Hieraldyku Kijeŭskaj vobłaści derusifikujuć i viernuć joj histaryčny vyhlad. Jak z hierbam Kijeŭščyny źviazana Biełaruś?
U Kijeŭskaj vobłaści raspracoŭvajecca novaja simvolika, jakaja budzie adroźnivacca ad ciapierašniaj i nie budzie padobnaja da simvoliki Rasii. Ukrainskija hieraldysty pakazali pieršyja prajekty novych hierba i ściaha vobłaści. Razabralisia, što źviazvaje hierb Kijeŭščyny ź Biełaruśsiu i jak zamiest histaryčnaj vyjavy źjaviŭsia maskoŭski Hieorhij Pieramožac.
25.07.2023 / 20:34
Pra čakanyja źmieny ŭ aficyjnych simvałach vobłaści 24 lipienia paviedamiŭ u Facebook kiraŭnik abłasnoj vajennaj administracyi Rusłan Kraŭčanka:
«Z 1999 hoda na hierbie Kijeŭskaj vobłaści namalavany Juryj Źmiejaborac, jaki kapiruje i nahadvaje Hieorhija Pieramožcu [Red.: Juryj Źmiejaborac i Hieorhij Pieramožac — heta adzin i toj ža śviaty, viadomy pad roznymi imionami] na hierbie Maskoŭskaj vobłaści i Maskvy, — napisaŭ jon. — Tamu całkam łahična, što z pačatkam poŭnamaštabnaha ŭvarvańnia Rasii va Ukrainu paŭstała pytańnie pra źmienu simvoliki. Jana pavinna adpaviadać našaj historyi, kulturnym kaštoŭnaściam, uličvać sacyjalna-ekanamičnyja asablivaści i tradycyi rehijona».
Ciapierašni hierb Kijeŭskaj vobłaści. Fota: Wikimedia Commons
Ciapier Kijeŭskaja vobłaść maje hierb nastupnaha vyhladu: u sinim poli francuzskaha ščyta na zialonaj asnovie Śviaty Juryj na kani bje dzidaj karyčnievaha źmieja. Ščyt, uviančany załatoj kniaskaj dyjademaj, achoplivajuć dubovyja haliny ź zialonymi listkami i kałośsiem pšanicy. Ściah ža składajecca z troch roŭnavialikich viertykalnych pałos — siniaj, žoŭtaj i siniaj, a pa centry źmieščana hierbavaja vyjava sa Śviatym Juryjem. Hierb i ściah byli zaćvierdžanyja aficyjna 2 lutaha 1999 hoda.
Ich aŭtaram źjaŭlajecca ŭkrainski mastak Vasil Basienka, dla jakoha jany stali pieršym i apošnim u žyćci dośviedam u hieraldycy i vieksiłałohii. Hetyja simvały daŭno krytykujucca va Ukrainie. Tak, vybar Śviatoha Juryja ŭ jakaści simvała Kijeŭščyny, chutčej za ŭsio, źviazany sa zhadkami ŭ XVI stahodździ pra padobny hierb. Adnak tyja paviedamleńni byli pamyłkovymi i supiarečyli inšym tahačasnym histaryčnym krynicam. Pry hetym na hieraldycy ŭłasna horada Kijeva źmieščany mienavita Michał Archanioł.
Sučasnyja hierby Kijeŭskaj vobłaści, Maskvy i Maskoŭskaj vobłaści z vyjavaj Hieorhija Pieramožca (abo Juryja Źmiejaborca), jaki zabivaje źmieja
Tut prasočvajecca peŭnaja tradycyja, jakaja zachavałasia ŭ niekatorych miascovych dziejačaŭ navuki i kultury jašče z časoŭ Rasijskaj dy savieckaj impieryj, kali za adzinuju sumnieŭnuju zhadku čaplalisia i vydavali jaje za asnoŭny varyjant, bo jana nabližała kulturu «braterskich narodaŭ» da ruskaj.
