Kab zachavać biełaruskaść synoŭ, Šeiny pieraviali ich na chatniaje navučańnie
Pieršaje, što kidajecca ŭ vočy, kali traplaješ u kvateru Šeinych — łabirynty knižak.
Jany paŭsiul: na palicach, padłozie, stałach… Čytać lubiać usie členy siamji: i haspadynia Natalla, i dzieci. Starejšy Jakub hłytaje ich załpam, a małyja Jan dy Symon pacichu padciahvajucca za bratam. Alaksieju jak piśmieńniku-pačatkoŭcu bieź litaratury nijak. Šeść hadoŭ tamu jon kančatkova vyrašyŭ adyści ad aktyŭnaj palityčnaj dziejnaści ŭ Chryścijanskaj demakratyi, kab pahruzicca ŭ majsterstva stvareńnia historyj.
Niadaŭna raman dla padletkaŭ «Siem kamianioŭ», napisany Alaksiejem, atrymaŭ mižnarodnuju premiju Jeŭrapiejskaha tavarystva navukovaj fantastyki jak najlepšy litaraturny debiut, a na scenie RTBD pastavili śpiektakl pa jaho pieršaj pjesie «1517» pra Francyska Skarynu. Ciapier jon rychtuje adrazu niekalki novych knižak.
Pra ich budučy źmiest, byłyja pryhody, kachańnie, jakoje było nie ź pieršaha, a z «sotaha» pohladu, dy chatniaje navučańnie dziaciej, Alaksiej razam z žonkaj Natallaj raspaviali «Našaj Nivie».
«Moh stać ałkaholikam, ale staŭ piśmieńnikam»
Alaksiej ros u Hrodnie. U Minsk trapiŭ, jak pastupiŭ u Licej BDU. Paśla praciahnuŭ navučańnie na fiłfaku. Darečy, mienavita ŭ Licei razam ź siabrami jon vyrašyŭ pierajści na biełaruskuju movu. Voś jak sam Alaksiej pra heta ŭspaminaje: «Mnie było 15, išoŭ 1991 hod, atmaśfiera pieramien natchniała na mnohaje. Razam z adnakłaśnikami my prosta zachacieli raz i nazaŭždy pierajści na movu: u mianie atrymałasia zrabić heta za try miesiacy. Ale
pieršy ŭrok patryjatyzmu ja atrymaŭ jašče ad maci. U škole nam niejak zadali pierakład z ruskaj na biełaruskuju. Ja padyšoŭ da maci i spytaŭ: «Kak po-ichniemu budiet pulemiot?». Jana mianie adrazu asiekła i abłajała: «Jakaja ichniaja? Heta naša mova!». Pry tym što ŭ siamji my pa-biełarusku nie razmaŭlali, biełaruskuju ja čuŭ tolki ŭ Rakavie ŭ babuli».
Studenckija hady ŭ chłopca byli nasyčanyja: Alaksiej byŭ adnym z zasnavalnikaŭ «Maładoha frontu». Z paplečnikami vyviešvaŭ bieł-čyrvona-biełyja ściahi na dachi centralnych budynkaŭ, ładziŭ akcyi. U niejki momant na chvali svabodnaha žyćcia biez baćkoŭ pačalisia prablemy z ałkaholem.
«Raz na dva dni mnie stabilna treba było vypić, sabracca ź niejkaj kampanijaj. Adnojčy, viartajučysia ź fiłfaka, ja tak i nie dajšoŭ da internata na Kastryčnickaj: pa darozie zatrymali. Pračnuŭsia ŭžo ŭ vyćviareźniku. Jašče niejak, pamiataju, byŭ nie ŭ humory, my išli kampanijaj praz parkoŭku kala stadyjona «Dynama», i ja pačaŭ rukoj bić lusterki na mašynach, jana ŭsia skryvaŭlenaj stała. Achoŭniki chutka schapili, pryjechała milicyja — dobra, što patrapiŭsia adekvatny milicyjanier, tolki hrošy paprasiŭ addać ułaśnikam, chulihanku mnie nie prypisali. Jak razumiejecie, aktyvistu «Maładoha frontu» hetyja historyi nijak nie pasavali. Dobra, što, kali pavieryŭ u Boha, mnie ŭdałosia pieramahčy zaležnaść: hienietyka nie daravała b praciah ałkaholnych historyj».
