Kalinoviec raskazaŭ, čamu demabilizavaŭsia paśla hibieli «Vołata» i što było paśla
Pavieł Maryjeŭski — jaho pazyŭny «Maryk» — viarnuŭsia z frontu letam minułaha hoda. «Na mianie mocna paŭpłyvała hibiel majho kamandzira». Mužčyna razam ź inšymi bajcami zasnavaŭ asacyjacyju biełaruskich vieteranaŭ u Polščy, kab dapamahać byłym vajaram. Jon raskazaŭ «Našaj Nivie», jak u Varšavie źjeŭ pieršaje marožanaje, jak adaptoŭvaŭsia paśla vajny i chto z palitykaŭ dapamoh byłym bajcam.
04.05.2023 / 18:25
Pavieł «Maryk» Maryjeŭski. Fota: asabisty archiŭ
«Ja pa žyćci byŭ pacyfistam»
Aktyŭna cikavicca tym, što adbyvajecca ŭ Biełarusi ŭ palityčnaj śfiery, Pavieł staŭ u 2017-m, kali Łukašenka pryniaŭ zakon ab darmajedstvie.
«Dla mianie heta ŭžo tady stała pytańniem niespraviadlivaści. Atrymlivałasia, što tym, chto pracuje za miažoj, ciapier pryjdziecca płacić dvajny padatak», — kaža jon.
Pa prafiesii Pavieł palitołah, ale pa śpiecyjalnaści nie pracavaŭ.
U 2019-m jon paznajomiŭsia ź Siarhiejem Cichanoŭskim, praz hod staŭ vałancioram u jaho štabie (užo paśla taho, jak Cichanoŭskaha zatrymali).
«Jak adzin z samych aktyŭnych siabraŭ štaba, ja ŭvajšoŭ u kanstytucyjnuju kamisiju pa raspracoŭcy Kanstytucyi dla Novaj Biełarusi. Z kamandaj «Krainy dla žyćcia» jeździli pa krainie, ładzili lekcyi dla aktyvistaŭ.
U niejki momant zaŭvažyli, što za nami ŭvieś čas viadziecca nazirańnie. Tady pierajšli ŭ farmat kanfierencyj, stali ludziam raskazvać pra samakiravańnie ŭ takim farmacie», — raskazvaje jon.
U 2021-m sačyć za aktyvistami stali jašče aktyŭniej. Paŭłu było zrazumieła: rychtujuć da aryštu.
Adnojčy ŭ dom, u jakim žyła kamanda, uvarvaŭsia KDB. U toj dzień Paŭła tam nie było.
«Kali daviedaŭsia, što pryjšoŭ KDB, to ŭ toj ža dzień źjechaŭ u Maskvu, dzie ŭ polskaj ambasadzie paprasiŭ vizu ŭ suviazi ź pieraśledam. Praź niekalki dzion jaje mnie vydali, i ja źjechaŭ u Polšču», — kaža jon.
«Kali trapiŭ va Ukrainu — stała spakojna na dušy»
Kali pačałasia vajna, dla Paŭła nie stajała pytańnie, što rabić.
«Nie viedaŭ tolki, jak trapić va Ukrainu. Tady jašče nie było dakładnaha ałharytmu. 29 lutaha ja pasprabavaŭ ujechać va Ukrainu, ale mianie nie puścili ŭkrainskija pamiežniki. Matyvavali heta tym, što biełarusy takija ž ahresary, jak i rasijanie. Skazali pasprabavać napisać u «Azoŭ». Heta ja zrabiŭ, mianie jany pierakinuli ŭ tady jašče bataljon Kalinoŭskaha», — raskazvaje Pavieł.
Kali mužčyna trapiŭ va Ukrainu — stała spakojna na dušy. Dla Paŭła składaniej było siadzieć u Polščy, čytać naviny i ničoha z hetym nie rabić.
«Pieršaje, što my ŭbačyli, — Lvoŭ: heta była žachlivaja karcina natoŭpu biežancaŭ na vakzale, bočki, u jakich ludzi razvodzili ahoń, palavyja kuchni, vałanciory, — apisvaje Pavieł. — Heta takaja karcina, viedajecie, jak u savieckich frantavych filmach, kali ludzi evakujujucca z haradoŭ, na jakija nadychodzić vorah, i nie zrazumieć, chto i kudy jedzie, aby ŭskočyć u niejki ciahnik z torbami i dziećmi.
