Kanfierencyja ŭ Łondanie sabrała biełaruskich navukoŭcaŭ, što pracujuć ci vučacca na Zachadzie
Prysutničaŭ i biełaruski dypłamat, jaki zaprasiŭ u Biełaruś zamiežnych maładych daśledčykaŭ.
Šmatlikija stypiendyjalnyja prahramy, novyja technałohii i prosta hłabalizacyja zaachvočvaje maładych biełarusaŭ da navukovaj karjery na Zachadzie. Kolkaść i značnaść takich ludziej u sacyjalnych navukach raście, heta pakazała pryśviečanaja Biełarusi mižnarodnaja kanfierencyja, što prajšła na minułym tydni ŭ Łondanie.
Asnoŭnymi arhanizatarami kanfierencyi vystupili Centr Astrahorskaha i Škoła słavianskich i ŭschodniejeŭrapiejskich daśledavańniaŭ Univiersiteckaha kaledža Łondana.
Padzieja pad nazovam «Kanfierencyja «Biełarusistyka ŭ XXI stahodździ» moža vyhladać sumnaj, tolki kali nie ŭhladacca ŭ jaje prahramu. Śpis vystupoŭcaŭ prapanuje samyja roznyja pohlady na Biełaruś — ad historyi siaredniaviečnaj mahii i viadźmarstva da kłasičnaha realizmu mižnarodnych adnosinaŭ.
Hety ž śpis kaža jašče pra adnu detal: uvažliva ŭhladajucca ŭ Biełaruś i ŭ amierykanskym Harvardzie, i ŭ brytanskim Oksfardzie. Nie ŭ apošniuju čarhu dziakujučy maładym biełaruskim daśledčykam, jakija zdolnyja kamunikavać zrazumiełymi Zachadu katehoryjami i stylem.
Hetaksama raście cikaŭnaść da Biełarusi i ŭ adnoj z najbolš značnych stalic Jeŭropy – Łondanie.
«Praz šmat hadoŭ dyskurs Biełarusi ciapier lepiej pradstaŭleny ŭ Łondanie», — kaža Karalina Mackievič, jakaja daśleduje Bibliju i vykładaje ŭ Hitrapskim kaledžy Łondanskaha ŭniviersiteta. Jana źviartajecca da aŭdytoryi kanfierencyi ŭ Karaleŭskim nacyjanalnym hateli ŭ samym centry navukovaha žyćcia Łonadana — pobač ź dziasiatkami kaledžaŭ i instytutaŭ Univiersiteckaha Kaledža Łondana (UCL).
U hetym vializnym univiersitecie pracujuć niekalki prafiesaraŭ, jakija vyvučali Biełaruś. Heta prafiesar Endru Uiłsan, prafiesar Makmilin (jon raspačaŭ kanfierencyju ŭ łondanskaj Biblijatecy Skaryny, zrabiŭšy nievialikuju lekcyju pra palityčnyja matyvy ŭ vieršach takich maładych paeŭtaŭ, jak Maryja Martysievič ci Vital Ryžkoŭ). Ale mnohija ź ich užo rana ci pozna zavieršać karjeru. Chto tady budzie raspaviadać pra Biełaruś Zachadu? Vierahodna, hetym zojmucca maładyja daśledčyki: «Usio bolej historykaŭ i daśledčykaŭ sacyjalnych navukaŭ ź Biełarusi pracujuć na Zachadzie», — dadaje doktar Mackievič.
Sioletniaja Łondanskaja kanfierencyja, badaj, samaja vialikaja padobnaja padzieja, pryśviečanaja sacyjalnym navukam Biełarusi paśla štohadovaha ŭžo Kanhresu biełarusistaŭ u Koŭnie ŭ Litvie.
