Ukraina, jakaja molicca na biełaruskich turystaŭ — vialiki repartaž z Zatoki, Adesy, Karpat, Kijeva
Nizki kurs hryŭni daje biełarusam unikalnuju mahčymaść šmat pabačyć va Ukrainie. Piša Andrej Dyńko.
Ty staiš siarod žoŭtaha mora słaniečnikaŭ, a pierad taboj šumiać chvali Čornaha mora. Abo ty staiš na pałaninie chrybta, abapał ciabie dźvie daliny, staić husty duch poŭnaha kvietak nikoli nie košanaha łuhu.
Paśla ty siadziš za stolikam u ciomnym dvoryku sieradniaviečnaj kamianicy ŭ Lvovie, pachnie kavaj i štrudzielem.
Ničoha takoha ŭ nas u Biełarusi niama, usio heta možna pieražyć va Ukrainie.
My prajechali Ukrainu z poŭnačy na poŭdzień. Pabyli na mory ŭ Zatocy, u Adesie, Lvovie, Karpatach i Kijevie.
Try tydni padarožža kaštavali nam na traich stolki, kolki kaštujuć dva tydni ŭ Turcyi ci Hrecyi na adnaho.
My zmahli sabie dazvolić niezvyčajnyja kulinarnyja ŭražańni.
Padzieńnie hryŭni zrabiła ceny va Ukrainie pryjemna nizkimi dla biełarusaŭ. A adsutnaść turystaŭ z Rasii vymušaje ŭkrainskuju śfieru servisu zmahacca za klijentaŭ.
Ja ŭžo nie kažu, što nadzvyčaj cikava dla biełarusa nazirać za palityčnymi pracesami va Ukrainie i ludźmi niepasredna. Ukrainskaja nacyja ŭstupiła ŭ pieryjad intensiŭnaha farmiravańnia. Nacyjanalnaja śviadomaść na našych vačach raspaŭsiudžvajecca na poŭdzień i ŭschod Ukrainy. Historyja tvorycca na našych vačach.
U minusie — nieabchodnaść padarožničać ciahnikom ci samalotam. Ukrainskija darohi nastolki kiepskija, što škada mašyny.
A zaraz padrabiaźniej pra heta i inšaje.
Ciahniki
Bilety na ciahnik va Ukrainie našmat tańniejšyja, čym kali kuplać ź Biełarusi.
Da prykładu, kali kupe na biełaruski firmovy ciahnik da Kijeva kaštuje 1,1 młn, a kupe Minsk—Adesa — 1,6 młn, to kupe ci siadziačy intersici ad Kijeva da Adesy budzie kaštavać usiaho 170—220 tysiač rubloŭ,
pryčym isnujuć dziciačyja bilety dla dziaciej da 14 hadoŭ (dakumienty praviarajuć i ŭ kasach, i pravadniki).
Tamu mnohija biełarusy biaruć bilety da najbližejšaj ukrainskaj stancyi, a stul zapasajucca kvitkami na ŭnutryŭkrainskija ciahniki. Dapuścim, maje siabry ź Bieraścia kuplajuć kvitki na ciahnik Koviel—Adesa, a da Koviela dabirajucca pryharadnymi ciahnikami praz Chacisłaŭ.
Majcie na ŭvazie, što bilety na papularnyja kirunki raźbirajuć, i na siońnia-zaŭtra zastajucca tolki vierchnija ci bakavyja miescy ŭ ciahnikach z najmienš zručnym raskładam.
Musicie ŭličvać, što stupień kamfortu va ŭkrainskich pajazdach mienšaja, čym u biełaruskich. Myła, jak praviła, niama navat u kupejnych vahonach, a kandycyjanieram źjaŭlajecca akno, što na piku haračyni stvaraje niekamfort.
Va Ukrainie ciahniki spaźniajucca čaściej, čym u Biełarusi. Biełarusam treba ŭličvać heta pry płanavańni padarožžaŭ ź pierasadkami.
Ale ŭ cełym ukrainskaja čyhunka funkcyjanuje spraŭna.
U Adesie ciahniki pravažajuć ramantyčnaj pieśniaj Leanida Uciosava «La Čornaha mora»…
Aŭtobusy
Usiudyisnyja «Etałony» i «Bahdany» jeździać jak pryharadnymi maršrutami, tak i miž haradami. Bolšaść ludziej biare bilety niepasredna ŭ kiroŭcaŭ, tak ukrainskaja dziaržava i zastajecca z hołym zadam, heta značyć, biez padatkaŭ.
Majcie na ŭvazie, što, u adroźnieńnie ad Biełarusi, u maršrutki i aŭtobusy biaruć usich achvotnych, a nie pa kolkaści siadziačych miescaŭ, tamu pajezdki harantujuć ciesny kantakt ź miascovym nasielnictvam.
Idealnaje miesca dla «tannaha turyzmu»…
500-hramovaja bialutkaja — tam vy spaznajecie, što takoje sapraŭdy bieły chleb! — chała ci kałač kaštujuć na našy hrošy 4200 rubloŭ.
Małako, masła, inšyja bazavyja małočnyja pradukty — na pracentaŭ 50 tańniejšyja, čym u Biełarusi.
Adesa — stary dom.
Kiłbasy, miasa — na pracentaŭ 50 tańniejšyja taksama. Prajezd u tramvajach, mietro tańniejšy, čym u nas. Jak i ciahniki, i chosteły (ad 5 dalaraŭ za noč), hateli. Možna padarožničać i pry hetym tracić mienš hrošaj, čym za toj ža čas razyšłosia b u Biełarusi.
…I dla bahatych
Tut my na svaim dośviedzie nie spraŭdžvali, ale hetkich miescaŭ taksama nie brakuje.
U Bukavieli na samaj hary staić piacizorkavy «Redysan» z apartamientami až da 600 dalaraŭ za noč.
U Adesie dziejničaje adziny ŭ śviecie piacizorkavy hatel z delfinaryjem «Nema». Jaho pastajalcy mohuć płavać u basiejnie z delfinami abo ŭ inšym basiejnie, na dachu, ź vidam na mora.
