«Да 15 гадзін — праца, пасля абеду — уборка ўсёй тэрыторыі без швабры». Палітвязень распавёў, як сядзеў за пратэсты ў калоніі для непаўналетніх
Непаўналетніх хлопцаў, асуджаных да пазбаўлення волі, адпраўляюць адбываць пакаранне ў выхаваўчую калонію. У Беларусі ёсць толькі адна такая ўстанова — у Бабруйску. Суразмоўца «Медыязоны» Віталь Прохараў трапіў у калонію ў 17 гадоў — яго асудзілі за пратэсты 2020 года.
14.11.2024 / 08:33
Ілюстрацыя: Медыязона
«Табе 12 гадоў свеціць, можаш усё адразу расказваць»
Віталь Прохараў апынуўся ў выхаваўчай калоніі незадоўга да 18-ці гадоў. Адсвяткаваць не атрымалася: «Павіншавалі тыя, хто ведаў, ну і ўсё. Торт, свята — нічога падобнага не было. Звычайны дзень, як і заўсёды. Крыўдна трохі — усё ж такі паўналецце», — успамінае ён.
Свята пасля вызвалення Віталь таксама не праводзіў — было не да таго. Трэба было зарабляць на жыццё, шукаць працу, а без адукацыі і пасля калоніі гэта стала складаным заданнем.
Віталя затрымалі зімой 2021 года — па абвінавачанні ў грубым парушэнні парадку і гвалце ў адносінах да міліцыянтаў падчас жнівеньскіх пратэстаў 2020 года ў Жлобіне.
«Забралі ў аддзяленне і трымалі там каля 12 гадзін. Мама прасіла — давай я што-небудзь куплю паесці, але яны не дазвалялі, казалі — яму нічога нельга, пакуль паказанні не дасць. А я ўсё адмаўляў, казаў, што мяне там не было. Пасадзілі на тры дні ў ізалятар, кажуць — усё, табе 12 гадоў свеціць, можаш усё адразу расказаць, так будзе менш. Але я ўсё роўна нічога не казаў».
Праз тры дні Віталя выпусцілі пад падпіску аб нявыездзе, да суда ён быў на свабодзе. Кожны тыдзень яго некалькі разоў выклікалі ў РАУС, гэта перашкаджала вучобе, кажа Віталь.
У лютым 2021 года падлетка асудзілі да двух гадоў выхаваўчай калоніі і забралі пад варту ў зале суда. Больш за два месяцы Прохараў правёў у СІЗА, а потым яго пераправілі ў калонію ў Бабруйску.
«Этап [да калоніі] — самае «цікавае» і самае складанае. У цягніку едзеш у кайданках, рукі ззаду. І так 12 гадзін, сядзячы на кушэтцы. З рукамі за спінай трэба было два разы разбіраць сумку — паказваць, што ўнутры. Ні паесці, ні папіць не давалі. У «праваднікоў» быў кіпяцільнік, я папрасіў мне наліць, яны кажуць — дык а сэнс, як ты піць будзеш, у цябе рукі ў кайданках», — успамінае Віталій.
«Калі б не спорт, да мяне было б зусім іншае стаўленне»
У калоніі Віталя паклалі на трохтыднёвы каранцін, а пасля адразу адправілі на працу. Спачатку ён разабраў пласкагубцамі крышкі ад бутэлек, збіраў паддоны, займаўся дрэваапрацоўкай.
Нягледзячы на тое, што пры калоніі працуе філіял індустрыяльна-будаўнічага каледжа, дзе могуць вучыцца асуджаныя, Віталю такой магчымасці не далі.
«Там можна было за год атрымаць якую-небудзь спецыяльнасць, але мне сказалі: з тваім артыкулам нельга, ідзі працаваць», — распавядае ён.
Працаваў Віталь з 7:00 да 15:00. Потым быў абед і ўборка.
Прыбіраць трэба было пакой свайго аддзялення, калідор, умывальнікі, зал для адпачынку і спартыўную залу.
