«Я б не стала сусветна вядомай парфумеркай, калі б не нарадзілася ў Беларусі». Сафія Гройсман — каралева водараў з Наваградчыны
З яе імем звязана рэвалюцыя ў сусветнай парфумерыі, The New York Times ахрысціла гэтую жанчыну «найлепшым носам Амерыкі», а яе духі падабаліся Элізабэт Тэйлар і прыводзілі ў захапленне мільёны жанчын на ўсіх кантынентах. Пры гэтым парфумер ніколі не саромелася прызнацца, што свае навыкі адточвала на базары ў пасёлку Любча на Наваградчыне, і ўсяляк падкрэслівала, што ганарыцца сваімі беларускімі каранямі.
30.04.2023 / 14:48
Калаж: «Салідарнасць»
— Я б не стала сусветна вядомай парфумеркай, калі б не нарадзілася ў Беларусі, — распавядала Сафія Гройсман. — Мая радзіма — чыстае паветра і зямля, чысціня на вуліцах. Я тут нарадзілася, таму таксама засталася чыстай.
«Салідарнасць» сабрала цікавыя факты пра Сафію Гройсман — жанчыну, якая стварыла самыя вядомыя жаночыя водары ў свеце і заваявала пяць парфумерных «Оскараў» Fifi Awards.
Бацька-партызан выратаваў маму з гета
Лёс Сафіі яркі і дзіўны. Яе бацькі пазнаёміліся падчас вайны. Бацька Пётр Ходаш быў камандзірам брыгады партызанскага атрада (у лесе ён апынуўся пасля ўцёкаў з нямецкага палону). Падчас адной з аперацый партызаны выратавалі з Іўеўскага гета асуджаных на смерць людзей, сярод якіх была і Раіса Левіна. У 1943-м Раіса і Пётр згулялі лясное вяселле.
Ужо пасля вызвалення Беларусі, 8 сакавіка 1945 года, у пасёлку Любча Навагрудскага раёна нарадзілася Сафія.
«Парфумернага» вопыту набіралася на базары ў Любчы
У многіх сваіх інтэрв'ю Сафія Гройсман прызнавалася, што яе прыроджаны талент добра адчуваць пахі родныя актыўна выкарыстоўвалі самым утылітарным чынам — для паходу на рынак. Маючы ідэальны нюх, дзяўчынка беспамылкова выбірала самыя свежыя прадукты.
— Мама заўсёды брала мяне на базар, каб я па паху вызначыла свежасць прадуктаў. Многія смяяліся з гэтага, але я сапраўды адчувала, што прадукт хутка сапсуецца, а халадзільніка ў нас не было, — распавядала яна ў інтэрв'ю Tut.by.
Самым жа яркім пахам з беларускага дзяцінства сталі фіялкі.
— Побач з нашым домам быў лес, — успамінала Сафія. — Больш за ўсё мне запомнілася квітненне фіялак, уражанне ад гэтага паху засталося ў мяне на ўсё жыццё. Ніякай парфумерыі тады наогул не было, калі мыла хоць чым-небудзь пахла — гэта было ўжо добра.
Сафія Гройсман з бацькамі
Перамагла на фестывалі рускай песні ў Польшчы
У Любчы сям'я жыла датуль, пакуль Пётр Якаўлевіч не атрымаў пасаду начальніка электрастанцыі ў Навагрудку. А калі Сафіі споўнілася 15, сям'я пераехала ў Польшчу.
Бацькі вырашылі адправіць дачку ў хімічны тэхнікум. А паколькі Сафія скончыла беларускую школу з адзнакай, яе ўзялі адразу на трэці курс.
Але, як справядліва заўважана, таленавіты чалавек таленавіты ва ўсім. Сафія не толькі добра вучылася, але і мела музычны талент. Яна нават перамагла на фестывалі рускай песні ў Польшчы. Пазней у інтэрв'ю Сафія Гройсман параўнае парфумернае мастацтва са стварэннем музыкі, у якім важная кожная нота.
