Słuckaje paŭstańnie vačyma defienzivy

Pracujučy ŭ Dziaržaŭnym archivie Bresckaj vobłaści, natrapiŭ na šerah cikavych dakumientaŭ, jakija adnosiacca da Słuckaha paŭstańnia. Jany raniej nie publikavalisia. Heta vypiski z rapartaŭ i daniasieńniaŭ słužbovych asob polskich pastarunkaŭ i adździełaŭ defienzivy na pamiežnych sa Słuckam terytoryjach. Dla bolšaj zručnaści materyjał padadzieny ŭ chranałahičnym paradku.

U Siemiežavie — biełaruskaja milicyja

Rapart za 19—25. 11. 1920 h.: «Pa prybyćci da Siemiežava zaśpieŭ miascovuju ŭładu — biełaruskuju milicyju… Nastroj nasielnictva ŭ Siemiežavie i vakolicach da Vojska Polskaha dobry. Biełaruskaje nasielnictva baicca nadychodziačych vojsk balšavickich, u toj čas jak nasielnictva žydoŭskaje stavicca da ich łajalna, ale baicca nadycho-dziačych vojsk Bałachoviča».

Pra novuju ŭładu paviedamlaje i pastarunak u Vyźnie ŭ raparcie za 24 listapada: «U Vyźnie zaśpieŭ miascovuju ŭładu — tak zvanaha načalnika rajona, dobraachvotnuju biełaruskuju milicyju i Pastarunak Žandarmieryi polskaj…»

Jość u raparcie i adznaka tahačasnaha mižuładździa: «U Vyźnie i vakolicach pašyrajecca masavy vyrab samahonki…»

Sipniacki ŭ svaim raparcie adznačaje: «Pierad našym pryjezdam (u Vyznu), 21.11.1920 h., na rynku adbyŭsia schod miascovaha nasielnictva i ŭsich vakolic pad łozunham «Arhanizacyja dobraachvotnych biełaruskich adździełaŭ», na scho-dzie prysutničała kala 600 čałaviek. Schod adnahałosna ŭchvaliŭ pastanovu ab chutčejšaj arhanizacyi Biełaruskaj armii, kab nie dapuścić balšavikoŭ na pakinutuju Vojskam Polskim terytoryju».

«Biełarusy bajacca balšavikoŭ, habrei — Bałachoviča»

Hetaje nazirańnie adznačajecca ŭ rapartach niekalki razoŭ. Kanflikt «bałachoŭcaŭ» z habrejskaj hramadoj polski naziralnik fiksuje ŭ Siemiežavie: «Dnia 22.11.1920 h. praź Siemiežava prachodziŭ adździeł dobraachvotnikaŭ-«bałachoŭcaŭ» u ličbie 120 čałaviek. Na čale adździeła staić padparučnik Chviadośjeŭ Tenapica, jaki paklikaŭ žychara — rabina Siebarmana i zahadaŭ za šeść hadzin zrabić schod i sabrać u miascovych žydoŭ 20000 rubloŭ carskich i 20000 marak polskich…» Čym skončyłasia historyja — nie paviedamlajecca.

Słuckija paŭstancy vieryli, što voś-voś im pryjdzie na dapamohu hienierał Bułak-Bałachovič sa svaim vojskam, jaki ŭ toj čas ažyćciaŭlaŭ svoj Paleski pachod na Mazyr i Rečycu. «U vyniku adstupleńnia Vojska Polskaha ź miastečka Słucka chodziać čutki ab vierahodnym zaniaćci jaho praz vojska Bałachoviča… Davoli časta čujucca razmovy pamiž sialanami ab Bałachoviču», — paviedamlajecca ŭ raparcie ź vioski Siniaŭki (ciapier Kapylski rajon) ad 24.11.1920 h. Ale źjaŭlalisia tolki dobraachvotniki-«bałachoŭcy», što vyklikali strach u habrejskaha nasielnictva. Rehularnyja čaści Bałachoviča nie pryjšli na dapamohu słuččakam.

Naziralniki fiksavali i rost kolkaści paŭstancaŭ u vakolicach Słucka. «Dnia 24. 11. 1920 h. da Siemiežava prybyła Biełaruskaja Słuckaja paviatovaja rada i štab reziervovy z adździełam uzbrojenym, da 400 čałaviek, i z kožnym dniom prybyvaje ŭsio bolš dobraachvotnikaŭ, tak u ciapierašni čas možna ličyć kala 2000 čałaviek. Zachoŭvajucca dobryja adnosiny pamiž nasielnictvam i Vojskam Polskim. Biełaruskaja rada, arhanizujučy schod, paviedamlaje Ekspazituru, kali na schodzie pravodzicca antybalšavickaja ahitacyja», — piša ahient. Adnačasova jon skardzicca, što «niama dyrektyŭ, u jakim stasunku ŭzajemadziejničać ź Biełaruskaj radaj i adździełami».

