Trapiŭ u niamiłaść da Kisialova i biare premii ŭ Polščy. Iljinčyk — biełaruski teatralny režysior, pra jakoha vy jašče pačujecie
Biełaruski režysior i dramaturh Mikita Iljinčyk žyvie ŭ Polščy ź viasny 2022-ha, i za hety čas jon nie tolki nabyŭ viadomaść u polskim teatralnym asiarodku, ale i biare miascovyja teatralnyja premii. A da hetaha Iljinčyk pašumieŭ u Rasii. «Naša Niva» raskazvaje pra talenavitaha biełarusa, suprać tvorčaści jakoha vystupiła rasijskaja prapahanda.
30.10.2023 / 13:19
Fota: Mikita Iłinczyk / Facebook
Iljinčyk rodam ź Minska, ale pakinuŭ horad paśla maŭklivych akcyj pratestu 2011 hoda. Tady 18-hadovy chłopiec źbiraŭsia pastupać na režysiora ŭ Akademiju mastactvaŭ, ale za palityčnyja pohlady Mikitu zaviarnuli: u akademiju pazvanili, i jamu pastavili dvojku na ekzamienie. Praz heta jon abraŭ dla siabie rasijski HITIS, dzie pravučyŭsia da 2020-ha — spačatku na teatraznaŭčym, a potym na režysiorskim fakultecie.
Chłopiec pisaŭ u fejsbuku, što nie adrazu pryjšoŭ da biełaruščyny: «10 hadoŭ tamu Łukašenka byŭ dla mianie takim trešava-ŭharnym fonam, jaki mianie asabliva nie datyčyŭsia. I ŭvohule mnie było pofih na Biełaruś. Na maim stale tady była mapa śvietu, i ja zakleiŭ kontur Biełarusi i napisaŭ słova «dupa».
10 hadoŭ tamu mnie nie dumałasia, što hety «prykoł» moža stać častkaj majho žyćcia. Što majo darosłaje, śviadomaje žyćcio ŭstupić u kanflikt z hetym cyrkam. Ciapier ja sadraŭ unutry siabie słova «dupa» i kožnaja maja praca pra mianie, pra Biełaruś».
Jak raskazaŭ nam znajomy Mikity, tahačasny HITIS, hałoŭny teatralny instytut postsavieckaj prastory, zapomniŭsia jamu jak duža libieralnaje miesca: «Tam vučyłasia ahromnistaja kolkaść talenavitych režysioraŭ roznych nacyjanalnaściaŭ i kultur. U ich byŭ internacyjanalny kurs, nie kažučy pra internacyjanalny pavierch. Pastajannyja pajezdki ŭ Hrecyju, Francyju, Estoniju, na kursie vučylisia ludzi ź Litvy, Manholii, Hrecyi, Ukrainy, Biełarusi».
U 2019-m Iljinčyk pradstaviŭ u minskaj majsterni OK16 śpiektakl pra Biełaruś budučyni, zasnavany na vieršach Valžyny Mort — biełaruskaj paetki, jakaja žyvie ŭ ZŠA. Ciapier hetaja ideja hučyć niebyvała, ale ŭ OK16 realizavałasia i hetaja, i inšyja pastanoŭki biełaruskich režysioraŭ. Paśla zakryćcia OK16 alternatyvy takomu miescu niama. Nahadajem, što hetaja prastora była zakrytaja ŭ studzieni 2021-ha: aficyjna — pa rašeńni MNS, ale ž nasamreč heta byŭ tolki pačatak likvidacyi niezaležnych kulturnickich ustanoŭ u Biełarusi.
Fota: Mikita Iłinczyk / Facebook
Paśla HITISa Iljinčyk trapiŭ u maskoŭski Teatr na Bronnaj, dzie pastaviŭ śpiektakl «Spryjalnicy» («Błahovolitielnicy») pavodle knihi amierykanca Džonatana Liteła. Heta adzin z najbujniejšych ramanaŭ XXI stahodździa (i nie tolki praz pamier — 1360 staronak), vielmi ščyraje i dyskusijnaje vykazvańnie pra Druhuju suśvietnuju i pra rolu čałavieka ŭ histaryčnaj miasarubcy.
Jość papularnaja cytata adtul, jakuju časam zhadvali, raskazvajučy pra pastanoŭku Iljinčyka: «Kali vy naradzilisia ŭ krainie ci ŭ epochu, kali nichto nie tolki nie zabivaje vašu žonku i dziaciej, ale i nie patrabuje ad vas zabivać čužych žonak i dziaciej, uschvalicie Boha i idzicie ź miram».
Niezadoŭha da lutaha 2022 hoda Mikita vyrašyŭ pastavić u teatry «Višniovy sad» — kłasičnuju ruskuju pjesu, ale pry hetym siarod akcioraŭ pavinna była być transhiendarnaja aktrysa — Natalla Maksimava. Jak raskazvaŭ nam adzin z udzielnikaŭ hetaj pastanoŭki, jana musiła stać pratestam, aktam kontrkultury. «Dobry teatr — heta nie zabava, a psichałahična-palityčny akt, dzie vy znachodziciesia ŭ adnoj dumcy. Vy možacie być ź joj zhodnymi, niazhodnymi, možacie znachodzicca ź joj u dyjałohu ci raźvivać jaje».
