Navukoŭcy: Sachara moža całkam «pazielanieć» praz stahodździe
Uskrainy i zasušlivyja rehijony Sachary mohuć u najbližejšyja sto hadoŭ pazielanieć i pieratvarycca ŭ savanu ŭ vyniku rezkaha pavyšeńnia ŭzroŭniu apadkaŭ, źviazanaha z hłabalnym paciapleńniem. Pra heta zajaŭlajuć klimatołahi ŭ artykule, apublikavanym u časopisie Earth System Dynamics, piša ria.ru.
Fotolia
«Hłabalnaje paciapleńnie moža vyklikać sapraŭdy radykalnyja pierabudovy klimatu. U bolšaści rehijonaŭ śvietu jano vyklikaje zasuchi i źnižaje ŭradžajnaść sielhaskultur, ale ŭ suchim Sachieli, na ŭskrainie Sachary, jano, naadvarot, palepšyć situacyju z dostupam da vady i zrobić jaho prydatnym dla žyviołahadoŭli i sielskaj haspadarki», — raspavioŭ Jakab Ševie ź Instytuta klimatałahičnych daśledavańniaŭ u Patsdamie (Hiermanija).
Pustynia Sachara nie zaŭsiody była pakrytaja piaskami. U adnosna niadaŭnim minułym — 10 tysiač hadoŭ i prykładna 30-50 tysiač hadoŭ tamu — jana ŭjaŭlała ź siabie vializnuju zialonuju raŭninu, pakrytuju travianistymi raślinami i chmyźniakami. Zialonaja Sachara, jak ličać siońnia antrapołahi, dapamahła našym prodkam pakinuć Afryku i raspaŭsiudzicca pa ŭsioj Ziamli.
Za apošnija niekalki miljonaŭ hadoŭ, jak raspaviadaje Ševie, Sachara niekalki razoŭ zielanieła i pieratvarałasia znoŭ u pustyniu, źmianiajučy abličča razam z vahańniami klimatu Ziamli, vyklikanymi jak fłuktuacyjami va ŭzroŭni SO2 u atmaśfiery, tak i roznymi hieałahičnymi pracesami.
Siońnia klimat mianiajecca hetak ža chutka, jak u tyja časy, kali Sachara pieratvarałasia ŭ savanu abo ŭ pustyniu, što prymusiła Ševie i jaho kalehu Andersa Leviermana pravieryć, jak budzie vyhladać pustynia i jaje paŭdniovyja ŭskrainy, tak zvany Sachiel, u bližejšyja sto hadoŭ.
Dla hetaha navukoŭcy stvaryli 30 roznych klimatyčnych madelaŭ, jakija ŭličvali źmianieńnie kruhazvarotu ciačeńniaŭ u akijanie i viatroŭ ŭ atmaśfiery nad Afrykaj pry dalejšym pavyšeńni siaredniehadavych tempieratur.
Prykładna tracina madelaŭ pakazvaje, što Sachara budzie atrymlivać na 40-300% bolš apadkaŭ da 2100 hoda, pryčym pavyšeńnie adbudziecca amal vokamhnienna, litaralna za piać hadoŭ abo mienš, paśla pierachodu klimatyčnaj sistemy praz peŭny tempieraturny paroh. U vyniku terytoryja Čada, Nihiera, Maŭrytanii, Mali i mnohich inšych pustynnych krain Afryki pakryjecca savanami abo džunhlami i budzie atrymlivać stolki ž apadkaŭ, jak krainy trapičnaj Afryki.
Pryčynaj źmianieńniaŭ stanie hłabalnaje paciapleńnie, jakoje paŭpłyvaje na charaktar ruchu musonaŭ kala bierahoŭ Afryki i zrušyć ich u bok Sachiela ŭ pryvatnaści i ŭsioj Sachary ŭ cełym. Akramia taho, rost tempieratury spravakuje bolš chutkaje vypareńnie vod Atłantyki, što ŭzmocnić musony i prymusić ich pieranosić bolš vilhaci ŭ bok kantynienta. Heta, u svaju čarhu, pavysić roźnicu ŭ tempieraturach pamiž sušaj i akijanam i prymusić viatry ruchacca jašče chutčej i pieranosić usio bolš vady na sušu.
Padobnyja scenary raźvićcia padziej adrazu ŭ niekalkich madelach, jak adznačajuć Ševie i Levierman, kažuć ab tym, što Sachara sapraŭdy moža pazielanieć užo ŭ biahučym stahodździ, kali rost tempieratur pavietra i vod Suśvietnaha akijana nie spynicca. Hetyja źmieny, choć i buduć spryjalnymi, zakranuć žyćcio zvyš za 100 miljonaŭ ludziej, jakija žyvuć u Sachieli i Sachary, tamu, jak padkreślivajuć klimatołahi, ułady hetych krain rehijonaŭ pavinny być hatovyja da padobnych rezkich pieramien.
«My pakul nie viedajem, jakimi dakładna buduć nastupstvy ad hetaj padziei, heta vychodzić daloka za miežy našaha daśledavańnia. Ź inšaha boku, ujavicie sabie zialony Sachiel i zialonuju Sacharu. Sam maštab takich źmianieńniaŭ uražvaje, i hety rehijon Afryki stanie pieršym miescam na Ziamli, dzie padobnyja pieramieny adbuducca zusim chutka», — zaklučaje Levierman.
Kamientary