Тады ж, падчас вучобы ў Польшчы, Сафія пазнаёмілася са сваім будучым мужам. Праз пяць гадоў, у 1965 годзе, сем'і Ходаш і Гройсман эмігравалі ў Амерыку, скарыстаўшыся запрашэннем ад яўрэйскай сям'і — адной з многіх, якіх бацька Сафіі выратаваў з гета падчас фашысцкай акупацыі.
З-за віду крыві не змагла працаваць у лабараторыі пры шпіталі
Калі сям'я пераехала ў Нью-Ёрк, самым галоўным пытаннем стала, за што жыць. Сафіі тады было ўжо каля 20. У яе на руках меўся дыплом хіміка і жаданне знайсці хоць якую працу, каб пракарміць сям'ю. Аб парфумернай дзейнасці яна задумалася не адразу. Больш за тое, Сафія перш паспрабавала ўладкавацца ў лабараторыю пры шпіталі.
— Калі мяне пасадзілі перад галонам крыві, мне стала нядобра, і я зразумела, што ніколі не змагла б працаваць з крывёю, — успамінала Гройсман.
Наступнай спробай працаўладкавацца стала якраз карпарацыя IFF (International Flavors&Fragrances), якая была адным з лідараў па вытворчасці парфумерных вырабаў і араматызатараў. Праўда, там свабоднай была толькі вакансія лабаранта з заробкам 35 даляраў на тыдзень.
Ужо на этапе сумоўя стала ясна, што кваліфікацыя Сафіі значна вышэйшая, чым патрабуецца. Але гэтая праца была вельмі патрэбная маладой эмігрантцы. І яна яе займела — нават не падазраючы, што гэта стане справай усяго яе жыцця.
Сафія Гройсман (справа) з сястрой і бацькам на цеплаходзе на шляху ў ЗША. Фота: runyweb.com
Вельмі хутка Гройсман звярнула на сябе ўвагу. Яна магла лёгка знайсці і выправіць памылку ў формуле, сама ставіла эксперыменты і спрабавала з чыстай цікаўнасці складаць свае кампазіцыі.
Эксперыменты былі настолькі ўдалыя, што на іх звярнуў увагу вядомы парфумер Эрнст Шыфтан, пратэжэ тагачаснага кіраўніка кампаніі IFF, і для духоў Paris ад Yves Saint Laurent быў абраны водар, створаны Сафіяй.
Гройсман ўспамінала, што, калі яна працавала над гэтым водарам, яе на вуліцы дагнаў незнаёмы мужчына. «Не палохайцеся, — звярнуўся ён, — толькі адкажыце, што ў вас за духі?». Пасля гэтага выпадку Сафія вырашыла, што духі досыць добрыя і працу можна скончыць.
Так Гройсман стала адным з парфумераў IFF. А праз некаторы час заняла пасаду віцэ-прэзідэнта кампаніі. Але ўсяму гэтаму папярэднічала велізарная праца.
За незвычайны метад празвалі «Пікаса ад парфумерыі»
Па сутнасці, Сафія Гройсман здзейсніла рэвалюцыю ў парфумерным свеце. Яе празвалі «Пікаса ад парфумерыі» за выкарыстанне невялікай колькасці кампанентаў у рэцэптуры: у той час як многія парфумеры ў аснову стварэння кампазіцыі кладуць каля дзвюх соцень кампанентаў, Сафія імкнулася да спрашчэння і стварала галоўны акорд усяго з 4-7 інгрэдыентаў.
Ну і, вядома, любімая кветка, якая часта прысутнічае ў водарах Гройсман — ружа. Нездарма Сафію часта называюць «каралевай ружы».
— Я не люблю выкарыстоўваць мужчынскія інгрэдыенты ў жаночых водарах. Я стамілася ад цытрыну і азону. Яны сімвалізуюць хутчэй чысціню, чым пачуццёвасць. Такія інгрэдыенты добрыя для бялізны ці асвяжальнікаў паветра. У маіх водарах ім не месца. Я хачу, каб вы адчувалі сябе абсалютнай жанчынай! — прызнавалася Гройсман.
