Klaščy: jak ad ich uratavacca i što rabić, kali nie zdoleli
Raskazvajem, jak efiektyŭna abaranicca ad klaščoŭ i što rabić, kali ŭsio-taki klešč apynuŭsia na skury.
08.05.2023 / 15:41
Klešč. Fota: Wikimedia Commons
Čym niebiaśpiečny klaščy
Klaščy — heta pavukapadobnyja z vostrym chabatkom i čatyrma parami kaniečnaściaŭ. Praz maleńki pamier — a ich ličynki ŭvohule pamieram z makavaje ziarniatka — ich lohka zbłytać z radzimkaj abo parušynkaj. Siezon aktyŭnaści klaščoŭ doŭžycca da taho času, pakul tempieratura pavietra nie apuścicca nižej za plus 6 hradusaŭ.
Hetyja kryvasmaktalnyja parazity — pieranosčyki infiekcyj jak virusnaj, tak i bakteryjalnaj pryrody (prykładna paŭsotni roznych zachvorvańniaŭ). Najbolš niebiaśpiečnyja — kleščavy encefalit, barelijoz, erlichijoz i anapłazmoz.
Vučonyja śćviardžajuć, što kala 20% klaščoŭ zaražana adrazu niekalkimi infiekcyjami. Taki stan nazyvajecca mikst-infiekcyja, i jon chutčej praviła, a nie vyklučeńnie. Mikst-infiekcyja praciakaje ciažej, lečycca składaniej i čaściej daje ŭskładnieńni, pahražaje śmierciu.
Čamu klešč tak mocna siadzić u skury
Klešč kusaje nie tak, jak kamar. Jon moža doŭha poŭzać pa ciele čałavieka, vyšukvać miesca z tonkaj skuraj, a zatym prymacoŭvajecca namiortva. Ščupikami jon upirajecca ŭ skuru, nachilaje svajo cieła pad vuhłom 45—60° i pačynaje rezać skuru razcami — «hidraŭličnymi nažnicami». Adnačasova jon upyrskvaje ŭ skuru abiazbolvajučaje rečyva, i čałaviek ničoha nie adčuvaje.
Va ŭtvoranuju adtulinu klešč zahaniaje «harpun» — hipastom — z zahnutymi nazad kaničnymi šypami. U zaviaršeńnie napadu klešč pradukuje ślinnymi załozami tak zvany «cemient», jakim hiermietyzuje prakus. Sakrecyja «cemientu» pačynajecca na praciahu 5—30 chvilin paśla ŭviadzieńnia «harpuna».
Paśla nasyčeńnia kryvioj, klešč adździalajecca ad haspadara, rastvarajučy «cemient». Sastaŭ «antykleju», jak i sastaŭ «cemientu» navukoŭcy nie vyśvietlili. U daśledčykaŭ u łabaratornych umovach atrymałasia rastvaryć kleščavy «cemient» z dapamohaj haračych ščołačaŭ/kisłot za paru hadzin (u toj čas jak klešč rastvaraje svoj «cemient» za paru chvilin).
Jak zdymać klašča
Zychodziačy z vyšej vykładzienaha, stanovicca zrazumieła, što važna dastać klašča całkam, tamu što «fundamient» na miescy ŭkusu zachoŭvaje ŭ sabie bakteryi. I praściej za ŭsio dastać klašča, jaki zamacavaŭsia «supierklejem» 30—40 chvilin tamu.
Vydalać klašča treba kruciačy jaho. U jakim kirunku (pa strełcy hadzińnika ci suprać), značeńnia nie maje.
Rekamiendujuć rabić dva abaroty klašča vakoł jaho padoŭžnaj vosi, adchilajučy nie bolš jak na 15—20 hradusaŭ u bok ad centraŭ simietryi. Čym utrymlivać «hałoŭku» klašča, kožny vybiraje sam. Niekatoryja rajać piatlu/vuzielčyk ź loski ci tonkaj šaŭkovaj nitki.
Kali samastojna vydalić nie ŭdałosia, to treba terminova źviarnucca da śpiecyjalistaŭ.
Paśla vydaleńnia klašča pažadana apracavać ruki pierakisam vadarodu ci rastvoram hipachłarydu natryju dla taho, kab vyklučyć mahčymaść traplańnia źmieściva kišečnika klašča ŭ arhanizm čałavieka. Ranu ad ukusu taksama možna apracavać pierakisam vadarodu ci etyłavym śpirtam. Na miesca ŭkusu možna dadatkova nanieści antybijotyk (mazi «Nieamicyn» abo «Banieacyn»).
Paśla vymańnia klašča nieabchodna albo źmiaścić jaho ŭ hiermietyčnuju jomistaść z travinkaj, albo, pry nieabchodnaści doŭhaterminovaha zachoŭvańnia, — u 70—80% śpirt. Dalej, pa viartańni dadomu, hety bijałahičny materyjał nieabchodna abaviazkova zdać na mikraskapiju/PŁR-daśledavańnie ŭ najbližejšy Centr hihijeny i epidemijałohii ci ŭ vieterynarnuju kliniku. U apošnich takija analizy robiacca značna chutčej i za mienšyja hrošy. Tam ža možna znajści i ekspres-testy na barelijoz.