Paradavała mianie toje, što nie było chaosu. Pamiataju dvornikaŭ, jakija padmiatali darohu, traktary, jakija čyścili terytoryju. Ludzi zachavali kamunalnuju kulturu. Nichto nie kinuŭsia ŭ paniku, ucioki. Tut ja havaru mienavita pra dziaržaŭny aparat. Vystavili šmat bijaprybiralniaŭ, jakija ŭvieś čas čyścili, usio było vielmi arhanizavana. I ja zrazumieŭ, što nas nie pieramahčy, ukraincy viedajuć, za što jany stajać, zmahajucca — za radzimu, jakuju jany nikoli nie addaduć».
Fota: asabisty archiŭ
Vajskovaha dośviedu ŭ 33-hadovaha Paŭła nie było. U biełaruskim vojsku nie słužyŭ.
«Padrychtoŭka, treniroŭki ŭ kalinoŭcaŭ byli vielmi surjoznyja. U luby momant možna było čakać, što my ŭstupim u boj, chacia ŭ jaho nichto z kamandavańnia śpiecyjalna nie kidaŭ. Imknulisia ludziej dobra padrychtavać», — kaža jon.
«Kali jany daviedalisia, što biełarusy pryjšli ich vyzvalać»
Samym zapaminalnym dla Paŭła na vajnie byŭ vyjezd u sakaviku minułaha hoda ŭ Buču.
«Harady ŭ pryharadzie Kijeva vielmi pryhožyja. Kali my tudy zajšli, usio było źniščana, takoje bačyŭ tolki ŭ kino. Dom, u jakim my źbiralisia, byŭ całkam abkradzieny, dźviery adčynienyja.
Tady z chłopcami znajšli hitaru i stali hrać, śpiavać pieśni, kab padniać bajavy duch. Na hitary hraŭ «Atam» — jon paśla zahinie.
Vasil Hrudovik «Atam» zahinuŭ u 2022 hodzie
Paśla rušyli dalej. Na svaje vočy bačyŭ toje, što potym na fatazdymkach ablacieła ŭvieś śviet. Abharełyja trupy lažali na vulicy, razburanyja budynki škoł, nivodnaha cełaha płota — usie prabityja askołkami.
Fota: asabisty archiŭ
Byŭ žyły kompleks ź niekalkich šmatpaviarchovikaŭ, u jakim zastalisia staryja ludzi, jany nie zmahli źjechać. Usiu akupacyju tam prasiadzieli. Kali jany daviedalisia, što biełarusy pryjšli ich vyzvalać, radavalisia. My addali im usiu našu vadu, ježu. Tady, pamiataju, u mianie źjaviłasia razumieńnie, što my abaraniajem žyćcio», — dzielicca jon uspaminami.
Pierad pieršym bojem Pavieł adčuvaŭ strach.
«Mnie zdajecca, što ja pa žyćci byŭ pacyfistam. Ale kali ŭbačyŭ voś hetuju žudasnuju niespraviadlivaść, tym bolš toj fakt, što rasijskija vojski spakojna vykarystoŭvajuć terytoryju Biełarusi dla napadu, moj pacyfizm vyparyŭsia.
Ja adčuvaŭ ispanski soram za svoj narod. Praz našu krainu iduć rasijskija vojski, napadajuć na susiedni narod, a biełarusy biaździejničajuć.
Pačućcie, musić, maralnaha abaviazku, unutranaha abaviazku pierad samim saboj, kab ja potym, kali skončycca vajna, kali Ukraina pieramoža, ja sam sapraŭdy sabie moh adkazać, što nie adsiedžvaŭsia, nie źmiryŭsia. Jak mnohija biełarusy źmirylisia z režymam Łukašenki i apuścili ruki praz represii.
Ja zmahu hladzieć u vočy svaim siabram, svajakam, jakija žyvuć va Ukrainie. I kazać, što ja byŭ ź imi ŭ hetyja dni, mnie budzie nie soramna».
Minułym letam Pavieł viarnuŭsia z vajny. Takoje rašeńnie mužčyna pryniaŭ paśla taho, jak zahinuŭ jaho kamandzir — «Vołat».
«Jon byŭ stryžniem, aŭtarytetam, na jaho aryjentavalisia mnohija bajcy. «Vołat» — prykład biasstrašnaści. Jon kazaŭ, što nikoli nie adpravić nas na zadańnie, kali sam nie budzie ŭpeŭnieny va ŭsich apieratyŭnych źviestkach pa hetaj zadačy. Kali bačyŭ, što zadača zahadzia nievykanalnaja, pakładziem šmat ludziej z asabovaha składu, to admianiaŭ.