«Тэрыторыя вялікая, і трэба яе ўсю вымятаць, а потым памыць. Нават без швабры, рукамі. Пасля прамысловай зоны гэта цяжка, вельмі стамляешся. Праціраць ад пылу сцены, мыць люстэркі, паліць кветкі — кожны дзень. Там ужо гэтыя кветкі ў балотах растуць, так часта і старанна іх палівалі».
Акрамя таго, пасля працы асуджаных рэгулярна правяралі — для гэтага трэба было выйсці на вуліцу, пастаяць у шарэнзе, паказаць змесціва кішэняў.
«Палітычных правяралі пяць разоў на дзень, пяць разоў трэба было выйсці на вуліцу, і не важна, якое там надвор'е. Калі што-небудзь у цябе не тое ў кішэні, напрыклад, бірку прышываў і іголку паклаў — рапарт. Не па форме апрануты — рапарт. А не па форме апрануты — гэта можа быць развязаны шнурок».
Усе асуджаныя ў выхаваўчай калоніі носяць аднолькавую форму, на слэнгу — «шкальнік».
«Як школьная форма, чорныя штаны і пінжак, толькі з некаторымі адрозненнямі. У такой форме пастаянна холадна, бо матэрыял вельмі тонкі».
Адзін камплект формы выдаецца асуджанаму на ўвесь час знаходжання ў калоніі. Новае адзенне можна атрымаць за дадатковыя дасягненні. Дзеля новага камплекта формы і сустрэч з бацькамі Віталь запісаўся ў спартыўную секцыю і ўдзельнічаў у спаборніцтвах.
«Трыятлон — кіданне і пад'ём гір, жым, прысяданне. У мяне з'явіліся праблемы з каленямі і хрыбетнікам. Не тое каб мне вельмі падабалася гэтым займацца, але я разумею, што калі б не спорт, да мяне было б зусім іншае стаўленне».
«Уладкаваць жыццё ў новай краіне не прасцей, чым у Беларусі»
Цяпер Віталю 21 год, ён жыве ў Вільні разам з жонкай. Пасля вызвалення з калоніі зімой 2022 года ён не мог знайсці працу — усюды атрымліваў адмовы. Потым праз знаёмага ўладкаваўся ў піцэрыю і працаваў там некалькі месяцаў. Акрамя адсутнасці працы з годнай аплатай прычынай для выезду сталі пастаянныя міліцэйскія праверкі.
«Прыходзілі ледзь не кожны вечар ці ноч. Грукалі, тэлефанавалі ў дзверы, нешта падпісваць трэба было. А я прыходзіў з працы ў 12 ночы і ў 9 зноў ішоў на працу, не высыпаўся з-за гэтага. Некалькі разоў выклікалі ў РАУС, пыталіся, ці няма ў мяне якіх-небудзь падзельнікаў, не ўдзельнічаю я ў чым-небудзь. Я адчуваў, што нешта будзе, што яны проста так ад мяне не адпусцяць».
У Вільні Віталь спачатку працаваў у дастаўцы і браў падпрацоўкі, а цяпер разгружае і ўпакоўвае тавары: «Цяжка, вядома, але каму грошы не патрэбны зараз, тым больш становішча даволі цяжкае».
Уладкаваць жыццё ў новай краіне не прасцей, чым у Беларусі, кажа Віталь. Яшчэ да затрымання ён пачаў вывучаць мову праграмавання Python, і пасля пераезду хацеў пайсці на навучанне, але адкласці на гэта грошы пакуль не атрымалася,
«Мы на маленькай канапе спім, маем пакуль што толькі на матрац і мікрахвалёўку. Зараз паступова збіраем грошы, [але] на курсы — у апошнюю чаргу, бо з'яўляюцца непрадбачаныя выдаткі, як, напрыклад, лячэнне ў бальніцы. У жонкі анемія, нязвёртванне крыві, ёй лекі купляем. І нядаўна захварэлі абодва, але хадзілі на працу і з тэмпературай 39».