i anatamičnych paramietrach bolš ci mienš nabližajecca da voka darosłaha čałavieka.
«NN»: Heta hučyć nierealna ŭ sučasnym śviecie…
AM: Moža, i nierealna. Ale baćki, u jakich drenny zrok, abo tyja, što sapraŭdy adkazna staviacca da zdaroŭja dziciaci, starajucca prytrymlivacca hetych pravił i iduć na takija abmiežavańni.
«NN»: A isnujuć niejkija źviazanyja sa zrokam parady dla budučych maci?
AM: Kaniečnie, kali ŭ abodvuch baćkoŭ jość blizarukaść, jana, chutčej za ŭsio, piarojdzie ŭ spadčynu i novanarodžanamu. Na žal, vyjavić niejkija chvaroby zroku ci adchileńni ad normy va ŭłońni nielha.
Tamu ŭsio, što možna rekamiendavać maci, jakija chočuć naradzić zdarovych dziaciej — heta prytrymlivacca pravilnaha ładu žyćcia, pry nieabchodnaści prymać dadatkovyja vitaminy i staracca nie padchapić infiekcyju kštałtu krasnuchi, tamu što padobnyja rečy niehatyŭna paŭpłyvajuć na raźvićcio orhana zroku niemaŭlaci.
«NN»: Kolki razoŭ na hod u ideale musić naviedvać kabiniet aftalmołaha siaredniestatystyčny biełarus?
AM: Kali vam mienš za sorak i vy nie adčuvajecie prablem sa zrokam, to možna pakazvacca aftalmołaham raz na niekalki hadoŭ. Paśla hetaha vieku pažadana naviedvać balnicu kožny hod, bo ŭ taki čas pačynaje prahresavać šmat uzrostavych chvarob. Kali ž u čałavieka majucca parušeńni zroku, to treba praviaracca ŭ akulista chacia b raz na paŭhoda.
«NN»: Davajcie zaadno pryhadajem, čym jašče možna dapamahčy svaim vačam samastojna?
AM: Pracoŭny manitor pavinien aśviatlacca ź levaha boku (ci chaj śviatło traplaje niepasredna na kampjutar: pad vuhłom, kab na ekranie nie było blikaŭ). Imkniciesia da taho, kab raźmiaścić techniku na adlehłaści 60-80 santymietraŭ ad vačej, a vierchni kraj — kryšačku nižej ich ŭzroŭniu. Kali havorka idzie pra knihi — chaj heta budzie 40 santymietraŭ miž vami i litarami na papiery.
Ahulnyja rekamiendacyi pa časie nastupnyja: darosłym, jakija pracujuć za kampjutaram, treba kožnuju hadzinu rabić nievialiki pierapynak, dziaciam — kožnyja paŭhadziny, chacia b na 5-10 chvilinak. Pry statyčnych nahruzkach važna jašče sačyć za fihuraj.
«NN»: Jakija mietady lačeńnia, što vykarystoŭvalisia ŭ aftalmałohii zusim niadaŭna, bolš nie pracujuć?
AM: Raniej ličyłasia tak: kali ŭ dziciaci, naprykład, minus try, niepažadana vypisvać akulary z takim samym minusam: lepiej mienš, kab voka nie lenavałasia i samastojna napružvałasia pry sprobach sfakusiravacca na dalokich abjektach.
Siońnia ahulnapryniatym praviłam źjaŭlajecca pryznačeńnie jak maha bolš poŭnaj karekcyi. Dakazana, što blizarukija vočy pracujuć jakraz tolki ŭ akularach abo kantaktnych linzach.
«NN»: Toje, što mahčyma viarnuć «adzinku» z dapamohaj praktykavańniaŭ ci čarnic z morkvaj, taksama niapraŭda?
AM: U nas niama nijakich paćvierdžańniaŭ, što cudoŭnyja praktykavańni Narbiekava i inšyja padobnyja mietady realna pracujuć. Luby praktykujučy aftalmołah paćvierdzić, što da jaho pakul nie prychodziŭ ni adzin pacyjent, jaki pazbaviŭsia b blizarukaści jakim-niebudź z hetych sposabaŭ.
Tak, my raim rabić raźminki, kab pavialičyć prytok kryvi da vočnaha jabłyka, ci ŭ jakaści adpačynku paśla luboj statyčnaj nahruzki — heta karysna. Ale viarnuć zrok ni jany, ni čarnicy z morkvaj nie dapamohuć — heta ŭsio mify.
U vypadku z vosievaj blizarukaściu (źviazanaj z zališnim rostam vočnaha jabłyka) my ŭvohule možam tolki pravodzić prafiłaktyčnyja mierapryjemstvy i čakać, pakul pierastanie aktyŭna vypracoŭvacca harmon rostu, praź jaki vočny jabłyk raście zanadta chutka. Čamu u adnych voka stanovicca vialikim, a ŭ inšych, naadvarot, nie dabiraje patrebnych pamieraŭ — nieviadoma. Jak nielha adkazać, čamu ŭ adnych ludziej 43-ci pamier nahi, a ŭ inšych 36-ty.
«NN»: Čyrvonyja białki vačej — što robić ich takimi?