U Lvovie staranna adnoŭlenyja hateli aŭstra-vienhierskaha času, sa svajoj atmaśfieraj.
U Karpatach pryvatniki paŭzvodzili hateli spa, z basiejnami, salanymi pakojami i pracedurami.
Kijeŭ
Stalica Ukrainy — horad ź vialikim minułym. U horadzie vialikaje mietro (kaniečnie pabačcie stancyju «Załatyja varoty» z šykoŭnymi mazaikami, stylizavanymi pad starakijeŭskija), šmat słavutych cerkvaŭ i manastyroŭ.
I ŭsia kulturnaja infrastruktura stalicy — ad Opiery da zaaparka.
I darosłyja, i dzieci z zamirańniem serca dakranajucca da pamiatak Majdanu — žyvoj historyi.
Posipaki
Papularnyja ŭ dziaciej mińjony iduć va ŭkrainskim pierakładzie jak «posipaki», što značyć prychvaśni. A jašče na ŭkrainskim telebačańni było šmat rekłamy «Ludyny-murachi» — Čałavieka-muraša. Va Ukrainie dziasiatki ŭkrainskamoŭnych telekanałaŭ, na ŭkrainskuju dublujucca i kinafilmy — radaść na rodnaj movie, niedastupnaja dla biełaruskich dziaciej.
Dzieciam vielmi padabajecca i zapaminajecca pachod va ŭkrainskamoŭny kinateatr.
Kultura
Va Ukrainie biełarusam šmat što pa kišeni. Dziciačy bilet u davoli bahaty, u parku raźmieščany kijeŭski zaapark kaštuje na našy hrošy 16 tysiač.
Darosły bilet u delfinaryj u Adesie ŭ adkrytym basiejnie — 160 tysiač.
Siamiejny bilet u Nacyjanalny histaryčny muziej Kijeva ź jaho zachaplalnaj kalekcyjaj trypolskich staražytnaściej i spaznavaŭčaj dyjaramaj Kniažaha Kijeva — 40 tysiač. Darečy, u apošnim jość i zały, pryśviečanyja pieryjadu savieckaha tatalitaryzmu.
U Lvovie ž da raspaŭsiudžvańnia viedaŭ padychodziać jašče sučaśniej: infarmatyŭnyja stendy na roznyja temy rasstaŭlenyja prosta na vulicach horada.
Anałahičnyja biełaruskija zaaparki i muziei našmat słabiejšyja, va Ukrainie ŭ hetym sensie zachoŭvajecca kulturnaja tradycyja.
Jeści
Miescaŭ pajeści našmat bolš, čym u Biełarusi. Absalutna nieapraŭdana brać jadu z saboj. U nas u Biełarusi heta časam nieabchodnaść. Možna pryjechać na Brasłavy, i tam nie budzie nivodnaj adkrytaj kaviarni ŭ radyusie 50 kiłamietraŭ. Va Ukrainie takoha nie byvaje. Jość miescy na ŭsiaki hust i kašalok.
Ceny ŭ kaviarniach
Najeścisia ŭ smačnych kaviarniach samaabsłuhoŭvańnia typu našaha «Lido» možna za 2—3 dalary. Nazvy takich ukrainskich sietak — «Puzata chata», «Ukrainskija stravy» dy inšyja.
Ukrainski boršč tam — 9000 za porcyju, vareniki — 13 tysiač, maładaja bulba ź vialikim stejkam — 35 tysiač.
Za tyja samyja 2—3 dalary možna pajeści ŭ drobnych kaviarniach i stałoŭkach u kurortnych haradach.
Za 5—6 dalaraŭ možna paabiedać ci paviačerać u dobrych restaracyjach sa svaim stylem.
Za 10—12 dalaraŭ — u šykoŭnych tematyčnych miescach z asablivaj kuchniaj i atmaśfieraj, jakich u Biełarusi — adzinki.
Puzata chata
Ź sietak chutkaha charčavańnia nam najbolš spadabałasia «Puzata chata». Tam nikoli nie sutykalisia ź niaśviežymi stravami, i šmat dyjetyčnaha — ad paranaj harodniny da piečanaha łasosia.
Darečy, jaje ŭłaśnik chadziŭ dobraachvotnikam na front baranić svaju krainu.
Asabistyja kulinarnyja adkryćci
Urazili kuplenyja pad Adesaj naddniastroŭskija ŭkrainskija viny Šabo — čyrvonaje kaberne i biełaje šardane. Ale z butelek, firmovyja, a nie na raźliŭ.
Na raźliŭ prosta na vulicach pradajuć kiślacinu, chatniaj raboty — na amatara, pa 22—25 tysiač za litr.
Ale ŭžo Šabo, kuplenaje ŭ butelcy ŭ Kijevie, było niadobrym, nie vytrymanym i biez vodaru — zusim nie takim, jakoje my pili pad Adesaj.
Bohrač
Husty, tłusty zakarpacki sup sa skvarkami roznych vidaŭ šynki j tłustaha miasa. Letam jon zaciažki, ale ŭvosień i ŭzimku pojdzie vydatna.
Banaš
Heta karpacki vid mamałyhi. Z brynzaj heta prosta asałoda, ale prasicie, kab vam nie zakrašvali «bužanymi», h.zn. vendžanymi skvarkami. Jany ni da čaho. Vymaŭlajecca pa-ŭkrainsku «bAnoš», z naciskam na pieršy skład.
Brynza
U pryvatnikaŭ u Karpatach brynza daskanałaja, amatary syroŭ aceniać.
Naša małakazavodskaja brynza i blizka ź joj nie stajała.
Aviečuju brynzu znajści praktyčna niemahčyma, tolki karovinu.
Stronha
U biełaruskuju movu farel uvajšła jašče pad zapazyčanaj z polskaj movy formaj «stronha». Pa-halicku ž stronhu nazyvajuć u niespałanizavanaj formie: «struh».
Znajści miascovuju, karpackuju farel składana, ale jana sustrakajecca. Jość navat miescy, dzie možna parybačyć i na miescy vyłaŭlenuju rybu vam zapiakuć. Takija aziory jość, u tym liku, u Bukavieli.