Tak zamiest tradycyjnaha dla Kijeŭščyny Archanioła Michała była vybrana vyjava Śviatoha Juryja, amal identyčnaja vyjavie Śviatoha Hieorhija z maskoŭskaj hieraldyki.
Anałahičnym čynam biełaruskamu pieršadrukaru Francysku Skarynu na praciahu bolš jak stahodździa prypisvali nadumanaje «bolš ruskaje» imia Hieorhij, jakoje zastajecca fihuravać na dziaržaŭnym ordenie Francyska Skaryny. Taksama ŭ Biełarusi mnohija adnoŭlenyja hierby, stvoranyja pa ŭzory tych, što haradam razam z mahdeburhskim pravam nadavali vialikija kniazi litoŭskija, nieabhruntavana nabližajucca mastakami da tradycyj ruskaha ikanapisu, a nie da aryhinalnych vyjaŭ.
Krytykujuć ciapierašni hierb Kijeŭščyny i z čysta hieraldyčnaha punktu hledžańnia. Pavodle mierkavańnia Ukrainskaha hieraldyčnaha tavarystva, kampazicyjna niaŭdałym źjaŭlajecca rašeńnie z dyjademaj, jakaja maje šmat drobnych detalaŭ, što nie čytajucca. A taksama adznačajecca vykarystańnie na hierbie niehieraldyčnaha karyčnievaha koleru dla afarboŭki źmieja.
Prajekt hierba Kijeŭskaj vobłaści viartajecca da histaryčnaj vyjavy z Archaniołam Michaiłam na sinim poli. Fota: fejsbuk Rusłana Kraŭčanki
Ź inicyjatyvy Kijeŭskaj abłasnoj vajennaj administracyi była praviedziena hieraldyčnaja ekśpiertyza aficyjnych simvałaŭ vobłaści. Stvorana pracoŭnaja hrupa z pradstaŭnikoŭ abładministracyi, abłrady, navukoŭcaŭ, historykaŭ, hieraldystaŭ, pracu jakoj kaardynavaŭ zasłužany dziejač mastactvaŭ i hieraldyst Alaksiej Rudenka. Usie raspracoŭki novaha hierba i ściaha prajšli ekśpiertyzu ŭ Instytucie historyi Nacyjanalnaj akademii navuk Ukrainy.
Hierb Kijeŭskaj ziamli (vierchni sprava) u Chronicy Kanstanckaha saboru Ulrycha fon Rychientala. Aryhinał stvorany ŭ pieršaj pałovie XV stahodździa (nie źbiarohsia), dadzieny ekziemplar stvorany ŭ 1483 hodzie. Fota: Bavarskaja dziaržaŭnaja biblijateka
Śpiecyjalisty prapanavali viarnucca da histaryčnaha hierba z Archaniołam Michałam, zafiksavanaha ŭ histaryčnych dakumientach i adlustravanaha na vialikich dziaržaŭnych piačatkach Vialikaha Kniastva Litoŭskaha.
Jość i čatyry varyjanty ściaha — hierb z vyjavaj anioła na roznakalarovym fonie, siarod jakich: sini, bieły i fijaletavy.
Tradycyja šanavańnia Archanioła Michała jak źmiejaborca (adsiul i błytanina sa Śviatym Juryjem) u Kijevie daŭniaja i, pavodle lehiendaŭ, siahaje ŭ dachryścijanskija časy. Užo na pačatku XII stahodździa tut kijeŭskim kniaziem Śviatapołkam Iziasłavičam (u chryščeńni Michajłam) nasuprać Safii pabudavany vieličny Michajłaŭski Załatavierchi sabor.