Jak zrabić, kab klaščy nie siadali
Dla hetaha jość šerah repielentaŭ. Siarod ich: dyetyłtałuamid (DETA), pikarydzin (ikarydyn), etyłbutyłacetyłaminaprapijanat (EBAAP), efirny alej eŭkalipta limonnaha. Nieabchodna pamiatać, što hetyja rečyvy efiektyŭna adpužvajuć klaščoŭ tolki ŭ paznačanych u instrukcyi kancentracyjach.
Jakija srodki ad klaščoŭ samyja nadziejnyja? Paraŭnoŭvaje navukoviec
Efirnyja alei efiektyŭnyja ŭ kancentracyi, jakaja paraŭnalnaja z kancentracyjaj DETA.
Ni ŭ jakim razie nie treba spadziavacca na inšyja srodki (sojevy sous, łavandu, čajnaje dreva, a taksama na narodnyja srodki).
Pry vybary ŭ mahazinie srodkaŭ suprać klaščoŭ treba źviartać uvahu na paznačany sastaŭ rečyvaŭ. Siarod ich abaviazkova pavinny być adznačanyja vyšej.
Repielent paśla apracoŭki efiektyŭny na praciahu 2—3 hadzin.
Tym, chto ŭvieś čas pracuje ŭ lesie, śpiecyjalisty rekamiendujuć zamiest pastajannaj apracoŭki repielentami nasić adzieńnie, pramočanaje insiektycydam suprać klaščoŭ.
Pramačyć možna škarpetki, štany, navat kavałki tkaniny, jakija paźniej zamacoŭvajucca na nazie (tak zvanyja «naščykałatniki»). Paśla pramočvańnia srodak trymajecca da 10 dzion.
Z taho, što sustrakajecca ŭ Biełarusi, dla pramočvańnia adzieńnia padychodziać nastupnyja pazicyi: «Decis», ampuła 2 mł (50 mh); «Šarpiej», ampuła 1,5 mł (375 h); «Kinmiks», ampuła 2 mł (100 mh); «Inta-Vir», tabletka 8 h (300 mh); «Sempaj», ampuła 5 mł (250 mh); «Tarzan», ampuła 2,5 mł (250 mh); «Karate Zieon», ampuła 2 mł (100 mh).
Naprykład, adnoj ampuły srodku «Decis» pavinna chapić na pramočvańnie pary štanoŭ. Srodak razvodzicca ŭ takoj kolkaści vady, jakoj było b dastatkova dla poŭnaha zmočvańnia. Zatym u rastvor apuskajucca štany, praminajucca rukami (u palčatkach!) da poŭnaha namakańnia. Potym ich vymajuć, adciskajuć i sušać.
Pa apisanaj mietodycy možna nasyčać samarobnyja supraćkleščavyja ašyjniki dla sabak (dla katoŭ nielha, bo hetyja srodki dla ich taksičnyja). Atrymajecca značna tańniej, čym nabyvać u mahazinie.
Jakoje adzieńnie apranuć
Pierad pachodam u miescy, jakija ŭjaŭlajuć niebiaśpieku, rekamiendujecca apranać śvietłaje (kab dobra byli zaŭvažny klaščy) i «poŭnafarmatnaje» adzieńnie: vadałazki z doŭhimi rukavami i ščylna prylehłymi abšyŭkami, štany, padobnyja da termabializny, šapki i chustki.
Vadałazki i kašuli varta zapraŭlać u štany, štany — u boty ci škarpetki. Škarpetki taksama pažadana vykarystoŭvać z drobnym placieńniem abo apracavanyja kantaktnym insiektycydam, bo drobnyja klaščy vielmi lohka prachodziać u adtuliny z hrubaj viazkaj.
Boty taksama lepš vykarystoŭvać śvietłyja — na ich buduć lepš bačnyja klaščy, jakija paŭzuć uharu. Vielmi nie rekamiendavana iści ŭ les u abutku z adkrytym naskom ci ŭ sandalach.
Najlepšy vid adzieńnia dla pachodu ŭ les — «encefalitka» (supraćencefalitny kaścium). Pa sutnaści, heta kurtka typu chudzi z kapiušonam i trykatažnaj sietkaj pa piarednim zrezie tvaru sa svabodnymi štanami na pojasie. Zrezy štanoŭ, rukavoŭ i pojas kurtki — na ščylnym trykatažy abo humcy. Zvyčajna takaja kurtka vyrablajecca sa ščylnaha pałatna. Jašče bolš efiektyŭnyja sučasnyja «encefalitki» z tkaniny, jakaja pramočana insiektycydam.
Jak abaranić daču ad klaščoŭ
Śpiecyjalisty rekamiendujuć na dačy stvarać fitabarjery z raślin, jakija adpužvajuć klaščoŭ. Imi lepš za ŭsio absadzić učastak pa pierymietry.
Da raślin-abaroncaŭ adnosiacca sadovyja kłubnicy, limonnaja trava (cymbapohan, limonnaje sorha), łandyš. Pryčym u dvuch apošnich repielentnaja aktyŭnaść paraŭnalnaja z etałonnymi chimičnymi rečyvami.
Vysokaj aktyŭnaściu suprać klašča vałodajuć efirnyja alei takich raspaŭsiudžanych dekaratyŭnych raślin, jak kaciamiatka i łavanda.
Čytajcie jašče:
Klaščoŭ usio bolš. Dzie i pa čym možna pryščapicca ad kleščavoha encefalitu