Fantastyčnaja sadavina
Na poŭdni, u tym liku ŭ Adesie, šykoŭnaja miascovaja sadavina — piersiki, abrykosy pa 15 tysiač za kiłahram, fantastyčna sałodkija pamidory pa 6—12 tysiač, ništo sabie dyńki pa 12 tysiač.
Boršč
Boršč tut dobry ŭsiudy, u stałoŭkach, praŭda, pusty, a ŭ restaracyjach — z najśviažejšymi časnyčnymi pampuškami i dobrym miasam.
Jeli amal štodnia, i ni razu nie rasčaravalisia.
«U Anhiełavych»
Z salidarnaści pajšli my i ŭ adeskuju kaviarniu na vulicy Žukoŭskaha, jakuju niadaŭna padarvali prarasijskija terarysty. Tut arhanizoŭvali dapamohu ŭkrainskim vajskoŭcam. Paśla hetaha adnojčy pad dźviaryma znajšli try kiłahramy tratyłu. Druhi raz unačy prahučaŭ vybuch — raźniesła tambur.
Ciapier tut pilnujuć dva sonnyja chłopcy z Samaabarony. Im sioj-toj na miescy achviaruje hrošy — kali choča, kab jany trapili naŭprost da patryjatyčnych aktyvistaŭ, biez pasiarednikaŭ.
Kaviarnia siamiejnaja — jaje zasnavali dźvie siastry. Ich mužy zajmajucca zabieśpiačeńniem, dočki pracujuć aficyjantkami. Usio vielmi pa-siamiejnamu. Bałharskaja siamja, jakaja ŭsialak padtrymała Jeŭramajdan.
Ceny tut vysokija: ich apraŭdvaje ŭzrovień kuchni.
Kačka (možna na vybar nožku abo hrudku) sa śviežymi jahadami (možna na vybar z apielsinam) kaštuje tut kala 105 tysiač u pieraliku na biełaruskija hrošy, ale jana lepšaja za padobnuju, skažam, u minskim «Hrand kafe». Akramia šakaładnaha i kavavaha tortaŭ, ekleraŭ, syrnych pirahoŭ tut piakuć i ŭłasnyja bieze.
I, viadoma, jość u mieniu i idealny boršč.
Z naviednikami havoryć papuhaj, a sabaka łaščycca pad stałom, kab vy kinuli jamu kavałačak.
Pavieł Šaramiet pisaŭ, što ŭ Adesie kaviarni vyłučajucca dobraj kuchniaj, tady jak u Lvovie, dapuścim, dla restarataraŭ važny jašče i interjer, atmaśfiera.
Darohi va Ukrainie
Heta mama darahaja.
Idealnyja jany tolki ŭ miescy žycharstva bahatych čynoŭnikaŭ i biznesoŭcaŭ. Jechać praz Ukrainu na mašynie možna, ale ŭličvajcie, što chutkaść pierasoŭvańnia budzie našmat nižejšaj, čym u Biełarusi, bo pryjdziecca pilnavać jamy, abjazdžać ich, navat na trasach miždziaržaŭnaha značeńnia.
Navat trasa Kijeŭ — Adesa miescami raźbitaja, i kiroŭcy łavirujuć miž vyboinami.
Hłybinia jamak takaja, što možna ŭraz vybić sabie padviesku.
Abmiežavańni chutkaści ŭ haradach va Ukrainie masava parušajuć.
Bienzin
Ukrainskija kiroŭcy na bienzin taksama narakajuć.
Na reśpiektabielnych zapraŭkach visiać šyldački, adkul paliva: 98-y z Mažejkaŭ (Litva), 95-y z Rumynii, dyziel — ź biełaruskaha Mazyra.
Heta moładaść vyvoziać
Bjuć u voka biaskoncyja ešałony ź lesam-kruhlakom. Ź Biełarusi vyvozić kruhlak zabaroniena, ułady patrabujuć pierapracoŭvać jaho na miescy, što pravilna. A strajavy karpacki les honiać na ekspart taki jaki.
Uspaminajecca vierš Tanka: «Hladžu i hladžu z-pad ruki, Jak moładaść našu vyvoziać».
Masava vyjazdžaje z Ukrainy i moładź. Heta sapraŭdny praklon našaha času: adtok mazhoŭ z našych krain — u svabodnyja hramadstvy Zachadu.
Pali
Šmat niezasiejanaha, asabliva vakoł viosak, dzie ziamlu padzialili miž haspadarami. Baluča bačyć barščavik na čarnaziomach. Ale šmat i dahledžanych paloŭ: pšanica, załatyja słaniečniki da dalahladu. Vidać, heta zaležyć ad najaŭnaści menedžara-lidara i rentabielnaści vytvorčaści ŭ tych ci inšych rajonach.
Vidać, heta taksama dobry rehulatar, bo ŭ minułym hodzie Ukraina, jak i Biełaruś, sabrała rekordny ŭradžaj zbožža.
Moda na biełaruskaje
Jana jość!
Apafieoz jaje — paŭsiudnaje marožanaje pad biełaruskamoŭnym brendam «Biełaja biaroza» i jaho rekłamny słohan: «Maroziva ź biełaruskaha masła!».
Usie ŭkraincy viedajuć, što ŭ Biełarusi dobryja darohi i jakasnyja pradukty.
Ukraincy taksama ŭdziačnyja za pazicyju, jakuju Biełaruś zaniała adnosna sproby Rasii zachapić Danbas. Pastaŭki biełaruskaha paliva ŭ 2014 byli krytyčna važnymi dla ŭkrainskaj armii.
Vielmi papularnyja va Ukrainie Lapisy, Michałok, Brutto. Ich tut viedaje kožny, jak i BATE.
Voś nieaficyjny klip, zrobleny ŭkraincami na pieśniu Brutto «Hary»:
Zbor srodkaŭ na ŭkrainskuju armiju ci dla achviaraŭ Danbasa
Srodki źbirajuć usiudy — u kramach, kaviarniach, muziejach. Na aptečki dla bajcoŭ, na lekavańnie paranienych. Heta ahulnanacyjanalnaja sprava. Ciažka skazać, što z tych hrošaj dachodzić da ludziej u patrebie.