Taksama tady ŭ Pałku pačalisia pierafarmavańni na bataljony. Ja nie razumieŭ, čamu Połk pačaŭ zajmacca palitykaj, pryčym nijak heta z bajcami nie ŭzhadniajučy. Pačali dobraachvotna-prymusova źbirać dziesiacinu z zarobkaŭ. Mnohija admaŭlalisia jaje płacić. Jak heta nazyvajecca? Abščak? Ja nie razumieŭ, jak va ŭmovach vajny možna zajmacca palitykaj, jak možna absłuhoŭvać niečyja palityčnyja ambicyi. Heta prysutničaje nie ŭ šarahovych bajcoŭ — u štaba i ich supracoŭnikaŭ. Tady vyrašyŭ, što nie chaču bolš tam znachodzicca.
Nie viedaju, ci pryvyk ja, što śmierć doŭhi čas była pobač. Mahčyma, tak. Ciažka, kali hinuć pabracimy. Kali raźvitvalisia ź imi, zaŭsiody imknulisia zrabić hety momant cyrymanijalnym: stanavilisia ŭ šerah. Usio było vielmi hodna. Ja liču hetych chłopcaŭ hierojami: pajści na vajnu dobraachvotnikam i addać za hetaje žyćcio. Ja vieru, što adnojčy my, musić, nazaviem vulicy ŭ ich honar», — raskazvaje jon.
«Dapamoh sport. A taksama dapamoha siamji palitviaźnia»
Paśla viartańnia ŭ mirnaje žyćcio Paŭłu spatrebiłasia dapamoha psichołaha. U mužčyny byli paničnyja ataki.
«Psichołah skazała, što maja psichika vystaviła sabie barjer, jana ŭsprymała vajnu jak pracu. Tam vorahi, kali jany buduć stralać u mianie, ja nie zmahu nie vykanać svaju pracu. Tamu psichika bolš-mienš spraviłasia z hetym», — tłumačyć jon.
Fota: asabisty archiŭ
Pavieł kaža, što, kali viartaješsia ŭ mirnaje žyćcio, zaŭsiody paraŭnoŭvaješ, jak było tam i tut.
Mnohija bajcy ličać, što na vajnie jany rabili našmat bolš karysnaha. Uźnikaje prablema z sacyjalizacyjaj.
«Tamu pačaŭ zajmacca ź psichołaham. Dapamoh sport. A jašče ja ŭ Varšavie kłapačusia pra siamju palitviaźnia, dapamahaŭ zrabić im ramont u kvatery. Mnie treba było maksimalna siabie zaniać, kab nie dumać pra vajnu», — raskazvaje jon.
Sa svaimi svajakami Pavieł paśla 2020-ha nie maje nijakich kantaktaŭ. U ich inšaja palityčnaja pazycyja, tłumačyć mužčyna.
«Maje baćki pamierli, maci pamierła ŭ 2020 hodzie, baćka ŭ 2021-m. Ź inšymi svajakami ja nie maju znosin, u niekatorych pazicyja z televizara.
Adzin z maich trajuradnych bratoŭ ad mianie admoviŭsia, skazaŭ, što ja fašyst, raz pajšoŭ nie za ruskich vajavać. Jon aceńvaje śviet z ekrana televizara. Tamu ja jaho nie asudžaju, ale znosiny spynilisia», — raskazvaje Pavieł.
Pra asacyjacyju vieteranaŭ Pavieł ź inšymi bajcami pačali razvažać jašče ŭ žniŭni minułaha hoda. Rehistracyju ŭ Polščy atrymali niekalki miesiacaŭ tamu.
«Pryjšli da vysnovy, što ŭ nas užo dastatkovaja kolkaść ludziej zvolniłasia z Pałka i inšych biełaruskich padraździaleńniaŭ. U mnohich uźnikajuć prablemy ź lehalizacyjaj, ź psichikaj, sa zdaroŭjem. Da stvareńnia asacyjacyi my skidvalisia, kali kamuści patrebna była dapamoha dla apłaty, naprykład, psichołaha. Nas stanaviłasia ŭsio bolš i bolš, patreby taksama stali raści», — raskazvaje jon.
Adna z prablem dla vieteranaŭ — pošuk pracy.
«Nie ŭsie, chto adpraviŭsia na vajnu, da jaje byli ajcišnikami ci vysokakvalifikavanymi śpiecyjalistami. U asnoŭnym heta ludzi, jakija, jak i ja, paśla 2020-ha akazalisia ŭ vymušanaj emihracyi.
Razmaŭlali ź biełaruskim biznesam u Polščy, ale pakul nichto z pracoŭnymi miescami nie dapamoh.
Niadaŭna adkryli ŭ Varšavie niekalki kaviarniaŭ, nam prapanavali niekalki pasad, ale tam u asnoŭnym byli žanočyja śpiecyjalnaści, tamu nie padyšło. Razmaŭlaŭ z Andrejem Stryžakom, u ich jość roznyja kursy dla byłych palitviaźniaŭ. Tak damovilisia, što pasprabujuć pašyryć miescy, kab brać našych vieteranaŭ na navučańnie, kab jany mahli asvojvać novyja prafiesii», — tłumačyć Pavieł.
