«Usio kramloŭskaje vojska: karotkaja historyja sučasnaje Rasiei» (Michaił Zyhaŕ. Vsia kriemlevskaja rať: kratkaja istorija sovriemiennoj Rośsii).
Epocha prezydenta Pucina ŭ Rasiei jašče nia skončyłasia, ale ŭ kancy 2015 hodu śviet užo pabačyŭ jakasny histaryčny i žurnaliscki tvor, što cełasna apisvaje jaje stanaŭleńnie dy śpiełyja hady. Były žurnalist hazety «Kommiersant'» i hałoŭny redaktar telekanału «Dožd́» Michaił Zyhar apublikavaŭ svaju knihu «Usio kramloŭskaje vojska: karotkaja historyja sučasnaje Rasiei» (Michaił Zyhaŕ. Vsia kriemlevskaja rať: Kratkaja istorija sovriemiennoj Rośsii).
Kniha ŭ chranalahičnym paradku apisvaje padziei palityčnaha žyćcia Rasiei i źmieny raskładaŭ siarod rasiejskaj palityčnaj elity ad 2000 pa 2015 hady. Apaviadańnie bazujecca na interviju ź niepasrednymi ŭdzielnikami padziejaŭ — časam nazvanymi pa imieni, časam ananimnymi. Heta vydatny letapis, jaki dapamahaje ŭzhadvać i nanoŭ razumieć tyja nia vielmi blizkija ŭžo časy, zrazumieć «zakuliśsie» i ŭnutranuju kuchniu mnohich viadomych padziejaŭ.
Kaniečnie ž, kniha Michaiła Zyhara — heta pieradusim kniha pra Ŭładzimira Pucina i pra jahonuju evalucyju: ad prychodu da ŭłady da Alimpijskich hulniaŭ u Sočy i vajny va Ŭkrainie.
Pucin pačynaŭ jak małady lidar, pierajemnik demakrata Jelcyna. Jon byŭ nastrojeny na rynkavyja reformy, supracoŭnictva z Zachadam i navat na dałučeńnie Rasiei da NATA. Zyhar pakazvaje, jak pastupova šlachi Rasiei i Zachadu razychodzilisia, a rasiejski palityčny režym usio bolš rabiŭsia tym, čym jon jość ciapier.
Krok za krokam, pamyłka za pamyłkaj, kryŭda za kryŭdaj — Zyhar nia bačyć za hetym nijakaj śviadomaj stratehii, nijakaha admysłovaha planu zhortvańnia demakratyi ŭ Rasiei dy adnaŭleńnia Chałodnaj vajny.
Prahladajecca tolki paśladoŭnaść padziejaŭ, vyklikanych dzie abyjakavaściu, dzie nieparazumieńniem, a dzie i prostym vypadkam.
Dla čałavieka, jaki ŭ śviadomym uzroście pieražyŭ časy kiravańnia Pucina dy sačyŭ za palitykaj, novaha ŭ knizie, moža, nia tak i šmat. Ale takija ludzi zmohuć pieražyć tyja časy, tyja nastroi jašče raz — i dzie-nidzie paćvierdzić i prailustravać tahačasnyja svaje zdahadki śviedčańniami ananimnych ci nie ananimnych krynicaŭ, cytavanych Zyharam.
Z knihi vynikaje, što asabistaja kryŭda i pierabolšańnie ŭłasnaha značeńnia, padmacavanyja nierazumieńniem taho, jak žyvie i jak funkcyjanuje sučasny śviet, — heta badaj što hałoŭnaje, što kiravała Pucinam na jahonym šlachu da aŭtarytaryzmu i supraćstajańnia z Zachadam.
Jon chacieŭ, kab Zachad pryniaŭ jaho jak roŭnaha, ale nie razumieŭ, čamu heta nie mahčyma i čamu Rasieja ŭ kancy 90-ch — heta choć i kraina «Vialikaj Vosiemki», ale ŭžo bolš nia polus bipalarnaha śvietu, čyj hołas byŭ by vyrašalny va ŭsich mižnarodnych spravach. Zachad, u svaju čarhu, ličyŭ, što i tak byŭ dastatkova litaścivym da Rasiei, pieramožanaj u Chałodnaj vajnie. Ale pry hetym jon vidavočna niedaacaniŭ niebiaśpieku ad kompleksaŭ, jakija panavali ŭ Rasiei 1990-ch i ŭ niekalkich važnych momantach nie prajaviŭ dyplamatyzmu i akuratnaści.
Z abrańnia Pucina prezydentam Rasiei prajšło amal 16 hadoŭ. U studzieni 2016 hodu Rasieja — vyrazna niedemakratyčnaja i palityčna niesvabodnaja kraina. Jana varahuje z pałovaj śvietu, a jaje tak i nie refarmavanaja resursavaja ekanomika pastupova abrynajecca ŭ najbolš surjozny kryzis za apošnija 25 hadoŭ.
Davoli mocna ŭraziŭ momant z knihi, dzie apisvajecca, jak u 2008 hodzie dziaržaŭny sakratar ZŠA Kandaliza Rajs i kanclerka Niamieččyny Anhieła Merkiel u kuluarach niejkaj mižnarodnaj sustrečy aktyŭna spračalisia pra sytuacyju ŭ Hruzii, na jakuju tady napała Rasieja. Jany rabili heta na rasiejskaj movie, adzinaj movie, jakoj jany abiedźvie dobra vałodajuć.
Rasieja była i zastajecca vialikaj eŭrapiejskaj nacyjaj i vialikaj eŭrapiejskaj kulturaj. Samahubny i absurdny kanflikt z astatniaj Eŭropaj — heta nie supraćstajańnie cyvilizacyj, a supraćpastaŭleńnie Rasiejaj siabie astatniamu eŭrapiejskamu kantynentu, samabytnaj častkaj jakoha Rasieja była ŭsiu svaju historyju i zastajecca ciapier.
Michaił Zyhar ličycca ŭ Rasiei apazycyjnym albo prynamsi niezaležnym ad Kramla žurnalistam. Ale paśla pračytańnia jahonaj knihi ŭ ciapierašni histaryčny momant Ŭładzimir Pucin vyklikaje pieradusim škadavańnie, hetaksama, jak i jahonaja kraina. Bo nielha vyzvalicca ad dumki, što ŭsio mahło być zusim, zusim pa-inšamu.
Kamientary