Va Ukrainie i ŭžyvuju skroź sutykaješsia z vajskoŭcami, ich siemjami — mnohija ź ich žyvuć niebahata, jakim tut možna achviaravać hrošy niepasredna.
Mabilizavanyja jość u kožnym nasielenym punkcie.
Tolki što ŭkraincy nie chočuć nazyvać heta vajnoj, uparta nazyvajuć «ATO» — antyterarystyčnaja apieracyja. Nichto nie choča vajny…
Na zachadzie Ukrainy patryjatyzm usieahulny. Na poŭdni patryjatyčnyja siemji i biznesy paznaješ pa nacyjanalnych ściahach i atrybutycy kala damoŭ i hatelaŭ.
A jość niebiaśpieka teraktaŭ?
Bujnych teraktaŭ jašče nie było. Padkładajuć i padryvajuć hranaty i miny zbolšaha nievialikija i pa načach. Paviedamleńni pra heta prychodziać, adnak
ludzi va Ukrainie nie žyvuć z pačućciem tryvohi. Nijakaha «čyrvonaha ŭzroŭniu niebiaśpieki» tut niama. U mietro, u adroźnieńnie ad minskaha, nichto nie praviaraje vialikich torbaŭ. Nijakich mietaładetektaraŭ pierad šmatludnymi zboryščami nie prachodziać. U hatelach nichto nie praviaraje pašpartoŭ. Mabilnyja simki taksama pradajuć biez pašparta, u adroźnieńnie ad Biełarusi.
Niby Ukraina nie vajuje i niby niama mahutnych susiedziaŭ, zacikaŭlenych u jaje destabilizacyi. Spačatku heta napružvała, paśla i my prasiaknulisia typova ŭkrainskaj niazmušanaściu i bieskłapotnaściu.
Ukraincy nie paracca. Tamu tut i Majdan pieramoh. Ale tamu ž hetaja bahataja ziamla pakul zastajecca biednaj.
Karupcyja ŭ viarchach ci karupcyja ŭ nizach?
Kaniečnie, pieršapryčyna ŭkrainskaj ruiny — u tych naftavych i hazavych schiemach, na jakich nažyvaŭsia dziasiatak kłanaŭ. Ale ŭ mianie ŭźnikła pytańnie, što lahčej vykaranić, karupcyju źvierchu, dzie dosyć niekalkich valavych rašeńniaŭ, ci sychod ad padatkaabkładańnia ŭ nizach, kali płaciažy masava — u hatelach, taksi, kramkach — nie pravodziać praz kasavyja aparaty.
Miž uładaj i hramadstvam va Ukrainie zaklučany sacyjalny kantrakt: my zapluščvajem vočy na toje, što kradziecie vy, a vy zapluščvajecie vočy na toje, što kradziem my.
Biadujuć ad takoha kantrakta tyja, kamu kraści niama jak, niama čaho abo sumleńnie nie dazvalaje. Jany i byli ruchalnaj siłaj ukrainskich revalucyj.
Vynikami druhoj bolšaść iznoŭ rasčaravanaja. «Majdan iznoŭ zdradzili, zz paŭtara hoda ničoha nie pamianiałasia», čuli my i pad Adesaj, i ŭ Kijevie.
Čyrvona-čornyja
A pasijanarnaja zachodniaja Ukraina praciahvaje śpielić nacyjanalnuju ideju. Nacyjanalistyčnyja siły tut nabirajuć siłu. Raniej takoha nie było — ciapier narod masava viešaje čyrvona-čornyja ściahi kolišniaj Arhanizacyi ŭkrainskich nacyjanalistaŭ i Ukrainskaj paŭstanckaj armii. Jany na mašynach — časam na dabitych «Žyhulach» i UAZach, na kramach. I navat na niekatorych sielsavietach, dzie rej viaduć nacyjanalisty.
Tak, va Ukrainie realna vybirajuć, u tym liku sielsaviety, i narod realna raźbirajecca ŭ palitycy.
Praŭda, heta ŭsio jašče «hramadstva telebačańnia», jakoje časta mianiaje kumiraŭ.
Narodny Front, jaki nabraŭ na apošnich vybarach u Viarchoŭnuju Radu bolšaść hałasoŭ, na siońnia nie prajšoŭ by ŭ parłamient.
Parašenku pa-raniejšamu pieravažna daviarajuć. Iznoŭ vyraśli rejtynhi «Baćkaŭščyny» Julii Cimašenki.
Jość padtrymka i ŭ vajaŭničaha «Pravaha siektara». Chłopcy realna vajavali, patryjatyčny elektarat toje acaniŭ.
Kiravanaść
Nasupierak pašyranamu stereatypu, ukrainskaje hramadstva zastajecca kiravanym. Peŭny dziaržaŭny kurs pravodzicca, impulsy ad Kijeva da viosak dachodziać. Choć heta i nie biełaruskaja stroha viertykalnaja, karparatyvisckaja struktura ź jaje padparadkavańniem i dyscyplinaj. Heta bolš składanaha charaktaru adnosiny, dzie ŭzajemaŭličvajucca mahčymaści i intaresy roznych hrup, centralnych i miascovych.
My byli ŭražanyja ŭbačyć u biblijatecy hłuchoj vioski ŭ Adeskaj vobłaści instalacyju, pryśviečanuju Hierojam Majdanu. Takija sama stajać na centralnych płoščach mnohich haradoŭ.
Instalacyja pamiaci Hierojaŭ Majdanu ŭ hłuchoj viaskovaj biblijatecy Adeskaj vobłaści.
Dziejnaść ukrainskaj ułady staparycca tam, dzie patrebnyja vialikija inviestycyi. Naprykład, u darohi. Hrošaj niama.
Biełaruś pradałasia Rasii, i Maskva joj ščodra płacić za heta. Za tyja subsidyi ramantujucca trasy, dvorniki miatuć vulicy, a varta praviaraje valizy na ŭvachodach u mietro. Va ŭkrainskaj dziaržavy hrošaj na heta niama.
