«Razumnyja ludzi ŭ takich momantach nie piarečać». Jak byłym asudžanym čytajuć lekcyi ŭ milicyi
Paśla vyzvaleńnia byłyja źniavolenyja pavinny prykładna raz na tydzień chadzić u RUUS. Akramia taho, što treba «adznačycca», ich mohuć pryciahnuć da lekcyj, jakija pravodziać zaprošanyja śpiecyjalisty ci sami milicyjaniery. «Miedyjazona» zapytałasia ŭ byłych palitviaźniaŭ, jak prachodziać takija mierapryjemstvy i pra što na ich raskazvajuć.
13.06.2024 / 22:34
Ilustracyja: Nikoła Nidvora / Miedyjazona
«Čyrvonaja zała» i doška honaru ŭ Pružanach
Asudžany na 1 hod i 7 miesiacaŭ błohier Aleh Kuleša vyzvaliŭsia z kałonii ŭ vieraśni 2022 hoda. Paśla jamu zahadali štotydzień chadzić na adznaki ŭ miascovy Pružanski RUUS.
Kožnuju niadzielu apoŭdni byłyja asudžanyja pavinny byli prychodzić u milicyju na lekcyi. U «čyrvonaj zale» RUUS źbiralisia kala 20-30 čałaviek. Zala źmiaščała da 100 čałaviek i nahadvała byłomu palitviaźniu savieckija časy.
«Navokał ich tvary na fota. Jak leninski kutok. Była palitinfarmacyjnaja ściana z łozunhami prapahandysckimi, tam była ich doška honaru. «My za proćvietajuŝuju Biełaruś», «My jedinyj narod». Usio pa-rusku, u takim savieckim styli».
Pierad kresłami stajaŭ ekran, na jakim pakazvali filmy, za im — scena ź dziaržaŭnym hierbam, ściaham i kołbaj z arhškła, u jakoj lažała Kanstytucyja. Słuchačy prasili milicyjanieraŭ pačytać, što tam napisana, i paźniej Kanstytucyju z zali prybrali.
Na bolšaści lekcyj byłyja źniavolenyja hladzieli filmy. Naprykład, pra asudžanych da śmiarotnaha pakarańnia, pra ŭmovy ŭtrymańnia ŭ kazachstanskich turmach i pakarańnie za raspaŭsiud narkotykaŭ.
«U Pružanach prapahandysckich rolikaŭ było nie vielmi šmat. U RAUSa jość svaja padborka hetych filmaŭ, — śćviardžaje Kuleša. — I im ź Minska spuskajuć toje, što jany abaviazkova pavinny pakazać. Jany sa svajho kampjutara vyvodzili ich na ekran — tam usie napisana: adkul što, tečki ŭsie padpisanyja».
Było i tak, što milicyjaniery sami raskazvali niešta byłym asudžanym. Tady, kaža były palitviazień, supracoŭniki stajali za trybunaj i čytali tekst z papierki.
«Jany vielmi šmat chvalacca pracaj svajoj sistemy. Naprykład, jak u Viciebsku ci Homieli raskryli niejkaje złačynstva. Ludzi, u kaho 328 [narkotyki] ci 139 [zabojstva] artykuł, zadajuć pytańni pa svaich prablemach — adkazu nichto nie daje. Tupa vykonvajuć svaju pracu i ŭvieś čas u vušy tabie zalivajuć i zalivajuć. Usie, chto tudy chodzić [słuchać], razumiejuć, što im treba prymusova heta pieraciarpieć».
Niezadavolenaść i čerhi ŭ Minsku
«Ty prychodziš da pryznačanaha času, a pierad taboj užo čarha z prykładna 20 čałaviek. Vychodzić supracoŭnik [kryminalna-vykanaŭčaj] inśpiekcyi i kaža, što my ŭsie idziom na lekcyju. Vy idziacie, słuchajecie. A paśla jašče hadzinu staicie ŭ čarzie na adznaku».
24-hadovaja Vieranika vyzvaliłasia z kałonii ŭ listapadzie 2022 hoda. Jak i Alehu Kulešy, joj daviałosia rehularna naviedvać RUUS. U Minsku, dzie žyła dziaŭčyna, lekcyi dla ludziej, jakija stajać na prafiłaktyčnym uliku ci ŭ jakich jość previentyŭny nahlad, pravodzilisia radziej.
Časam pra ich navat nie papiaredžvali: naprykład, kali byłyja asudžanyja stajali ŭ čarzie na adznaku, im źnianacku pačynali raspaviadać, jak paśla źniavoleńnia lepš resacyjalizavacca ŭ hramadstvie.
«Ale heta było maksimalna sumna. Tamu što supracoŭnica zaprošanaj sacyjalnaj arhanizacyi raskazvaje adno, a realnaść zusim inšaja. U realnaści ničoha ź jaje słoŭ nie pracuje».
Lekcyi pravodzili ŭ kabiniecie, padobnym da vučebnaha, ź vialikimi draŭlanymi stałami i kresłami.