Hierb Kijeŭskaj ziamli (druhi źleva) siarod ziamielnych hierbaŭ Vialikaha Kniastva Litoŭskaha ŭ partuhalskim hierboŭniku 1416 hoda «Livro de Arautos al. De ministerio armorum». Fota: Wikimedia Commons
Vyjava biełaha anioła na sinim fonie jak simvała Kijeŭskaj ziamli fiksujecca ŭ ilustravanaj Chronicy Kanstanckaha saboru Ulrycha fon Rychientala pieršaj pałovy XV stahodździa, a taksama ŭ partuhalskim hierboŭniku 1416 hoda «Livro de Arautos al. De ministerio armorum».
Dakładna toj ža hierb užo praz stahodździe, u 1507—1517 hadach, stanie hierbam novazasnavanaha Navahradskaha vajavodstva.
Hierb Kijeŭskaj ziamli (1416) i hierb Navahradskaha vajavodstva (kala 1550) adlustroŭvajuć Michała Archanioła na sinim pole. Fota: Wikimedia Commons
Kančatkova hierb Navahradčyny zamacavaŭsia za vajavodstvam na Vilenskim sojmie 1529 hoda. Pieršapačatkovy vyhlad hierba źmieščany ŭ arsienalnym hierboŭniku Stemmata Polonica 1555 hoda: na błakitnym poli Archanioł Michał u siarebranym chitonie ź miačom u pravaj ruce, z raskinutymi za śpinaj kryłami. Praŭda, u hetym vydańni hierb nie mieŭ podpisu i moh być zbłytany z aniołam z hierba Kijeŭskaha vajavodstva, ale ŭ toj čas apošniaje ŭžo karystałasia vyjavaj z čornym miadźviedziem.
Padabienstva hierbaŭ, na dumku śpiecyjalistaŭ, nievypadkovaje, bo vialiki kniaź Žyhimont Stary pieravioŭ kijeŭskaha vajavodu, kniazia Ivana Lvoviča Hlinskaha ŭ Navahradak, dzie jon staŭ pieršym navahradskim vajavodam.
«Pačarnieŭ» archanioł trochi paźniej. Pieršym «čornaha anioła» ŭ jakaści hierba vajavodstva zhadvaje polski historyk i hieraldyst Bartaš Paprocki. U svajoj knizie «Hniazdo cnoty…» u 1578 hodzie jon adznačyŭ, što Navahradskaje vajavodstva vykarystoŭvaje hierb u vyhladzie čornaha anioła na čyrvonym poli.
U Biełarusi bieły kijeŭski anioł z časam «pačarnieŭ», a siniaje pole hieraldyčnaha ščyta afarbavałasia ŭ čyrvony — to-bok adbyłasia poŭnaja inviersija koleraŭ. Fota: Wikimedia Commons
Na dumku biełaruskaha historyka Alaksieja Šałandy, heta adbyłosia ŭ vyniku pamyłki, a pryčynaj jaje stała ŭsio toje ž padabienstva kijeŭskaha anioła da navahradskaha. Razumiejučy, što ŭ dvuch roznych vajavodstvaŭ nie moža być adnolkavaha hierba, Paprocki zrabiŭ navahradskaha archanioła čornym na čyrvonym poli (možna skazać, što inviertavaŭ kolery) i prybraŭ ź jaho ruk mieč. Nie vyklučanaja taksama i pamyłka raźbiara hraviury, jaki zrabiŭ jaje ŭ niehatyvie.
Vobraz «Čornaha anioła», jaki maje kijeŭskija karani, z hetaha času nazaŭždy zamacavaŭsia za Navahradkam i znajšoŭ miesca na sučasnym hierbie horada.
Čytajcie taksama:
U Navahradku pastavili kałonu sa skulpturaj śviatoha zastupnika horada
U Kijevie zamieniać saviecki hierb na hierb Ukrainy na pomniku «Radzima-maci»
BRSM zapuściŭ fłešmob z prasłaŭleńniem čyrvona-zialonaj simvoliki. Moładź umiašałasia — i fłešmob pajšoŭ nie tudy