Chočacca spadziavacca, što struktury, jakija vyraśli źnizu, a nie źvierchu, akažucca žyćciazdolnymi i mocnymi ŭ karaniach.
Zatoka
Najbolšy kurort pad Adesaj, što raściahnuŭsia na 30 kiłamietraŭ uzdoŭž piasčanaj kasy pamiž moram i limanam Dniastra. Trochi nahadvaje ŭmovy Kuršskaj kasy (Litva) i Chelskaj kasy (Polšča).
Ale pa kasie ŭ Zatocy prachodzić skraznaja tranzitnaja aŭtadaroha, a da taho ž jašče aŭtentyčny paŭdniovy bałahan robić umovy adpačynku śpiecyfičnymi.
Pakoi z vyhodami kaštujuć ad 10 dalaraŭ za noč (biez vaj-faja i televizara).
Staryja turbazy časam pierabyvajuć u stanie poŭnaha razvału, tamu lepiej na svaje vočy bačyć toje, što apłačvaješ. Na fota: aficyjna heta ŭsio jašče nazyvajecca «Sanatoryj «Zatoka».
Hatel z trochzorkavym kamfortam budzie kaštavać kala 25—30 dalaraŭ z čałavieka.
Kupacca ŭ mory kamfortna ad červienia da vieraśnia. U lipieni i žniŭni vada stabilna ciaplejšaja za 22 hradusy. U hetym adroźnieńnie ad Bałtyki, dzie tolki ŭ lipieni—žniŭni vada prahrajecca da 17—20 hradusaŭ.
Vada na plažach Zatoki ciaplejšaja, čym u Adesie, za košt taho, što tut niama chałodnych płyniaŭ, jakija my vyrazna adčuli, naprykład, na adeskim Łanžeronie.
Plažy piasčanyja. U vadzie sustrakajucca miaduzy.
Mora — zaŭždy mora. Ale nam nie duža paščaściła. U vadzie było šmat vodaraściaŭ. U štyl jany asiadali, ale paśla vietranych dzion u vadzie niemahčyma było kupacca. Jašče ŭ červieni takoha, kažuć siabry, nie było. Mahčyma, na kolkaść vodaraściaŭ paŭpłyvała rana ciopłaja viasna hetaha hoda.
Restarančykaŭ i vuličnaj ježy šmat.
Pobač z Zatokaj znachodzicca staražytny horad Biełharad-Dniastroŭski (zasnavany staradaŭnimi hrekami jak Cira; pad uładaj Małdavii — Četacia-Alba; pry turkach — Ak-Kierman).
Dajezd da jaho na maršrutcy ci pryharadnym ciahniku kaštuje kapiejki, na taksi — kala 7 dalaraŭ.
Biełharad-Dniastroŭski
Zasnavany jon byŭ jak hrečaskaja kałonija. Paśla zachopu hunami zaniapaŭ. Adradziŭsia jak krepaść słavianskaha plemieni civiercaŭ, što zasialali mižrečča Dunaja, Dniastra i Paŭdniovaha Buha.
Vializnaja krepaść była tut razbudavanaja małdoŭskim haspadarom Štefanam Vialikim, jaki naiŭna spadziavaŭsia vystajać suprać turkaŭ. Jaje ŭdała restaŭravali rumyny ŭ časie, kali Biesarabija ŭvachodziła ŭ skład Rumynii (1918—1940).
Cikava pałazić pa zamkavych murach i viežach. Niahledziačy na šyldački «zabaroniena», nichto za vykanańniem zabaronaŭ va Ukrainie nie sočyć.
Najlepš znajści z saboj dobraha hida-entuzijasta, bo viedy miascovych ekskursavodaŭ abmiažoŭvajucca vikipiedyjaj.
Piejzaž u stepie. Adeskaja vobłaść. Biełarus adčuvaje siabie ŭ stepie niekamfortna — niama dzie schavacca ad sonca. Navat tyja dreŭcy, što jość, bolš nahadvajuć miražy, čym sapraŭdnyja drevy ŭ ich biełaruskim razumieńni. Ich redkija krony amal nie dajuć cieniu.
Patryjatyzm
Ukrainskaja mova čujecca davoli časta navat u Adesie. Časta sustrakajucca chłopcy ŭ kašulkach z nacyjanalnaj simvolikaj ci nadpisami «My žyviom na svajoj, Boham danaj ziamli». Šmat dzie vyviešany nacyjanalnyja ściahi. A jak ślady dziaržaŭnaj kampanii, u žoŭta-błakitnaje pafarbavanyja kominy, płaty i masty.
Na vulicy Kanatnaj, što niepadaloku ad pomnika Šaŭčenku, mieścicca siadziba «Samaabarony» ŭ Adesie — vajenizavanaha farmiravańnia nacyjanalnaha charaktaru, jakoje adyhrała hałoŭnuju rolu ŭ zryvie sproby rasijskich śpiecsłužbaŭ stvaryć «Adeskuju Narodnuju Respubliku» ŭ 2014-m. Na ŭvachodzie ŭ budynak Samaabarony staić varta, dvor ščylna achoŭvajecca, ale ŭsio adno kala jaho adbyłosia niekalki teraktaŭ.
Prarasijskija nastroi — u mienšaści. Bolšaść u Adesie źviazvaje nadziei z novym hubiernataram Michaiłam Saakašvili. «Choť by nam nie leh hriech na dušu, choť by naša mafija jeho nie ubiła», — skazała nam intelihientnaja babulka ŭ muziei.
Adesa
Adesa — zapaminalny horad z dahledžanym histaryčnym centram. Jana budavałasia jak vitryna Rasijskaj impieryi na poŭdni, dla jakoj impieratary nie škadavali padatkovych ilhot.
Adesa. Opiera.
Adesa nastrojvaje na viasioły ład. Kala znakamitaj Opiery.
Paśla zachopu Budžaka Rasija najpierš vysieliła stul miascovaje tatarskaje nasielnictva, tamu ŭsio miascovaje žycharstva pryšłaje i, pa histaryčnych mierkach, niadaŭniaje.