Palityčnyja nastroi

Pavodle daniasieńnia kiraŭniku ekspazitury ŭ Siemiežavie ad 25.11.1920 h., dajecca nastroj miascovaha nasielnictva: «Dva pryncypovyja kirunki spatkałasia na tutejšaj terytoryi — miascovaje polskaje nasielnictva, jakoje całkam padtrymlivaje ŭrad i polskuju armiju, i biełaruskaje nasielnictva, jakoje vykazvajecca za niezaležnaść Biełarusi i Bałachoviča».

Bandy maradzioraŭ

U čas vajennaha biezuładździa padymaje hałavu kryminalny elemient. Pastarunak u Budčy padaje nastupnuju infarmacyju ŭ raparcie za 1.12.1920 h.: «Dnia 25. 11.1920 h. ranicaj aficer z armii hienierała Bałachoviča, jaki vioŭ adździeł dobraachvotnikaŭ u biełaruskaje vojska, pabiŭ žonku leśnika. Taho ž samaha dnia, paśla sychodu z Vyzny pastarunka defienzivy i apošnich adździełaŭ Vojska Polskaha, uviečary niejkaja banda kolkaściu kala 30 čałaviek, uzbrojenaja karabinami, napała na miastečka, abrabavała nasielnictva — pieravažna žydoŭ i pajšła ŭ bok Siemiežava. Na druhi dzień praz adnaho vyviednika stała viadoma, što banda składałasia z balšavickich dezierciraŭ, jakija ŭciakali ŭ biełaruskaje vojska».

Na nastupny dzień polski ahient spatkaŭ kurjera, jakoha habrei z Vyzny vysłali da balšavikoŭ «z zadańniem, kab balšaviki chutčej zaniali miastečka Vyzna, pakul jaho nie zaniali biełaruskija adździeły. Taho ž samaha dnia, viartajučysia z padvodaj, niejki Lavon Leśnikovič… byŭ zabity bandaj, uzbrojenaj karabinami».

Fakt bandytyzmu byŭ zafiksavany ŭ i vioscy Vialiki Rožan (ciapier Salihorski rajon). «Dnia 26. 11. 1920 h. prybyŭ da V. Rožana adździeł dobraachvotnikaŭ u biełaruskaje vojska kolkaściu kala 35 čałaviek, pačaŭ pravodzić samavolnyja rekvizicyi, zabirajučy ŭ nasielnictva žyŭnaść», — paviedamlaŭ ahient.

Biełaruskaja ŭłada, što paŭstavała na Słuččynie, sprabavała zmahacca z kryminałam. Pra heta śviedčyć rapart pastarunka ŭ Siniaŭcy za 1. 12. 1920 h.: «Dnia 28. 11. 1920 h. biełaruskaja defienziva ź Siemiežava prysłała aryštavanych razam z pratakołami dopytaŭ: uzvodnaha Vojska Polskaha? Edmunda, šarahoŭca Mialreŭskaha (?) i člena balšavickaj partyi Šyrkałava (?), abvinavačanych u bandytyźmie. ….Dakładvaju — vielmi šmat aficeraŭ i žaŭnieraŭ deziertuje z vojska Bałachoviča i pierachodziać na polskuju terytoryju». 

Zmahańnie za Siemiežava

Advodzicca miesca ŭ znojdzienych rapartach i vajskovym dziejańniam. Pastarunak u Klecku paviedamlaje: «Dnia 4.12.1920 h. na linii Siemiežava — Filipovičy balšavickija adździeły pierajšli niejtralnuju liniju pad miastečkam Mokraje i (napali?) na Siemiežava. Tut biełaruskaje vojska paciarpieła surjoznaje paražeńnie. Byccam by štab biełaruskaj armii mieŭsia być pieraniesieny da Hrycevickaj hminy».

Ale paśla Siemiežava ŭdałosia adbić: «7.12.1920 h. daviedaŭsia, što nibyta pieramoha paviarnułasia na bok biełarusaŭ i byccam by vojska ich miełasia znoŭ zaniać Siemiežava. Pad Puzavam raźmiaściŭsia adździeł biełaruski ŭ kolkaści 120 čałaviek i trenirujecca».

• 1
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0