Aleś Čajčyc: Maskva bolš nie dapamoža — patrebnyja reformy
Rasiejskaja ekanomika ŭ kryzisie — značyć, Biełarusi patrebnyja ekanamičnyja i palityčnyja pieraŭtvareńni.
Alaksandar Łukašenka viarnuŭsia z Maskvy biez kredytu — ale i biez abaviazalnictvaŭ raźmiaščać rasiejskuju vajskovuju bazu. Heta moža być pierapynkam u šmatkrokavych składanych pieramovach, ale moža być i aznakaj bolš doŭhaterminovaj patavaj sytuacyi ŭ rasiejska-biełaruskich stasunkach.
Aficyjny Miensk nia choča puskać avijabazu, a Maskva nia moža dać Miensku hrošaj.
Nasupierak usim prahnozam i spadziavańniam, suśvietnaja cana na naftu, losavyznačalnaja dla rasiejskaj ekanomiki ličba, źniziłasia da ŭzroŭniu 2008 hoda. Rasiejski rubiel imkliva padaje adnosna zamiežnych valutaŭ — treba ž takomu być, što ŭ akurat u hetyja dni spaŭniajecca hod z «čornaha aŭtorka» 2014 hoda, piku tahačasnaha valutnaha kryzisu ŭ Rasiei, kali kurs eŭra dasiahaŭ 100 rubloŭ.
Ekanomika Rasiei zhortvajecca: VUP skaračajecca, dachody nasielnictva padajuć, zołatavalutnyja rezervy vyčerpvajucca, zamiežnyja investary adzin za adnym sychodziać. Pryčym sankcyi i padzieńnie cany na naftu tolki pahłybili efekt ad kudy bolš fundamentalnych prablemaŭ na instytucyjnym uzroŭni. Słaba vierycca, što 2016 hod dla rasiejskaj ekanomiki budzie lepšym za 2015-y.
Pra što ja niadaŭna kazaŭ u dyskusii na radyjo «Svaboda»: kali ŭsio budzie iści tak, jak jano idzie,
Rasieja vielmi chutka pazbavicca matarjalnych mahčymaściaŭ aktyŭna ŭpłyvać na Biełaruś.
Kramlu budzie ŭsio składaniej jak dapamahać aficyjnamu Miensku, tak i raskručvać antyrežymnyja prorasiejskija hrupoŭki, kab jany stalisia sapraŭdnaj pahrozaju.
Rasieja i biez taho vymušanaja nadalej padtrymlivać DNR-ŁNR, padtrymlivać Krym (jaki byŭ bieznadziejna datacyjny i ŭ składzie Ŭkrainy). Ź niadaŭniaha času da hetych trataŭ dadałasia taksama i vajna ŭ Syryi, na jakuju ŭ nastupnym hodzie pa niekatorych acenkach budzie vydatkavanaja suma ŭ jašče 1,6 młrd dalaraŭ. I heta pry rastučaj sacyjalnaj napružanaści ŭnutry Rasiei i z katastrafičnymi tendencyjami ŭ ekanomicy.
Biełaruś na hetym fonie vidavočna nie źjaŭlajecca pryjarytetam.
Dla aficyjnych biełaruskich uładaŭ heta aznačaje tolki adno: nieabchodna žyć pa srodkach i bracca za daŭno nazrełyja reformy.
Biełaruskaja ekanamičnaja madel ź jaje raźdźmutaj rolaj dziaržavy, usiudyisnym dziaržaŭnym kantrolem i tatalnaj nieefektyŭnaściu — niežyćciazdolnaja.
Jana pracuje tolki ŭ ciapličnych umovach, kali jość padtrymka z boku Rasiei: tannyja syravina i enerhanośbity, kredyty, pracaŭładkavańnie dla niekalkich socień tysiač biełaruskich hastarbajtaraŭ i hetak dalej.
Hetaj padtrymki ŭ bližejšyja hady nia budzie, tamu treba refarmavać ekanomiku.