Voś udumajciesia: nasielniki Biełarusi, u bolšaści svajoj, žyvuć tut užo jak minimum paŭtary tysiačy hadoŭ, paźniej u nas nikoli nie było takich mihracyj, jakija b utvarali novuju bolšaść.
A na poŭdni Ukrainy ŭsio inakš.
Ad zasnavańnia Adesa zasialiłasia samym strakatym nasielnictvam: rasijskija čynoŭniki, ukrainskija sialanie, šmatlikija jaŭrei, małdavanie, pierasialency z Ałbanii, Italii, Francyi, Šviejcaryi, hreki, tatary. Hetaja sumieś i stvaryła kałarytnuju, chamavatuju i raźbitnuju adeskuju «narodnaść».
Horad vyłučajecca architekturaj, portam, plažami i reljefam. U Adesie cikavyja muziei, bahataje kulturnaje žyćcio i šmat kałarytnych kaviarań i restaranaŭ.
Uzor novaha doma, upisanaha ŭ staryja kvartały.
Adeski archieałahičny muziej
Najstarejšy muziej Ukrainy vałodaje šykoŭnaj kalecyjaj antyčnaściej Pryčarnamorja z Olvii i Ciry, a taksama ekspanataŭ trypolskaj kultury.
Pieryjadyčna ŭ muziei admykajuć taksama «Załatuju kamoru» z bahataj numizmatyčnaj kalekcyjaj, u jakoj jość zołata skifaŭ i maniety Alaksandra Makiedonskaha.
Trypolskaja kultura
I Archieałahičny muziej Adesy, i Histaryčny muziej Kijeva majuć vydatnyja kalekcyi artefaktaŭ toj zahadkavaj kultury VI—III tysiačahodździaŭ da našaj ery. Heta toje, čaho nidzie bolš nie pabačyš.
I heta sapraŭdy zahadka. U toj čas u Jeŭropie inšaj kultury takoha ŭzroŭniu nie było. Hreki dasiahnuli čahości padobnaha tolki praz tysiačy hadoŭ. Trypolcy budavali vialikija pasieliščy, ale tajamničym čynam pieryjadyčna i, vidać, rytualna, spalvali ich i pierachodzili na novyja miescy.
Jany rabili kieramičnyja makiety svaich budučych damoŭ i śviaciliščaŭ. I lapili dzivosnyja parnyja rytualnyja sasudy – u navucy ich nazyvajuć binoklepadobnymi.
Ziemlaroby-trypolcy žyli na terytoryi Pravabiarežnaj Ukrainy i Rumynskaj Małdovy, pakul ich nie zavajavali plamiony žyviołavodaŭ, što žyli ŭschodniej ad ich, z našmat mienš vytančanaj kulturaj.
Zołata skifaŭ
Raskošnaje nahrudździe vahoj dva kiłahramy ciapier źbierahajecca ŭ skarbnicy Kijeva-Piačorskaj łaŭry.
Ale navat u niekatorych rehijanalnych muziejach poŭdnia Ukrainy možna bačyć cudoŭnyja juvielirnyja vyraby skifskaha pieryjadu.
Šaŭkovica
Šaŭkovica raście va Ukrainie prosta na vulicach. Jaje płady trochi intensiŭnym koleram i niejtralnym smakam nahadvajuć ažyny.
Borošno i «Vałyncy»
Biednieńka žyvie ŭkrainskaja hłybinka. Najpierš ludzi skardziacca na płatnuju miedycynu. Kab zrabić apieracyju, płaci! U praduktovaj kramie ŭ centry vioski Cebrykava (90 km ad Adesy) jość usio, što i ŭ mahazinach Biełkaapsajuza, ale pradajuć taksama miachami na 25 kh «borošno» — heta muka pa-ŭkrainsku. U Biełarusi takoha nie sustrenieš užo.
Dapatopnyja «Vałyncy» vyrabu Łuckaha aŭtazavoda jašče sustrakajucca na darohach. U vialikaj kolkaści jeździać taksama savieckaha času «Žyhuli», «ZIŁy» i «KrAZy». My bačyli adzin taki z žoŭta-błakitnym i čyrvona-čornym ściažkami nad kabinaj. Kiroŭcu było hadoŭ pad 70.
Asartymient viaskovaj kramy ŭ hłuchoj vioscy Adeskaj vobłaści.
A voś siadziby ŭkrainskich patryjotaŭ, jakija my sustreli ŭ Cebrykavie, — zamožnyja, haspadarskija. Dahledžanyja damy, kala jakich uźniatyja ŭkrainskija ściahi, a słupy pamalavanyja ŭ nacyjanalnyja kolery.
Adpačynak u Karpatach spadabaŭsia vielmi
Hornaja daroha. Panarama.
Adpačynak u harach, viadoma, zaležyć ad nadvorja. Nam z pahodaj paščaściła.
Hałoŭnaja asałoda — chadzić u hory. Nizkija Karpaty dastupnyja zvyčajnamu čałavieku, nie alpinistu. Tym nie mienš, u doždž, a tym bolš u navalnicu ŭ hory nie pojdzieš, asabliva ź dziećmi.
Nad abryvam na hary. Kiedy nabytyja na miascovym rynačku za 14 dalaraŭ.
Vialikaj i niečakanaj asałodaj było kupańnie ŭ Prucie. My i nie dumali, što hornaja raka moža być takoj ciopłaj.
Akazvajecca, u soniečnyja dni kamiani mocna hrejucca, a ad ich — i chutkaja vada. Padletkaŭ z buchty prosta nie vyciahnuć. Ujavicie: źleva — adviesnaja skała. Zzadu — čyhunačny most i tunel, u jaki ŭjazdžajuć cacačnyja miascovyja ciahnički. Za pierakatam Prut udarajecca ŭ skału i zaviartaje. Nižej za pierakat vada vymyła hłybokuju buchtu.
Vada najčyściejšaja, z hornych krynic, dzivosna miakkaja, nie sušyć skury. Na pierakacie miž kamianiami — pryrodny hidramasaž, mahutnyja strumieni miž kamianiami znosiać ź ciabie płaŭki, i niemahčyma ŭtrymacca ad śmiechu.
