U Małdovie vybary i refierendum pa kursie na Jeŭrasajuz. Rasija pajšła va-bank
Prezidenckija vybary i refierendum ab ustupleńni Małdovy ŭ ES prachodziać u krainie ŭ adzin dzień, u niadzielu, 20 kastryčnika.
20.10.2024 / 09:34
Maja Sandu. Fota: AP Photo / Vadim Ghirda
Kala 2 tysiač vybarčych učastkaŭ adkrylisia ŭ 7:00 pa miascovym časie. Pry hetym vybarščyki atrymlivajuć dva biuleteni. Pieršy, šeraha koleru, ź pieralikam kandydataŭ u prezidenty. A druhi, fijaletavy, z tekstam papravak u Kanstytucyju i pytańniem ab tym, ci padtrymlivajuć jany źmianieńnie Kanstytucyi z metaj dałučeńnia Małdovy da ES.
Kab hałasavańnie było pryznana sapraŭdnym, treba pieraadoleć paroh vybarčaj jaŭki ŭ 33%.
Novym prezidentam krainy stanie kandydat, jaki nabraŭ absalutnuju bolšaść hałasoŭ. Kali nichto nie zaručycca takoj padtrymkaj, to praz dva tydni projdzie druhi tur prezidenckich vybaraŭ.
Vybarčyja ŭčastki začyniacca ŭ 20:00, papiarednija vyniki čakajucca ŭ 21:00 pa miascovym časie.
Chto ŭ śpisie kandydataŭ u prezidenty
U šerym biuleteni — 11 proźviščaŭ kandydataŭ u prezidenty Małdovy, ale favaryt u ciapierašniaj prezidenckaj honcy adzin. Heta dziejny prajeŭrapiejski prezident Maja Sandu, jakaja idzie na druhi termin.
Jaje hałoŭny apanient, padtrymany najbujniejšaj prarasijskaj apazicyjnaj Partyjaj sacyjalistaŭ (PSRM), eks-hienprakuror Małdovy Alaksandr Stajanohła, značna ad jaje adstaje.
Pavodle zamieraŭ ekśpiertnaj asacyjacyi WatchDog, jakija byli apublikavanyja 7 kastryčnika, za Sandu byli hatovyja prahałasavać 36% vybarščykaŭ, za Alaksandra Stajanohła 10%, a za Renata Usataha 7,5%. Z ulikam tych vybarcaŭ, jakija na momant sacapytańnia jašče nie vyznačylisia, Sandu moža pieramahčy ŭžo ŭ pieršym tury hałasavańnia.
Apytańni pakazvajuć taksama, što kala 60% vybarcaŭ majuć namier prahałasavać za kurs na Jeŭrasajuz.
Kolki kandydataŭ z rumynskimi pašpartami
Adnosiny pamiž kandydatami ŭ prezidenty napružanyja. Tak, sproba pravieści debaty pamiž lidzirujučaj trojkaj skončyłasia tym, što Maja Sandu prosta nie pryjšła ŭ studyju hramadskaha telekanała Moldova 1, dzie jaje čakali Alaksandr Stajanohła i Renata Usaty, piša dw.com.
Svaju admovu prezidentka patłumačyła tym, što pałova kandydataŭ — heta staŭleniki aliharcha Iłana Šora, jaki chavajecca ŭ Maskvie, zavočna asudžany ŭ Małdovie na 15 hadoŭ turmy za bankaŭskaje machlarstva. Maja Sandu ich nie ličyć realnymi supiernikami, «bo ich prasoŭvaje złačynnaja hrupa, a nie hramadzianie». Ale jana paabiacała paŭdzielničać u debatach pierad druhim turam, kali jon adbudziecca.
Miž tym prezidenckaja vybarčaja kampanija nie abyšłasia biez kurjozaŭ. Lidar PSRM Ihar Dadon nieadnarazova krytykavaŭ ciapierašniaje kiraŭnictva krainy za najaŭnaść druhoha — rumynskaha — hramadzianstva. Ale CVK vyśvietliŭ, što ŭ jaho staŭlenika, etničnaha hahauza Alaksandra Stajanohła taksama jość rumynski pašpart. Bolš za toje, druhoje hramadzianstva majuć 7 z 11 kandydataŭ u prezidenty Małdovy.