Były ateist i buntar — siońnia viernik, baćka traich dziaciej i piśmieńnik. Kožny dzień Alaksiej siadaje za pracoŭny stoł, kab napisać minimum 500 słoŭ dla adnoj z budučych knižak.
«Asnoŭny moj prajekt ciapier — raman-kvest pa Biełarusi. Pa siužecie školniki naviedvajuć roznyja harady, dzie šukajuć skarb. Z dapamohaj hetaj knižki, ja spadziajusia, čytačy lepš paznajomiacca z hieahrafijaj i historyjaj našaj krainy. Akramia hetaha, paralelna ja pracuju nad adnym histaryčnym pryhodnickim padletkavym ramanam i knižkaj dla darosłych», — dzielicca haspadar doma.
«Kachańnie napatkała praz 10 hadoŭ znajomstva»
Budučaja žonka Alaksieja Natalla taksama vučyłasia na fiłfaku: u ich byŭ kurs roźnicy.
I kali Alaksiej dziaŭčynu asabliva nie zaŭvažaŭ, to jana jakraz naadvarot: «Inakš i być nie mahło: na fiłfaku chłopcy — redkaść. Dobra kali try na płyń było. Tamu Alaksieja ja adrazu zapomniła: u biełym švedry, z daŭhimi vałasami, baradoj i «fieniečkaj» na ruce».
Jana była upeŭnienaja, što takim, jak Alaksiej, padabacca nie moža: jon — tvorčy čałaviek, jana — bolš matematyk i praktyk. Dy i nie da chłopčykaŭ tady było: Natallu kudy bolš cikavili roznyja adukacyjnyja kursy, razam z čarnobylskim fondam jana supravadžała biełaruskich dziaciej u Italii, rana pačała zarablać hrošy repietytarstvam.
Paznajomilisia jany ŭžo ŭ pratestanckaj carkvie, kudy ŭ 1997 hodzie pryjšli za peŭnymi žyćciovymi adkazami. Praŭda, doŭhi čas tolki vitalisia, nie bolš. A potym niejkim čaroŭnym čynam Alaksiej pahladzieŭ na Natallu pa-inšamu. «Jość kachańnie ź pieršaha pohladu, a ŭ nas jano napatkała nas praz šmat takich pozirkaŭ», — Alaksiej da hetaha času sam nie razumieje, jak spracavała tak zvanaja chimija. Tłumačeńnie taho, što jany pačali sustrakacca, mužčyna znachodzić jašče ŭ adnym cikavym pobytavym momancie:
«U «Maładym froncie» byŭ kryzis. Z dvuch kampjutaraŭ, što my mieli, adzin pryjšłosia pradać, kab apłacić pryjezd rehijanalnych lidaraŭ na sustrečy ŭ Minsk. A tam jašče, zdajecca, prezidenckija vybary nabližalisia, 2001-y hod, ulotki treba było drukavać… I Natalla pazyčyła nam 400 dalaraŭ. Na toj momant heta była nierealnaja suma: pracujučy navukovym supracoŭnikam muzieja Janki Kupały, ja atrymlivaŭ 16 dalaraŭ. Šmat času my nie mahli hetyja hrošy viarnuć, a Nataša navat i nie patrabavała — heta šmat kazała pra jaje charaktar».
Kab kachańnie paśpieła, spatrebiłasia 10 hadoŭ, amal stolki ž Šeiny žyvuć razam u statusie muža i žonki.