Łondanskaja padzieja arhanizavanaja litaralna niekalkimi ludźmi. Najpierš asacyjavanym prafiesaram univiersiteta Zachodniaha Łondana Jarasłavam Kryvym — vypusknikom Harvarda, jaki redahuje adrodžany anhielskamoŭny časopis pra našu krainu The Journal of Belarusian Studies i źjaŭlajecca adnoj z klučavych asobaŭ Anhła-Biełaruskaha tavarystva.
«Kanfierencyja ŭ pieršuju čarhu pavinna pryciahvać anhielskamoŭnych daśledčykaŭ, papularyzavać vyvučeńnie Biełarusi i dapamahać naładžvać novyja suviazi siarod zamiežnych navukoŭcaŭ, — kaža Jarasłaŭ Kryvoj. — Na moj pohlad, sioletniaja padzieja vydatna spraviłasia z hetaj zadačaj».
Padobnyja da sioletniaj kanfierencyi padziei vielmi važnyja dla raźvićcia luboj navuki, bo jany dazvalajuć daśledčykam narešcie asabista sustrecca i abmierkavać usio toje, čym jany zajmajucca ciaham, časam, usiaho žyćcia. Udzieł u padobnych padziejach jašče i sprava prestyžu, tamu zachodnija ŭniviersitety zvyčajna ščodra finansujuć udzieł svaich supracoŭnikaŭ u ich.
Ale biełaruskija i inšyja ŭschodniejeŭrapiejskija ŭniviersitety najčaściej nie mohuć dasyłać ludziej na zachodnija kanfierencyi. Łondanskaja padzieja nie stała, na žal, vyklučeńniem. Na joj nie było nivodnaha pradstaŭnika biełaruskich akademičnych ustanovaŭ. Mnohija z udzielnikaŭ mieli biełaruskaje hramadzianstva. Ale jany zdoleli pryjechać tamu, što pracujuć ci pišuć dysiertacyi na Zachadzie.
Viadoma, praca va ŭniviersitetach Bierlina ci Harvarda addalaje ad Biełarusi. Ale ž mnohija z takich biełaruskich daśledčykaŭ — maładyja ludzi, pradstaŭniki pieršaha pakaleńnia, vychavanaha ŭ niezaležnaj krainie. Amal usie jany vydatna razmaŭlajuć pa-biełarusku, vałodajučy pry hetym jak minimum dźviuma zamiežnymi movami, a pracujuć zvyčajna na anhielskaj. I hetyja ludzi ŭžo ciapier krok za krokam zamacoŭvajuć Biełaruś u suśvietnym kantekście sacyjalnych navukaŭ — sacyjałohii, palitałohii, historyi i mastactvaznaŭstvie.
«Aleksijevič nie stanie jadnajučaj fihuraj»
Naprykład, Ina Šachraj z univiersiteta Humbalta ŭ Bierlinie kaliści była studentkaj jurfaka BDU. Ciapier jana vyvučaje, jak Nobieleŭskaja premija Śviatłany Aleksiejevič moža paŭpłyvać na hramadstva Biełarusi. Jaje vysnova niesuciašalnaja: Aleksiejevič naŭrad ci stanie jadnajučaj fihuraj dla našaha hramadstva.
Inšy daśledčyk, Dźmitry Susłaŭ, jaki skončyŭ BDU u 2010 hodzie, a ciapier piša doktarskuju pracu va UCL pra toje, što jon nazyvaje «hramadskim mastactvam». U Biełarusi luboje mastackaje vykazvańnie moža być niebiaśpiečnym, tamu i jahonaje daśledavańnie bałansuje na miažy palityki i kultury. Pavodle Dźmitryja, ciapier biełaruskija skulptary, jakija sprabujuć vystaŭlać svaje pracy ŭ Minsku, časam nielehalna, imknucca advajavać hramadskuju prastoru ad uładaŭ. I ŭ kahości heta navat atrymlivajecca.