Receptaŭ šmat, usie jany viadomyja i ŭsie jany zrazumiełyja na prykładach jak hieahrafična blizkich nam Polščy i Estonii, hetak i palityčna blizkich nam Hruzii ci chacia b Rasiei pačatku 2000-ch, kali jaje ekanomika była na padjomie.
Efektyŭnaja ekanomika moža być tolki svabodnaj rynkavaj ekanomikaj.
Dziaržava moža sama być hulcom na rynku, ale ŭskładać nadzieju vyklučna na niejkija novyja nieviadomyja rynki zbytu dla niekankurentazdolnaj pradukcyi dziaržpradpryjemstvaŭ biez taho, kab palapšać ekanamičnyja instytuty na fundamentalnym uzroŭnie — heta naiŭnyja spekulacyi.
Pieradusim dziaržava pavinna stvaryć narmalovyja ŭmovy dla pryvatnaha pradprymalnictva, u tym liku dla zamiežnych investaraŭ. A, stvaryŭšy hetyja ŭmovy, zavajavać davier da siabie z boku biznesu i z boku investaraŭ, pieraadolvać mižnarodnuju izalacyju i naładžvać dyjaloh ź mižnarodnaj investycyjnaj supolnaściu.
Treba źnižać i spraščać padatki dla biznesu. Dla hetaha treba rezać dziaržaŭnyja vydatki — u pieršuju čarhu, na raźdźmuty siłavy aparat. Bo ŭładu treba ŭtrymlivać nie na siłavym aparacie, a na paŭnavartasnych demakratyčnych pracedurach, sumlennaść i prazrystaść jakich ni ŭ kaho b nie vyklikali sumnievaŭ.
Tak, razam z ekanamičnymi reformami treba bracca i za reformy palityčnyja.
Svabodnaj ekanomiki — z abaronienymi pravami ŭłasnaści, niezaležnymi i sumlennymi sudami, pryvabnymi zakonadaŭčymi ŭmovami dla viadzieńnia biznesu, biez karupcyi i aliharchaŭ-manapalistaŭ — nie byvaje biez svabodnaj palityki
z prazrystaj i zrazumiełaj zvarotnaj suviaźziu pamiž ekanomikaj-biznesam i dziaržavaj, z adkrytaj dyskusijaj nakont kirunkaŭ raźvićcia krainy, z mahčymaściu abskardzić niespraviadlivyja rašeńni čynoŭnikaŭ.
Pieraŭtvareńni hetyja mohuć być revalucyjnymi, a mohuć być evalucyjnymi. Biełarusy zacikaŭlenyja mienavita ŭ evalucyjnym scenary: u tym, kab pieraŭtvareńni byli pastupovymi, płaŭnymi — ale rašučymi i niezvarotnymi.
Prykład susiedniaj Ukrainy pavinien być dla biełarusaŭ navukaj. U 2014 hodzie pad pahrozaj apynulisia jak terytaryjalnaja cełaść Ukrainy, hetak i samoje isnavańnie ŭkrainskaj dziaržaŭnaści. Pryčyna hetamu — toje i vyklučna toje, što
ŭkrainskaja elita dvaccać piać hadoŭ adciahvała važnyja ekanamičnyja reformy.
Prykład Uładzimira Pucina pavinien, u svaju čarhu, być navukaj dla Alaksandra Łukašenki. Pačaŭšy svoj prezydencki termin u dalokim 2000 hodzie jak małady i sučasny lidar šmatabiacalnaj i adkrytaj śvietu dziaržavy, 2015 hod Pucin skančaje ŭ statusie retrahrada, ahresara i suśvietnaha izhoja na čale z tonučaj razrabavanaj krainaj ź bieznadziejna sapsavanaj reputacyjaj. Łukašenka ž na hetym fonie jašče maje šaniec zastacca ŭ historyi jak čałaviek, što pry ŭsich svaich chibach paśpiachova pravioŭ Biełaruś praź ciapierašnija składanyja časy. My možam na heta tolki spadziavacca.
Kamientary