Voś jak pamianiałasia francuzskaje hramadstva. Toje samaje čakaje hramadstva biełaruskaje?
Prezident Francyi na hetym tydni sustreŭsia z čatyrma sacyjołahami, jakija raskazali jamu pra źmieny ŭ hramadstvie, u čakańniach ludziej ad žyćcia i ad dziaržavy i ich kaštoŭnaściach. Niekatoryja z pryviedzienych imi ličbaŭ uražvajuć.
27.05.2023 / 17:05
Skvier u Strasburhu, Francyja. Fota: «Naša Niva»
Ź niekatorymi vyvadami daśledčykaŭ znajomić francuzskaje vydańnie Le Monde i adznačaje, što hetaja sustreča adbyłasia praz dva tydni paśla anałahičnaj, u jakoj brali ŭdzieł ekanamisty. Prezident Emaniuel Makron z dapamohaj ekśpiertaŭ šukaje šlachi vychadu z sacyjalnaha kryzisu.
Siarod prysutnych na sustrečy byli Žerom Furkie (Jérôme Fourquet) i Žan-Łaran Kaseli (Jean-Laurent Cassely). U 2021 hodzie jany atrymali premiju Economics Book Prize 2021 za knihu «Francyja ŭ nas na vačach» («La France sous nos yeux»), u jakoj apisvajuć źmieny ŭ francuzskim hramadstvie.
Vučonyja źviartajuć uvahu na toje, što z pačatku 1990-ch hadoŭ u Francyi pačałasia novaja epocha, dla jakoj charakterna ekanomika spažyvańnia, turyzmu i adpačynku, jakaja źmianiła ekanomiku, zasnavanuju na pramysłovaj i sielskahaspadarčaj vytvorčaści.
Novaja ekanomika, adznačajuć daśledčyki, źmianiła nie tolki pracoŭnyja miescy, ale i krajavidy, ład žyćcia i haradskoje płanavańnie. Uskrainy haradoŭ stali napaŭniacca handlovymi centrami, u jakich pobač z hipiermarkietami, frančajzinhavymi kramami źjavilisia kinateatry, boŭlinh i inšyja atrakcyjony. Mienavita jany stali novymi hramadskimi centrami zamiest centraŭ haradoŭ, jak raniej.
Vučonyja adznačajuć, što ŭźnikła «pryharadnaja cyvilizacyja» sa svaimi žyłymi kvartałami, raźviazkami, handlovymi centrami i punktami vydačy tavaraŭ Amazon (u Biełarusi anałahami mohuć być Wildberries ci Ozon). Źmianilisia i ludzi, jakija pad upłyvam amierykanskaj kultury pačali maryć pra ŭłasnyja damy, imknucca da niezaležnaści i svabody.
Daśledčyki zaŭvažajuć, što ŭ ekanomicy, hałoŭnym ruchavikom jakoj jość spažyvańnie, uvieś čas naradžajucca novyja patreby i novyja pradukty. U vyniku na praciahu apošnich niekalkich dziesiacihodździaŭ siaredni ŭzrovień kamfortu pavyšajecca i pavyšajecca.
U toj ža čas nazirajecca i pastupovaje rassłajeńnie «siaredniaha kłasa» na «premijalnuju» hrupu ŭviersie i «druhasnuju» ŭnizie. Simvałam apošniaj stali radykalnyja źnižki, tannyja aŭtamabili (u Francyi ich simvał — marka Dacia) i sajt abviestak Leboncoin (u Biełarusi jaho anałaham možna nazvać Kufar). Usio bolš i bolš francuzaŭ vymušany praktykavać «ekanomiku kiemlivaści» i naviedvać dyskaŭntary.
Vučonyja adznačajuć, što mienavita rasčaravańnie pamiž standartami spažyvańnia, jakija pastajanna rastuć, i srodkami, jakija nie paśpiavajuć za imi, sfarmavała psichałahičnuju hlebu dla naradžeńnia «žoŭtych kamizelek» (ruchu sacyjalnaha pratestu).