Za paru socień mietraŭ vyšej bje krynica minieralnaj vady. Jana śmiardziučaja, ź sieravadarodam, takuju ŭ žyćci nie zabudzieš.
Daktary kažuć, što jana dobraja dla ačyščeńnia arhanizma ad radyjenuklidaŭ.
Horny duch
Nievysokija malaŭničyja hory dajuć idealnyja mahčymaści dla piešych pachodaŭ letam i hornych łyžaŭ zimoj. Samyja pryhožyja jany ŭviesnu i ŭvosieni, kali bujstva barvaŭ.
Samaja vysokaja hara Karpat — Haverła, 2067 mietraŭ. Z usich turystyčnych haradkoŭ na Haverłu mikraaŭtobusami voziać ekskursii, raźličanyja na pryjezd uranku, piešy pachod na viaršyniu i viartańnie ŭviečary. Kaštuje takaja pajezdka kala 120 tysiač rubloŭ na biełaruskija hrošy (7 dalaraŭ) z čałavieka.
Jaremča
Adzin z samych papularnych kurortaŭ Karpat, u hornaj ciaśninie na rečcy Prut. Žyvie tut kala 8 tysiač čałaviek.
Najlepšy vid na horad adkryvajecca z hary Makavicy, da jakoj viadzie spačatku tak zvanaja ściežka Doŭbuša, a paśla piešy maršrut. Brać hida nie varta, vy ŭsio znojdziecie sami.
Typovyja dla Jaremčy chaty — z terasami.
Heta dyktujecca klimatam. Tut častyja daždžy. Na terasie pad dacham možna i pasušyć niešta. Takoje rabili ŭ Biełarusi ŭ śvirnach.
Taksama zapaminajucca vostryja stažki i charakternyja aziarody, bieź jakich tut ciažka vysušyć siena.
Prut i Čaramoš
Dźvie hornyja rečki ŭ Karpatach. Na Prucie i jaho prytokach jość niekalki pryhožych vadaspadaŭ. Trochi pavalniejšy Čaramoš — idealny maršrut dla raftynhu.
Dačy Juščanki i Kličko
Mieściacca pobač u prysiełku Jaremčy, jaki nazyvajecca Jamna, pa darozie na vadaspad Huk. Tam, u hornaj katłavinie, navat u letniuju śpioku zachoŭvajecca choład. Heta taki tempieraturny fienomien hornych «zvoraŭ» — vuzkich ciaśnin.
«Ja pidu v dałeki hory»
«Ja pidu v dałeki hory Na vysoki połonyny I poprošu vitru zvoriv, Aby vin ne spav do dnyny», — jak śpiavajecca ŭ hetaj pryhožaj pieśni ŭkrainskaha kampazitara-samarodka 1960-ch Uładzimira Ivasiuka.
Ivasiukovy miaściny — heta Čarnaŭcy, Bukavina i Lvoŭ.
Ivasiuk trahična zahinuŭ, a hetuju jahonuju pieśniu najładniej zaśpiavała Kvitka Cisyk. Pasłuchajcie tut na videa:
Na vakzale na łavačcy teałahičnyja sprečki
Čałaviek, jaki staŭ bamžom, jon parušaje volu Božuju ci nie?
Jon kaža: nie, raz jon bomž, značyć, na toje vola Božaja.
Jana piarečyć: parušaje! Boh choča, kab čałaviek pražyŭ žyćcio hodna, a čałaviek hrašyć, kali apuskajecca.
My čakali dyziela ŭ Jaremčy, a pobač z nami — ukraincy. Heta jany viali miž saboj teałahičnyja sprečki. Abodva baki na pamiać začytvali ŭ svaju padtrymku radki ź Biblii.
U duchu kalvinistaŭ vykazvaŭsia niemiascovy mužčyna, i sam bamžavataha vyhladu, u zataptanych zzadu sandalach. U typovym duchu hreka-katalikoŭ — niemaładaja žančyna, jaje padtrymlivaŭ baćka, čyścieńki dziadok hadoŭ vaśmidziesiaci piaci.
Mužčyna-fatalist siarod sprečki raptam pracytavaŭ pa-biełarusku prymaŭku «Čužuju biadu rukami raźviadu»…
Vielmi cikava nam nazirać za ludźmi na Zachodniaj Ukrainie — jany śviadomyja. U ich raźvitaje i palityčnaje, i nacyjanalnaje myśleńnie.
Śviadomyja
Ciotačka na recepcyi ŭ hatelčyku raskazvaje, jak jana jeździła aŭtobusam naziralnicaj na vybary ŭ Horłaŭku. I jak jaje ŭraziŭ kantrast, što ŭ Danbasie kala daroh niakošana, sadočkaŭ niama. I pryvodzić epizod z uspaminaŭ mitrapalita Šaptyckaha, jak toj, u svaju čarhu, cytavaŭ Bialinskaha nakont ukraincaŭ i rasiejcaŭ.
Trava
U Jaremčy padvorki i ŭzboččy pakošanyja, jak i ŭ Biełarusi.
Na rynku pradajuć ukrainskija torbački ź lamcu. Za majkami visiać typovyja huculskija kilimy.
Sardečnaść i sumlennaść
charaktaryzujuć hucułaŭ. U hetym sensie ŭ Karpatach adčuvaješ siabie čałaviekam, i siarod svaich. Pad Adesaj ža servis niaredka chamski.
Pryvatna
U vioscy Mikuličyn čyzburhiery — z sapraŭdnymi katletami! Ich hatujuć u ciabie na vačach. I heta tolki mały prykład taho, jak razvarotliva dziejničaje pryvatny biznes. Tut ža maleńki brovar žyvoha piva — haspadar pracavaŭ u Čechii i pryvioz adtul abstalavańnie.
Bukaviel
Z razmacham budujecca hety horny kurort na miažy Ivana-Frankoŭskaj i Zakarpackaj abłaściej. Pa słovach hida, pa ahulnaj daŭžyni padjomnikaŭ heta druhi ŭ Jeŭropie harnałyžny centr.