AM: Tut usio vielmi indyvidualna. Čyrvonaje voka — heta simptom dzieści 40 zachvorvańniaŭ, nieabaviazkova aftalmałahičnych: heta moža być źviazana z reŭmatyzmam, vysokim arteryjalnym ciskam, niejkaj infiekcyjaj ci alerhičnaj reakcyjaj. Kali my, naprykład, pracujem za manitoram, naš arhanizm hasić mihalny refleks, a ślaza na piaredniaj pavierchni voka adnaŭlajecca tolki kali my mirhajem. U vyniku zamiest patrebnych 12-13 razoŭ na chvilinu, my mirhajem tolki 2-3, voku nie chapaje charčavalnych rečyvaŭ, jakija ŭtrymlivajucca ŭ śloznaj ploncy, i jano čyrvanieje.
Adnak kab vyśvietlić dakładnyja pryčyny pačyrvanieńnia, treba pryjści da akulista, jaki vyrašyć hetuju prablemu z dapamohaj kropiel, naprykład, ci nakiruje da inšaha doktara.
«NN»: Linzy ci akulary, što lepš karektuje zrok?
AM: Adna ź viadučych teoryj sa składanaj nazvaj — teoryja źmianieńnia pieryfieryčnaha retynalnaha defokusa — śviedčyć: čym lepšy malunak my atrymlivajem va ŭsich adździełach siatčatki, tym lepš. Kantaktnyja linzy vydatna dajuć rady takoj zadačy, i heta hraje svaju rolu ŭ tarmažeńni raźvićcia toj ža blizarukaści.
«NN»: A ŭ jakim uzroście možna pačynać nasić linzy?
AM: U optykach raniej za 14 hadoŭ linzy nie padbirajuć. Možna rabić heta i raniej, adnak naŭrad ci ŭsie dzieci ŭ małym uzroście ŭ stanie nieści adkaznaść za biezdakornaje vykarystoŭvańnie linzaŭ: čyściniu ruk, kantejniera i akuratnaje baŭleńnie času na vulicy.
«NN»: U maje školnyja hady ŭsich akularykaŭ u dvary i škole pastajanna abzyvali. Ci ŭsie padletki siońnia spakojna ŭsprymajuć navinu, što im treba budzie nasić akulary?
AM: Vidać, dziakujučy modnym tendencyjam i časopisam, u apošnija hady vielmi źmianilisia adnosiny dziaciej da akularaŭ: ich chutčej pazicyjanujuć jak cikavy aksesuar.
Dziaŭčynki-padletki, jakim my nie vypisvajem na ich recept, mohuć rasstroicca i navat raspłakacca z hetaj nahody.
U takich vypadkach my prapanujem baćkam nabyć madel z nulavym, prazrystym škłom — chaj zabaŭlajucca. Admoŭnaja reakcyja na našeńnie akularaŭ moža być u adzinak.
«NN»: Jak vy staviciesia da kropak z akularami kala mietro, dzie ich pradajuć za 10 rubloŭ?
AM: Admoŭna, ale ŭsio, što my možam tut zrabić, heta prosta danieści da nasielnictva: nielha nabyvać toje, što ŭpłyvaje na vaša zdaroŭje, u niepravieranych pastaŭščykoŭ. Heta pryblizna jak pajści i kupić leki z łatka: nichto nie viedaje, jak heta adabjecca na vašym arhaniźmie. Jość śpiecyjalnyja optyki, jakija znachodziacca pad kantrolem Ministerstva achovy zdaroŭja, tam vy chacia b možacie atrymać harantyju.
Toje ž samaje možna skazać pra tannyja kitajskija soniečnyja akulary. Jany pracujuć takim čynam, što prosta zaciamniajuć voka, zrenka ŭ takich umovach pašyrajecca, a jarkaje śviatło traplaje i drenna ŭpłyvaje na siatčatku.
Lepš uvohule nijakich akularaŭ, čym niajakasnyja, bo ŭ naturalnych umovach naš arhanizm chacia b zdolny ŭklučyć abarončuju reakcyju na jarkaje śviatło dy zvuzić zrenki.
Nie raju ja złoŭžyvać i kalarovymi linzami, asabliva ŭ letni pieryjad. Jany pracujuć, jak i soniečnyja akulary. Ale adznaču, što zvyčajna ad niedarahich kalarovych linzaŭ nielha čakać dobraj jakaści, bo ŭ aftalmałohii jany ličacca prosta svavolstvam.
«NN»: Ci zmoža miedycyna kali-niebudź pieramahčy ŭsie zrokavyja chvaroby?
AM: Što tyčycca biasšvovaha vydaleńnia katarakty, biełaruskija śpiecyjalisty tut znachodziacca na suśvietnym uzroŭni i spraŭlajucca vydatna: 30 chvilin pracy chirurha viartajuć pacyjentu zrok.
Blizarukaść ža my naŭrad ci kali-niebudź pieramožam: nielha nie pahadzicca, što jana ŭ peŭnym sensie źjaŭlajecca prystasavalnickaj reakcyjaj pakaleńnia, i praź jakuju sotniu-druhuju hadoŭ budzie va ŭsich ludziej, heta stanie normaj.
Z dalnazorkaściu naadvarot: jana, jak rudymient, chutčej za ŭsio, budzie admirać, bo funkcyja bačańnia ŭdalečyniu sučasnamu čałavieku patrebnaja ŭsio mienš i mienš.
UNP 191126676
TAA «Okomiedson»
Kamientary