Karystajučysia marksisckaj terminałohijaj, vučonyja davodziać, što francuzskaja ekanamičnaja madel sutykajecca z surjoznymi ŭnutranymi supiarečnaściami. Krach pramysłovaści pryvioŭ da kanca fardyzmu, pry jakim zarobki dazvalali rabočym kuplać vyrablenuju imi pradukcyju. U ekanomicy pasłuh šmat nizkakvalifikavanych i nizkaapłatnych pracoŭnych miescaŭ, tamu ŭsio bolšaja dola nasielnictva nie moža ŭhnacca za rostam spažyvańnia.
U toj ža čas, jak adznačyŭ padčas sustrečy Žerom Furkie, «pakupnickaja zdolnaść stała vielmi mocnym statusnym pakazčykam. Jana lažyć u asnovie pačućcia prynižanaści ŭ hramadstvie spažyvańnia. Kali ŭ vas u 50 hadoŭ niama hadzińnika Rolex, vy pražyli žyćcio darma. Kali vy nie možacie dazvolić sabie Nike ci Nutella, vy nichto».
Vučony vykarystaŭ nazvu viadomaj marki šakaładu, zhadaŭšy takim čynam pra «bunty Nutella», jakija adbylisia ŭ studzieni 2018 hoda. Tady papularnaja sietka supiermarkietaŭ źniziła na 70% ceny na papularnuju šakaładna-arechavuju pastu Nutella. Heta vyklikała vialiki ažyjataž i kanflikty siarod naviednikaŭ. U niekatorych vypadkach pryjšłosia vyklikać palicyju. «Bunty Nutella» stali simvałam intensiŭnaj spažyvieckaj kultury i ilustracyjaj, jak masavy markietynh i źnižki ŭpłyvajuć na pavodziny ludziej.
Z druhoha boku, kali raniej praca była metaj, ciapier ludzi chočuć bolš času pryśviačać samim sabie. Hramadstva mocna źmianiłasia.
«Francuzy imknucca viarnuć kantrol nad svaim žyćciom», — padkreślivaje vučony.
Le Monde pryvodzić ličby, jakija byli ahučany padčas sustrečy. U 1960 hodzie 35% francuzaŭ chadzili ŭ carkvu ŭ niadzielu, a inšyja 25% hałasavali za Kamunistyčnuju partyju. U 2023 hodzie ŭ carkvu chodziać 4%, a za kamunistaŭ hałasujuć 2,5%.
Pra imknieńnie da indyvidualizmu śviedčać šakujučyja dla raniejšych pakaleńniaŭ ličby, što ŭ krainie 67% dziaciej naradžajecca pa-za šlubam, a 37% maładych dziaŭčat nie chočuć mieć dziaciej.
Pa słovach Žeroma Furkie, adznačanyja pracesy viaduć da napružanaści va ŭsich słajach hramadstva. Sacyjołah ustryvožany tym, što ŭ hramadstvie «idzie praces decyvilizacyi», u adroźnieńnie ad pracesu «cyvilizacyi noravaŭ», jaki byŭ apisany niamieckim sacyjołaham Norbiertam Elijasam (Norbert Elias).
Vydańnie cytuje słovy prysutnaha na sustrečy prafiesara ekanomiki Filipa Maaci (Philippe Moati), daśledčyka ruchu «žoŭtych kamizelek», jaki prapanavaŭ prezidentu Makronu
«ŭtajmavać «sireny» spažyvańnia: rehulavać rekłamu, zaachvočvać kampanii ŭkaraniać madeli, jakija mienš zaležać ad kolkaści spažyvańnia».
U takich madelach bolš uvahi nadajecca jakaści, inavacyjam i zadavalnieńniu kankretnych zapytaŭ spažyŭcoŭ. Jany mohuć być realizavanyja, naprykład, praz vytvorčaść na zamovu, kali mahaziny papiarednie źbirajuć zamovy na tavary, a potym ich dastaŭlajuć. Taki padychod sadziejničaje bolš efiektyŭnamu vykarystańniu resursaŭ i bolšamu zadavalnieńniu patreb spažyŭcoŭ.
Čytajcie jašče:
U vioskach Šviecyi pačali źjaŭlacca kramy biez supracoŭnikaŭ