Pieršy raz Vieranika słuchała pra «škodu ałkahola, kureńnia abo narkotykaŭ» — tekst milicyjanier čytaŭ z papierki. Inšym razam pryjšła supracoŭnica sacyjalnaj arhanizacyi, jakaja zajmajecca nibyta adaptacyjaj byłych źniavolenych.
U milicejskim učastku, kudy Vieranika chadziła adznačacca, jana sustrakała byłych asudžanych, jakija znachodzicca pad previentyŭnym nahladam.
«Jak praviła, heta darosłyja mužčyny, jakija šmat pasiadzieli ŭ turmie pa ciažkich artykułach. I voś ich užo piaty hod nie biaruć na pracu, jany chodziać z hetym nahladam i słuchajuć, jak niejkaja arhanizacyja dapamahaje im uładkavać žyćcio. Atmaśfiera niezadavolenaści. Adzin ź ich zrabiŭ zaŭvahu joj [zapytanaj supracoŭnicy], što takija parady lepš davać tym, chto jašče źbirajecca vyjści na volu ci paŭhoda jak vyjšaŭ. Jamu skazali adznačycca apošnim — heta značyć čakać prykładna paŭtary hadziny paśla lekcyi».
Dzień dla adznaki Vieranika abirała sama — subota ci pracoŭny. Z časam jana zrazumieła, što dadatkovyja mierapryjemstvy prachodziać pa vychodnych, i tamu, pakul nie ŭładkavałasia na pracu, chadziła pa budniach.
Pierad vizitam u RUUS dziaŭčyna apranała adzieńnie, u jakim «było b zručna sieści na sutki». Akramia taho, jana źbirała z saboj minimalny nabor rečaŭ, telefon pakidała doma i rychtavałasia maralna.
«U čarzie kantynhient nie toj, ź jakim zvyčajna maješ znosiny. 90% — mužčyny z nahladam, ź ciažkimi artykułami, častka ź ich prychodziła pjanymi troški. A tak nielha — adnaho ź ich tak zatrymali. Ciabie razhladajuć, tamu što ty vyłučaješsia z natoŭpu, u nas nie było «palityčnych» praktyčna. Niejak raz ja stajała i adzin chłopiec pačaŭ usim raskazvać, što ja za mitynhi. I pačałosia abmierkavańnie. Pastajanna dyskamfortna siabie adčuvaješ».
Publičnaje prynižeńnie i «darmajedstva» ŭ Breście
Paśla vyzvaleńnia z kałonii błohier Siarhiej Piatruchin taksama byŭ abaviazany chadzić na adznaki ŭ RUUS. Niekatorych byłych źniavolenych, pavodle jaho słoŭ, mahli paklikać na lekcyi i z pracy. Samoha Piatruchina paśla pracaŭładkavańnia «nie čapali».
«Ty prychodziš na adznaku i tabie dajuć papierku, što ŭ piatnicu a 10-j ranicy treba być [na lekcyi]. Kali nie prychodziš, to na padvał [majecca na ŭvazie zatrymańnie]. Usie prychodzili».
Pavodle słoŭ Piatruchina, na adnym z takich mierapryjemstvaŭ supracoŭniki administracyi Leninskaha rajona Bresta pačali «prynižać na vačach va ŭsich» 25-hadovuju dziaŭčynu: za toje, što jana vypiła ałkahol padčas chatniaj chimii. Jaje prymusili ŭsim «dać klatvu», što heta byŭ jaje apošni raz: «Brydkaje vidovišča. Čałavieka buzujuć publična», — kaža Piatruchin.
Inšym razam supracoŭniki milicyi, pra jakich błohier jašče da zatrymańnia zdymaŭ siužety, paprasili jaho vyjści ź lekcyi. Jany płanavali raskazać słuchačam pra toje, «jak być zakonapasłuchmianym hramadzianinam».
«Siarhiej Siarhiejevič, možacie iści». Jany prosta nie mahli na mianie hladzieć. Ja nie staŭ nastojvać i pajšoŭ».
Pa słovach Piatruchina, na lekcyi časam prychodzili i supracoŭniki harvykankama. Jany raskazvali, jak uładkavacca na pracu i jakaja isnuje dapamoha dla tych, chto vyzvaliŭsia ź miescaŭ pazbaŭleńnia voli. Jon dadaje, što atrymać takuju dapamohu było składana, bo isnavała šmat pieraškod.
«Ty prosta nie budzieš hetaha rabić. Ja b takoha nie rabiŭ, nie prynižaŭsia b. Tam uziać daviedku, tut uziać daviedku, ukłaścisia ŭ niejkija terminy. I dla inšych ludziej, navat «nie palityčnych», heta składanaja pracedura».
Adna ź lektarak kazała byłym asudžanym, što «chutka darmajedstva budzie pieraśledavacca pa kryminalnym kodeksie», kaža błohier. «Jana na ŭsich najazdžała, chto nie pracuje».
Aktavaja zała, dzie prachodzili lekcyi, zapaŭniałasia amal całkam — prysutničali kala 30 čałaviek. Bolšaść starałasia nie spračacca ź milicyjanierami i tymi, chto prychodziŭ pravodzić lekcyi.
«Razumnyja ludzi ŭ takich momantach nie piarečać. Usio heta robicca farmalna».