Teatr uchvaliŭ udzieł Maksimavaj u śpiektakli, i čatyry miesiacy pastanoŭku repietavali. Ale bližej da premjery vyjšaŭ rolik z prapahandystam Dźmitryjem Kisialovym, dzie toj raskrytykavaŭ śpiektakl: maŭlaŭ, heta psavańnie ruskaj kłasiki. Padklučyŭsia rasijski Sajuz teatralnych dziejačaŭ, i ŭ vyniku śpiektakl pastavili biez Maksimavaj.
Paśla pačatku poŭnamaštabnaha rasijskaha ŭvarvańnia HITIS nie paźbiehnuŭ čystak, šmatlikija piedahohi pakinuli Rasiju. Siarod ich byŭ i adzin z vykładčykaŭ Mikity Dźmitryj Krymaŭ, čyje śpiektakli źniali ŭ maskoŭskich teatrach paśla taho, jak Krymaŭ vystupiŭ suprać uvarvańnia va Ukrainu.
Biełarus taksama vyrašyŭ pakinuć Rasiju i ciapier, jak nam patłumačyli jaho znajomyja, uvohule nie ličyć mahčymym dla siabie tam pracavać znoŭ. «Jon pahladzieŭ storys svaich znajomych u instahramie, jakija 24 lutaha siadzieli ŭ restaranach, to-bok nijakaj refleksii navat u internet-prastory. U 2020-m biełaruskaja kultura prajaŭlała svaju pazicyju, ale ŭ Rasii, kali pačałasia vajna, vyjšaŭ vielmi mały pracent ludziej.
Dla Mikity było niemahčyma praciahvać pracavać z hramadstvam, dzie zusim niama empatyi, jon nazyvaŭ heta emacyjnaj amputacyjaj».
Fota: Mikita Iłinczyk / Facebook
Z 2022-ha Mikita — rezident Teatra polskaha ŭ Bydhaščy. Taksama jon ładzić ułasny prajekt u Varšavie i płanuje ŭ krasaviku prezientavać polska-biełaruskuju premjeru ŭ Estonii.
18-19 kastryčnika ŭ Varšavie prajšła premjera jaho śpiektakla JEMMA — razvažańnie na temu humanitarnaha kryzisu na biełaruska-polskaj miažy. Heta prykład polska-biełaruskaj intehracyi, jaki atrymaŭsia niebłahim. JEMMA trapiła ŭ śpis najlepšych prajektaŭ siezona adrazu ŭ troch naminacyjach: najlepšy zamiežny tekst, najlepšy režysiorski i akciorski debiuty.
Heta nie adzinaja polskaja premija biełarusa. Naprykład, u kastryčniku 2021-ha ŭ Bydhaščy ŭručali ŭznaharodu «Aŭrora. Dramatyčnaja premija horada Bydhašč», jakaja dajecca za vybitny tvor sučasnaj dramaturhii. Tady Mikita pieramoh sa svajoj pjesaj Dark Room, a staršynioj ekśpiertnaha žury premii była Śviatłana Aleksijevič. Jak nam raskazali blizkija Mikity, hetuju premiju biełarus ličyć adnoj z hałoŭnych padziej svajho žyćcia.
Strefa Militarna — jašče adna niadaŭniaja premjera Iljinčyka, hetym razam nie ŭ Varšavie, a ŭ Bydhaščy. Heta pierfarmatyŭnaja ekskursija — špacyr pa horadzie, viadomym svaimi vajskovymi abjektami, sumieščany z teatralnymi elemientami. U Bydhaščy jość niekalki vajskovych čaściej, najvialikšaja ŭ Jeŭropie fabryka bajavoha tratyłu, a ŭ krasaviku tam znajšli rakietu, jakaja prylacieła z uschodu.
U listapadzie Teatr Polski ŭ Bydhaščy prezientuje jašče adnu premjeru ad Mikity — pastanoŭku Fucking in Brussels. Heta historyja pra stratu viery ŭ mietafaryčny Brusiel, jakaja adbyłasia šmat u kaho ź biełarusaŭ paśla 2020-ha, kali častka ludziej była rasčaravanaja niedastatkovaj, na ich dumku, reakcyj Jeŭrasajuza na padziei ŭ Biełarusi. Takoje adčuvańnie ŭzmacniłasia paśla pačatku poŭnamaštabnaha rasijskaha ŭvarvańnia va Ukrainu, kali biełarusy chutka pieratvarylisia ŭ vačach jeŭrapiejcaŭ z achviary ŭ suahresaraŭ. My naradzilisia na kantyniencie Jeŭropa i adčuvajem siabie jeŭrapiejcami, ale nam byccam niama miesca na hetym kantyniencie.
U Vilni pakazvajuć śpiektakl pra padziei 2020-ha. Asnova — pjesa Kurejčyka
«Ašałamlaje». Krytyki ŭ zachapleńni ad «Dzikaha palavańnia karala Stacha»