«Biełarusy majuć takoje ž prava na historyju Rečy Paspalitaj, jak palaki» — polskaja intelektuałka
U vialikim ese Barbara Nałenč-Nianieŭskaja zaklikaje spryjać biełarusam u realizacyi ich nacyjanalnych metaŭ.
10.11.2023 / 19:39
Śviatkavańnie ŭ Vilni ŭhodkaŭ Aršanskaj bitvy, 2022 hod. Skryn ź videa
Vialikaje ese Barbary Nałenč-Nianieŭskaj (Barbara Nałęcz-Nieniewska) apublikavanaje na sajcie Jahiełonskaha kłuba — hramadskaj arhanizacyi, jakaja abjadnoŭvaje ekśpiertaŭ, hramadskich dziejačaŭ i publicystaŭ maładoha pakaleńnia respublikanskich, kansiervatyŭnych i nieachryścijanskich pohladaŭ.
«Dla dasiahnieńnia ambicyjnych met my pavinny sfarmulavać bačańnie raźvićcia Polščy, jakoje budzie achoplivać pakaleńni, a nie terminy paŭnamoctvaŭ. My zjaŭlajemsia śviedkami vyčarpańnia ciapierašniaj formuły Treciaj Polskaj Respubliki. Nam patrebna novaja madernizujučaja enierhija, kab adkazać na vykliki, jakija stajać na haryzoncie», — adznačajecca na sajcie.
«Jeŭropa zvyčajna nie čuje kryku biełarusaŭ. Zachad advodzić vočy i ŭparta zatykaje vušy. Ničoha nie źmianiłasia ni paśla masavych pratestaŭ suprać režymu Łukašenki ŭ 2020 hodzie, ni paśla pačatku vajny va Ukrainie. Biełaruś — klučavaja kraina na hieapalityčnaj šachmatnaj došcy sučasnaści, ale jaje vobraz i viedy pra biełarusaŭ u Polščy sproščanyja i płytkija. Pryjšoŭ čas heta źmianić, tym bolš što ŭ nas tak šmat supolnaha,»— piša aŭtarka, jakaja nie chavaje taho faktu, što maje rodzičaŭ u Biełarusi. Jaje babula pachodzić ź vioski na Paleśsi. Los jaje zakinuŭ u centralnuju Polšču, ale ŭ Biełarusi zastalisia siostry.
«Tut palaki, tam biełarusy, choć my družnaja siamja. Samaje cudoŭnaje, što nam atrymałasia zachavać kantakt na praciahu ŭsich hetych hadoŭ i pakaleńniaŭ, niahledziačy na miažu, jakaja dobra achoŭvajecca», — adznačaje Nałenč-Nianieŭskaja.
Aŭtarka zhadvaje, što spačatku zachaplałasia rasiejskaj kulturaj i ŭ čas svajoj pieršaj pajezdki ŭ Biełaruś i Rasiju ŭ 2000 hodzie naša kraina joj pakazała «sumnaj, niedastatkova ruskaj». Ale prajšli hady, i jaje zachapleńnie Rasijaj zhasła, a centr pryciahnieńnia «usio bolš i bolš pieramiaščaŭsia zachodniej Maskvy, u bok raki Buh, u Biełaruś».
Ciapier jana rada, što «Biełaruś, choć i ŭvachodziła ŭ skład SSSR i znachodzicca ŭ kole ruskaj kultury i movy, nie zjaŭlajecca poŭnaściu častkaj Ruskaha śvietu. Jana maje svaju ŭłasnuju jeŭrapiejskuju identyčnaść, jakaja zasnavana na spadčynie Vialikaha Kniastva Litoŭskaha i Rečy Paspalitaj».
U svaim vialikim esie Barbara Nałenč-Nianieŭskaja tłumačyć polskamu čytaču niekalki važnych momantaŭ.
Reč Paspalitaja była šmatnacyjanalnaj, a nie tolki polskaj dziaržavaj
«Biełarusy našmat lepš za nas razumiejuć multykulturalizm Rečy Raspalitaj», — zaŭvažaje aŭtarka i piša, što palaki, jakija abvinavačvać biełarusaŭ u prysvajeńni polskaj historyi, demanstrujuć nievuctva.
«Prablema ŭ tym, što, na žal, my polskacentryčnyja. My kažam, što niekalki sotniaŭ hadoŭ tamu Polšča dachodziła da Smalensku, a heta ž była nie prosta Polšča, a Reč Paspalitaja, stvoranaja ź dźviuch dziaržaŭ — Karaleŭstva Polskaha i Vialikaha Kniastva Litoŭskaha. A narodaŭ u hetych krainach było značna bolš za dva»,
— piša Nałenč-Nianieŭskaja.
Respublika Biełaruś nie zaŭsiody aryjentavałasia na Rasiju
Aŭtarka raspaviadaje, što ŭ pačatku svajho isnavańnia Respublika Biełaruś źviarnułasia da spadčyny Vialikaha Kniastva Litoŭskaha. Navat pry Łukašenku joj nadavałasia ŭvaha. Ab hetym śviedčyć chacia b restaŭracyja zamku Radziviłaŭ u Niaśvižy.