Śpiecsłužby Małdovy suprać rasijskich hrošaj Iłana Šora
Śpiecsłužby Małdovy zmahli adsačyć šlachi pieradačy hrošaj i mietady podkupu vybarščykaŭ z boku źbiehłaha aliharcha. Za vierasień byli vyjaŭleny rekordnyja pieravody srodkaŭ u abjomie bolš za 15 miljonaŭ dołaraŭ. Palicyja vyjaviła 130 tysiač hramadzian, jakija ŭvachodziać u strukturavanuju sietku Iłana Šora, hrošy jakim pieravodzilisia z Rasii.
Srodki pastupali ŭ Małdovu praz dadatki «Pramsuviaźbanka» i bankaŭskija karty «Mir», hatoŭku vieźli kurjerami z terytoryi Prydniastroŭja. Siarod ich byli zaŭvažanyja, jak minimum, dva dziasiatki śviataroŭ Małdaŭskaj mitrapolii RPC.
Tolki za try dni z 8 pa 10 kastryčnika palicyja praviała 115 pieratrusaŭ u aktyvistaŭ sietki ŭ ramkach kryminalnaj spravy ab niezakonnym finansavańni palityčnych partyj i elektaralnaj karupcyi.
U hetyja ž dni ŭ telehramie na zapyt Nacyjanalnaha inśpiektaratu rasśledavańniaŭ byli zabłakavanyja 15 kanałaŭ i 95 čat-botaŭ, źviazanych ź Iłanam Šoram.
Vybary dla dyjaspary pry minimalnym udziele Rasii
Na vybarach i refierendumie za miažoj adkryty 231 vybarčy ŭčastak, i heta rekordnaja kolkaść. Naprykład, u 2020 hodzie ich było ŭsiaho 139. CVK Małdovy ŭstanaviŭ nakład biuleteniaŭ dla ŭčastkaŭ za miažoj u 852 tysiačy biuleteniaŭ, i heta pry ahulnaj kolkaści vybarščykaŭ zhodna ź Dziaržrejestram 3,3 miljona.
Bolš za ŭsio učastkaŭ — u Italii, Hiermanii i Francyi. A voś u Rasii ich usiaho dva – i abodva ŭ pasolstvie Małdovy ŭ Maskvie. CVK heta patłumačyŭ pahrozami biaśpieki ŭ Rasii, jakaja viadzie ahresiŭnuju vajnu suprać Ukrainy. Kožny z učastkaŭ atrymaje nie bolš za piać tysiač biuleteniaŭ.
Rašeńnie vyklikała krytyku z boku apazicyi. U PSRM paličyli, što MZS «sabatuje praviadzieńnie hałasavańnia małdaŭskich hramadzian na terytoryi RF». A adzin z paplečnikaŭ Iłana Šora, kiraŭnik Kanhresu rasiejskich supołak Małdovy Valeryj Klimienka, pryhraziŭ zvarotam da prezidenta RF i Dziarždumy z prośbaj nie pryznavać vyniki hałasavańnia.
Akramia taho, Klimienka ŭžo źviarnuŭsia da Uładzimira Pucina z prośbaj «ab abaronie rasijskich suajčyńnikaŭ u Małdovie».
Refierendum vyrašyć pytańnie ź jeŭraintehracyjaj Małdovy
Na refierendumie ab ustupleńni Małdovy ŭ ES vybarščykam treba budzie adkazać na pytańnie: «Ci padtrymlivajecie Vy ŭniasieńnie papravak u Kanstytucyju z metaj dałučeńnia Respubliki Małdova da Jeŭrapiejskaha Sajuza?». Varyjanty adkazu: «tak» ci «nie».
Pieršaja papraŭka tłumačyć, što dałučeńnie da ŭstanoŭčych damovaŭ ES budzie ažyćciaŭlacca praz parłamient. A druhaja praduhledžvaje viaršenstva pravavych aktaŭ ES nad pałažeńniami ŭnutranaha zakanadaŭstva Małdovy, jakija supiarečać im.
Heta značyć, navat u vypadku prychodu da ŭłady prarasijskich partyj jany bolš nie zmohuć prymać zakony, jakija iduć nasupierak z prajeŭrapiejskim kursam.
Tolki dźvie palityčnyja partyi — partyja kamunistaŭ (PKRM) i padkantrolnaja Šoru partyja «Adradžeńnie» — ahitujuć suprać intehracyi krainy ŭ ES.