Bukaviel zakłali ŭsiaho hadoŭ 15 nazad, a ŭžo ciapier tut dziasiatki tras roznych stupieniaŭ składanaści i sotni hatelaŭ małych i vialikich.
Jašče dva dziesiacihodździ tamu vioska Palanica była samaj hłuchoj u hetaj dalinie. Tut navat nie było kałhasa ŭ saviecki čas — amal nie było paloŭ, tolki paša na pałaninach. A ciapier hucuły pradajuć svaje sotki časam pa paŭmiljona dalaraŭ za nadzieł. Śpivajucca pry hetym adzinki, tradycyja trymaje.
U vioscy za hramadskija hrošy pastavili carkvu ŭ huculskim styli, škołu z basiejnam. Ale daroha zastajecca raźbitaj.
Pa-huculsku
Dla mianie była asałoda čuć huculski dyjalekt. Jon zachavaŭsia idealna. I fanetyka, i leksika. Dzieci na im havorać.
Heta nie prosta «mova zvyčki», heta jašče i «mova pryncypu». Jany pryncypova havorać pa-ŭkrainsku da ŭsich. I tamu pryjezdy ŭ Karpaty robiacca vialikim nacyjanalizujučym momantam dla ŭschodnich ukraincaŭ. Pry mnie kijeŭcy i maryupalcy tut pierachodzili na ŭkrainskuju movu.
Zakarpaćcie
Aŭtamabili marudna paŭzuć pa raźbitaj darozie na Jabłaniecki pieravał. A za im čakaje błokpost. Ułady Zakarpaćcia sprabujuć spynić płyń kantrabandy i pašychtavać miascovyja ŭzbrojenyja kłany. Na błokpoście transpart praviarajuć i mytniki, i milicyja, i vajskoŭcy.
Na pieravale staić pomnik 14 stralcam Karpackaj Ukrainy. Heta ŭ 1938 hodzie, kali nacysty rasčlanili Čechasłavaččynu, aktyvisty sprabavali stvaryć u Zakarpaćci niezaležnuju respubliku, kab jana stała ŭkrainskim Pjemontam. Ale heta nie ŭvachodziła ŭ płany hitlercaŭ, i vienhierskija vojski chutka prydušyli niezaležnikaŭ.
Achvotnyja pačytać pra toj histaryčny epizod mohuć pašukać u internecie pra kiraŭnika paŭstańnia Aŭhuścina Vałošyna.
Za pieravałam źmianiajecca vyhlad žytła — pačynajucca chaty, ababityja drankaj-mazaikaj. Zakarpaćcie vyrazna biadniejšaje za kurortnyja Jaremču i Bukaviel.
U Zakarpaćcie ludzi jeduć na krynicy minieralnaj vady. Ale ŭ vioscy Kvasy jany sioleta praz sušu amal pierasochli. Žarało z žalezistaj vadoj spyniłasia, a z vadoj typu Arźni ledź bruicca, i ludzi stajać u čarzie hadzinu. Možna zaniać čarhu i tym časam paabiedać u karčmie pobač. Abo biez čarhi zaleźci pad vadu ŭ susiednim Trufanieckim vadaspadzie.
Na hary zieŭraje akanicami astoŭ doma adpačynku, jaki budavali dla savieckaha Zornaha haradka…
Lvoŭ
Niefarmalnaja stalica Zachodniaj Ukrainy, horad, dzie ŭkrainskaja mova absalutna panuje. Vialikaja častka horada była zabudavana pry Aŭstra-Vienhryi, i aŭstryjskija tradycyi tut vielmi adčuvalnyja.
Ab pryjeździe ŭ Lvoŭ nie paškadujecie.
Biełaruskamoŭnyja ekskursavody Lvova
Ich niekalki. Nam horad pakazvaŭ Andrej Kusij. Spadabałasia. Biełaruskuju movu jon vyvučyŭ ź cikavaści i z pryncypu: «kab pakazać biełarusam, što «banderaŭcy» pavažajuć biełarusaŭ i mohuć havaryć pa-biełarusku lepš, čym jany sami».
Tematyčnyja kaviarni Lvova
Ich u horadzie piać dziasiatkaŭ. Ich možna naviedvać navat ekskursijna, ničoha nie zamaŭlajučy. Pačać možacie ad teatralnaj kaviarni, dzie staranna adtvoranaja rečka Połtva, anałah našaj Niamihi, što praciakaje ciapier pad pravym kryłom budynku. Jość kaviarnia hadzińnikaroŭ, kaviarnia haźnic (u Lvovie žyli ich vynachodniki), kaviarnia Zachier-Mazacha (jon tut vyras)… Pafasu ŭ hetych kaviarniach niama, jany prosta dušeŭnyja. Tut jany častka tradycyi.
Kaviarnia «Fiksaž», pryśviečanaja fotaaparatam.
Bieražyciesia: chočacca pakaštavać i toje, i hetaje, ryzyka dla kašalka.
Na dachu adnoj z kaviarań na kominie kaminar — pa-ŭkrainsku «sažotrus». U jahony kapialuš kidajuć manietki, kab viarnucca.
Spadziajusia, mnie ŭdałosia pieradać duch Ukrainy-2015. Dadavajcie svaje ŭražańni i karysnyja dla padarožnych fakty ŭ kamientach.
P.S. Paśla viartańnia pahavaryŭ sa znajomymi hatelščykami z Adesy. Jany ščaślivyja. Kažuć, stolki turystaŭ, u tym liku ź Biełarusi, u ich jašče nikoli nie było. «Ja hatovy asabista pierakapać Pierakop», — žartuje ŭłaśnik hatelčyka ŭ Zatocy. Biez Kryma i Danbasa, vystajaŭšy ŭ nieabjaŭlenaj vajnie, Ukraina adšturchnułasia ad dna i pačynaje ŭzdym.
(Ceny padadzienyja pa stanie na 10 žniŭnia, kali 1 dalar = 23 hryŭni = 16 000 rubloŭ.)
Kamientary