«Stvareńnie takoha značnaha muzieja, jaki demanstruje mahutnaść Vialikaha Kniastva Litoŭskaha praz historyju siamji Radziviłaŭ, finansavałasia biełaruskaj dziaržavaj, a heta aznačaje, što nie tolki antyłukašenkaŭskaja apazicyja prapahandavała naratyŭ ab spadčynie Vialikaha Kniastva Litoŭskaha. Sam Łukašenka taksama zrabiŭ heta, kab pakazać Rasii, što jon nie poŭnaściu ad jaje zaležyć», —
dzielicca svaimi dumkami aŭtar i kanstatuje, što aficyjny naratyŭ ab asobnaj identyčnaści biełarusaŭ, zasnavany na spadčynie VKŁ i Rečy Paspalitaj, skončyŭsia ŭ fatalnym 2020 hodzie.
Kali b zachodnija krainy macniej padtrymali Biełaruś u 2020-m, moža Pucin nie napaŭ by na Ukrainu?
Aŭtarka padrabiazna spyniajecca na historyi prezidenckaj vybarčaj kampanii 2020 hoda ŭ Biełarusi i pryčynach masavych pratestaŭ. Jana kanstatuje, što ŭ baraćbie za ŭładu samaabvieščany prezident «całkam addaŭsia Rasii, tamu što Zachodniaja Jeŭropa nie chacieła ź im razmaŭlać». U vyniku hetaha staŭ mahčymym ryvok rasijskich vojskaŭ na Kijeŭ u lutym 2022 hoda.
«U advarotnym vypadku vajna takoha maštabu była b niemahčymaj», — śćviardžaje aŭtarka i zaŭvažaje:
«Na žal, biełaruski narod nie atrymaŭ dastatkovaj padtrymki z boku zachodniaha śvietu ŭ svaich demakratyčnych namahańniach i mužnym supracivie režymu. Chto viedaje, ci rašyŭsia b Pucin na vajnu z Ukrainaj, kali b staŭ śviedkam salidarnaści ZŠA i Jeŭropy ź biełarusami».
Nielha atajesamlać biełarusaŭ z režymam Łukašenki. Dobryja adnosiny ź biełarusami — umova biaśpieki palakaŭ.
Aŭtar piša, što ciapier Łukašenka «trubić u antypolskuju trubu, paŭtarajučy, što Uschodnija Kresy byli polskaj kałonijaj, ab jakoj palaki zhadvajuć ź luboŭju i marać zavajavać». Źmianiłasia i jaho staŭleńnie da spadčyny VKŁ i Rečy Paspalitaj.
Nielha atajesamlać biełarusaŭ z režymam Łukašenki
Vynikam padziej 2020-ha i nastupnych hadoŭ staŭ rost kolkaści biełaruskich emihrantaŭ u Polščy, jakich jana charaktaryzuje jak «adukavanych ludziej, što ŭśviedamlajuć svaju nacyjanalnuju samabytnaść i toje, što nacyja moža być palityčnaj i sama vyrašać svoj los».
«Biełarusy tut, siarod nas, nazirajuć, nabirajucca vopytu. Usie kažuć, što vierać u viartańnie na volnuju, biez režymu, demakratyčnuju radzimu. Atrymanyja viedy jany buduć vykarystoŭvać u krainie dla budaŭnictva novaj Biełarusi», — piša Nałenč-Nianieŭskaja.
Na pohlad aŭtara, pamiž palakami i biełarusami nie chapaje bolšaj intehracyi. «Nas nie padzialajuć histaryčnyja padziei i kryŭdy, jak da niadaŭniaha času ź litoŭcami i ŭkraincami. Prysutnaść biełarusaŭ u Polščy — biesprecedentnaja mahčymaść paznajomicca i ŭmacavać suviazi».
Nałenč-Nianieŭskaja śćviardžaje, što «nieabchodny padzieńnie režymu, demakratyčnyja źmieny i pavarot Biełarusi ŭ Jeŭropu. Heta elemient našaj biaśpieki i pabudovy mocnaha rehijonu. Umacavańnie suviaziej ź Biełaruśsiu addalić ad nas Rasiju. U našych žyćciovych intaresach padtrymać biełarusaŭ u ich baraćbie za svabodnuju krainu, u jakoj jany zmohuć samavyznačycca».
«Siońniašniaja dynamičnaja hieapalityčnaja situacyja moža paskoryć heta. Kali Rasieja prajhraje vajnu, heta taksama moža być kaniec Łukašenki. Biełarusy — heta taja nacyja, ź jakoj nam było b lohka mieć znosiny. Ich treba najpierš zaŭvažyć i, pierš za ŭsio, pierastać atajasamlivać nacyju z režymam»,
— zakančvaje svajo ese aŭtar.
Čytajcie jašče:
U Polščy moža žyć bolš za 300 tysiač biełarusaŭ. Heta praktyčna nasielnictva Mahilova
Biełarusy zasnavali ŭ Polščy amal 12 tysiač firmaŭ za apošnija paŭtara hoda