Piesimizm i Rasija
Palityka i mižnarodnyja adnosiny — halina, dzie Biełarusi ciapier nadajecca, napeŭna, najbolš uvahi. Pra heta śviedčyć kolkaść naviedvalnikaŭ adpaviednych dyskusij kanfierencyi i raznastajnaść udzielnikaŭ hetych dyskusij.
Urešcie, i tut vysnovy biełaruskich i zamiežnych daśledčykaŭ nie vielmi pazityŭnyja.
Apošnija vybary śviedčać, što biełarusy zhodnyja na novy «kantrakt z uładami» (Julija Brel, Univiersitet Dełaviera, ZŠA).
U hety ž čas biełaruskija ŭłady nie śpiašajucca razryvać svaje stasunki z Rasijaj, choć i pavodziać siabie ź joj bolš aściarožna, čym raniej (Poł Hansbary (Paul Hansbury), Kaledž Śviatoha Antonija, Oksfard, Vialikabrytanija).
Što da alternatyvaŭ Rasii, to Kitaj naŭrad ci možna stać joj. Jak vyśviatlajecca, kitajskija pradprymalniki i ŭłady bačać Biełaruś jak niešta kštałtu «ziamli cnoty» ŭ ekanamičnym sensie (Piter Braha (Peter Braga), Univiersitecki Kaledž Łondana).
Brytanskija navukoŭcy pradrakajuć Łukašenku samyja ciažkija časy
Piesimizm panavaŭ i na zaklučnaj padziei Łondanskaj kanfierencyi — štohadovaj łondanskaj lekcyi pa biełaruskich daśledavańniach. Hetym razam čytać jaje byŭ zaprošany prafiesar Ukrainskich daśledavańniaŭ UCL Endru Uiłsan, jaki ŭžo niekalki dziasiatkaŭ hadoŭ vyvučaje Biełaruś.
Prafiesar Uiłsan sprabuje patłumačyć toje, jak Alaksandr Łukašenka zdoleŭ «vyžyć» — zachavać svaju ŭładu ciaham apošnich 20 hadoŭ. Ale tyja 20 hadoŭ, kaža prafiesar, mohuć padacca Łukašenku davoli lohkim časam u paraŭnańni z tym, što jaho moža čakać u bližejšyja piać hod. I adnym z hałoŭnych vyklikaŭ dla biełaruskaj ułady moža stać rasiejskaja miedyjaprapahanda. Adnak što rabić ź joj, ułady, vyhladaje, pakul nie vyrašyli.
Prafiesar Uiłsan nie prapanavaŭ dakładnaha recepta zachavańnia ŭłady dla Łukašenki ci zachavańnia biełaruskaj dziaržaŭnaści pry narastajučaj pahrozie z boku Rasii. Adnak zaŭvahi brytanskaha prafiesara, vierahodna, chutka trapiać na stały biełaruskaha kiraŭnictva. Za ŭsimi vystupami kanfierencyi ŭvažliva sačyŭ pieršy sakratar biełaruskaj ambasady ŭ Łondanie Kirył Ziamcoŭ. Jon ža zrabiŭ simvaličnym žest naprykancy padziei, zaprasiŭšy ŭ Biełaruś zamiežnych maładych daśledčykaŭ na Letniuju škołu biełarusistyki. Biaspłatnaja letniaja škoła, dzie pakryvajecca navat viza, — redkaja źjava. Jana musić pryciahnuć tych zamiežnikaŭ, što chacieli b vyvučać biełaruskuju movu i kulturu, a taksama «aktualnyja biełaruskija pytańni».
Vyhladaje, što narešcie Biełaruś pačynaje adkryvacca śvietu nie tolki praz novaje pakaleńnie, jakoje vyvučaje Biełaruś za miažoj, ale i praź niaśmiełyja kroki samoj biełaruskaj dziaržavy.
Siłaviki ŭzialisia za karystalnikaŭ tvitara — dziasiatki akaŭntaŭ zvyčajnych biełarusaŭ stali «ekstremisckimi»9
Kamientary