«Našaj asacyjacyi dapamahli Sachaščyk i Łatuška»
Pa słovach mužčyny, «Bajsoł» pakul adzinaja płatforma, jakaja dapamahła i dapamahaje źbirać hrošy na reabilitacyju dla bajcoŭ. Asacyjacyi taksama dapamahli Valeryj Sachaščyk i Pavieł Łatuška.
«Łatuška dapamoh z rehistracyjaj fondu Asacyjacyi biełaruskich vieteranaŭ, z apłataj jurydyčnych pasłuh. My budziem rady luboj dapamozie».
Asacyjacyja choča realizavać niekalki prajektaŭ. Jany tyčacca vizavaj padtrymki dla siemjaŭ byłych vajaroŭ i ich evakuacyi, dapamohi dzieciam zahinułych bajcoŭ (adpravić na adpačynak, sabrać u škołu).
Chočuć adkryć taksama šełtar dla vieteranaŭ u Varšavie, jakija viartajucca z vajny i majuć patrebu ŭ žytle. I dapamahać vajaram, u jakich jość roznyja prablemy sa zdaroŭjem paśla ranieńniaŭ.
«Z realizacyjaj prajektaŭ nam patrebna padtrymka, tamu što ŭ nas niama dośviedu afarmleńnia hrantavych zajavak, — raskazvaje jon. — Tolki bajavy dośvied. Ciapier damovilisia z dyjasparami ŭ roznych krainach ab arhanizacyi dapamohi siemjam biełaruskich dobraachvotnikaŭ, jakija znachodziacca va Ukrainie».
«Jość šmat chłopcaŭ, jakija nie zmahli adaptavacca i viarnulisia nazad, na vajnu»
Na pytańnie, jak vajna jaho źmianiła, Pavieł adkazvaje: zachaciełasia žyć. «Ja pačaŭ bolš šanavać žyćcio, — kaža jon. — Atrymlivaju asałodu ad daždžu, sonca. Bolš staŭ canić ludziej, siabroŭ, uzajemadapamohu.
Uvieś čas prysutničaje dumka ab tym, kab viarnucca na vajnu. Zadaju sabie pytańnie, jakuju karyść ja tut prynošu. Na žal, z-za taho, što my nie možam prapanavać niejkaje aktyŭnaje ŭznaŭleńnie, bajcy z takimi dumkami zastajucca adny. Užo jość šmat chłopcaŭ, jakija nie zmahli adaptavacca i viarnulisia nazad», — raskazvaje Pavieł.
Pieršaje, što zrabiŭ Pavieł, kali viarnuŭsia z vajny, — źjeŭ marožanaje na vakzale ŭ Varšavie.
«Choć prablem u Kijevie z marožanym nie było, napeŭna, prosta nie da hetaha było.
Paśla ŭ Varšavie pajšoŭ da svaich siabroŭ. A heta było 7 ranicy, mnie navat u hałavu nie pryjšło, što ludzi jašče mohuć spać. Pabudziŭ», — uspaminaje Pavieł.
Z radaściaŭ na vajnie — prysmaki, jakija dasyłajuć vałanciory.
«Asabliva, kali siadziš na pazicyjach, i niama mahčymaści chadzić u stałovuju, jak u Kijevie, — kaža jon. — Vałanciory z dyjaspar pieradavali nam enierhietyčnyja batončyki. Smačnyja, uzdymali nastroj. U pasyłki takija dzieci kłali malunki, pisali pažadańni. Heta padbadziorvała».
Ciapier abstanoŭku Pavieł aceńvaje nie tolki jak bajec, ale i z hieapalityčnaha punktu hledžańnia.
«Vorah nie taki słaby, jak nam chaciełasia b, — razvažaje Pavieł. — Nasamreč Rasija — vielizarnaja kraina ź vialikimi resursami, jakaja vajuje suprać nievialikaj Ukrainy.
Baču, što Ukraina nie całkam atrymlivaje toje ŭzbrajeńnie, jakoje zapytvaje ad partnioraŭ. Tarmozicca, pavolna pieradajecca, nie ŭ toj kolkaści. Ja ŭsio ž tut baču vialiki biznes, tamu što na Zachadzie zbroju vyrablajuć karparacyi, a nie dziaržaŭnyja pradpryjemstvy.
Dumaju, kali b krainy Zachadu našmat bolš aktyŭna dapamahali Ukrainie, to vajnu možna było b skončyć našmat chutčej», — miarkuje Pavieł.
Čytajcie taksama:
Połk Kalinoŭskaha sprabuje naładzić radyjotranślacyi z Ukrainy ŭ Biełaruś