«Akciabraty, kryčałki, ściahi — chočacca trymać svaich dziaciej ad takoha dalej»
Dzieciam Natalli i Alaksieja nie prychodzicca ŭstavać rana, kab paśpieć svoječasova pryjści ŭ dziciačy sadok dy škołu. Kali heta nie kanikuły, to pračynajucca jany a pałovie na dziaviatuju, jaduć, a paśla siadajuć za zaniatki. Starejšy Jakub razam z maci vučycca, a mienšyja, Jan dy Symon, hledziačy na heta, taksama vyciahvajuć svaje sšytki dy paŭtarajuć za nastaŭnicaj, nakolki chapaje vytrymki. Natalla — sama vykładčyca, tamu prablem z tłumačeńniem kursa pačatkovaj škoły nie adčuvaje. Dyj u pryncypie ličyć, što viedy pieršych kłasaŭ svaim dzieciam mohuć pieradać navat tyja ludzi, jakija skončyli tolki siaredniuju škołu.
«My pajšli na hety krok, kab vychoŭvać synoŭ u biełaruskim asiarodździ. U škole byvajem tolki raz na čverć, kab zdać pramiežkavy kantrol, atrymać atestacyju va ŭsich nastaŭnikaŭ. Šmat padručnikaŭ, mietadyčnaj litaratury, dapamožnikaŭ siońnia možna znajści ŭ adkrytym dostupie, tamu novyja viedy — heta nie prablema. Knižak na biełaruskaj movie, kaniečnie, nie chapaje — čytajem roznyja. Mulciki dadajom to na ŭkrainskaj, to na polskaj, to na anhlijskaj», — raskazvaje hałoŭny arhanizatar vučebnaha pracesu Natalla. I praciahvaje:
«U nas šmat chto pytaje pra sacyjalizacyju. Na naš pohlad, kali ty ŭ škole ciaham 11 hadoŭ zamkniony ŭ adzin kalektyŭ, taksama składana naležnaj sacyjalizacyi dasiahnuć. Jašče ciažej heta zrabić, kali traplaješ pad niejkuju marku. Naprykład, ciabie adnojčy paličyli chvaścistam — značycca, ty ŭvieś čas pavinien siadzieć na apošniaj łaŭcy i plavacca. Z pryleplenym cetlikam prychodzicca ŭžyvacca, chočaš ty taho ci nie. U mianie byŭ jarłyk vydatnicy: i pasprabuj tut tolki nie vyvučyć urok ci pryjści na dyskateku — na mianie adrazu hladzieli, jak na niešta zvyšnaturalnaje».
Adzinym masavym mierapryjemstvam, jakoje Jakub naviedaŭ u škole, była repietycyja liniejki. Akciabraty, pijaniery, kryčałki, ściahi — paśla ŭbačanaha baćki vyrašyli trymać svaich dziaciej ad takich padziej dalej.
Nie treba dumać, što dzieci Šeinych zusim nie pakidajuć miežy kvatery: jany razam sa svaimi siabrami naviedvajuć biełaruskamoŭnyja zaniatki, jakija arhanizoŭvajuć sami baćki minskich dziaciej, što vučacca doma. Heta anhlijskaja mova, navuka, chor, mastactva, teatralny hurtok… Kaniečnie, kali syny traplajuć u kramu ci hulajuć z adnahodkami ŭ dvary, prychodzicca štoraz tłumačyć, čamu ludzi navokał razmaŭlajuć nie tak, jak u ich siamji.
«My kažam dzieciam, što biełaruskaja — ich rodnaja mova, i vučym jaje lubić. Naš ułasny prykład i prykład našych siabroŭ — heta pakul što dastatkovaja dla dziaciej matyvacyja, kab zachoŭvać biełaruskamoŭnaść, chacia ŭ padletkavym uzroście mohuć uźniknuć prablemy, my hetaha nie vyklučajem», — dzielacca muž z žonkaj.
U budučyni jany chočuć pasprabavać vykładać doma i prahramu dla starejšych kłasaŭ: arhanizavać vučebny praces takim čynam, kab baćki siabroŭ, jakija raźbirajucca ŭ matematycy, čytali hety kurs, hieohrafy — svoj pradmiet i hetak dalej.
Kamientary