Духі Tresor па колькасці продажаў пабілі Chanel No. 5
І сапраўды, усе яе духі — для жанчын і пра жанчын. Калі пачаць пералічваць водары, якія былі створаны Сафіяй Гройсман, напэўна, большасць знойдзе сярод іх свае любімыя.
Парфумер рабіла духі для такіх прэстыжных брэндаў, як «Ланком», «Іў Рашэ», «Булгарыя», «Кельвін Кляйн», «Эстэ Лаўдэр», «Кензо», «Іў Сен Ларан», «Карл Лагерфельд»… Сярод яе заказчыкаў былі Элізабэт Тэйлар, Нэнсі Рэйган, Лора Буш, Кельвін Кляйн і іншыя.
Сафія Гройсман і Кельвін Кляйн. Фота: runyweb.com
Адзін з самых яе знакамітых шэдэўраў — духі Tresor (Lancome), адзін з любімых водараў Пенелопы Крус і каралевы Іспаніі. Гэтыя духі былі настолькі папулярныя ў 90-х, што абагналі па колькасці продажаў Chanel No. 5.
А між тым «пах кахання» (як часта называюць Tresor) мог і зусім не з'явіцца ў продажы.
«Tresor, а ў першапачатковым варыянце водар № 2933, я зрабіла для сябе і два гады карысталася ім, — успамінала ў інтэрв'ю Сафія Гройсман. — Аднойчы я ўбачыла рэкламу з Ізабэлай Раселіні і падумала, што гэтыя духі ёй падышлі б. І неяк на сустрэчы прадстаўнікі «Ланком» сказалі, што не могуць прыдумаць новы водар для яе, нешта ніяк не атрымліваецца. І я прапанавала ім № 2933. Яго дапрацоўвалі паўтара года, але ў выніку вярнуліся да таго, што было».
У розны час Tresor рэкламавалі Пенелопа Крус і Ізабэла Раселіні
Яшчэ адзін з самых прадаваных водараў майстаркі — Eternity ад Кельвін Кляйн. Распавядаюць, што амерыканскі дызайнер, калі рабіў прапанову Кэлі Рэктар, падарыў ёй у 1986 годзе кальцо з каштоўнымі камянямі, якое належала некалі герцагіні Віндзорскай. Унутры кальца было напісана Eternity («Вечнасць»).
Менавіта водар пад такой назвай Кляйн замовіў зрабіць Сафіі Гройсман — і яна стварыла шэдэўр.
Яе мылам пах увесь Нью-Ёрк
Дарэчы, Сафія Гройсман стварае водары не толькі для духоў, але і для іншай касметыкі.
— Многія цікавяцца, які ж пах люблю больш за ўсё, а я адкажу, якім больш ганаруся. На самай справе мне вельмі дарагі пах першага створанага мной мыла «Пяшчотны дотык», — дзялілася яна. — Яно рабілася для вельмі таннай кампаніі, увесь Нью-Ёрк пах гэтым мылам, гэта былі людзі, якія маглі дазволіць сабе толькі мыла замест духоў.
А была і іншая пацешная гісторыя:
— Неяк на вуліцы мая сяброўка ўлавіла прыемны пах. Побач стаяла старая бабуля. Яна вырашыла спытаць, што гэта за выдатныя духі. Бабулька ёй адказала: «Гэта не духі. Я не магу сябе дазволіць дарагі парфюм. Мой швэдар пахне кандыцыянерам для бялізны». Калі сяброўка назвала марку гэтага кандыцыянера, то, не хаваю, мне стала прыемна. Я была ўсцешаная не менш, чым калі атрымлівала кампліменты ад Ізабэлы Раселіні або Элізабэт Тэйлар, — распавядала яна ў іншым інтэрв'ю.
Стварыла духі ў памяць пра Беларусь
Ідэя стварыць пах, прысвечаны Беларусі, прыйшла Сафіі Гройсман у 2006 годзе, калі парфумер упершыню пасля эміграцыі наведала родную краіну.
Сафія Гройсман у Беларусі
— Беларусы — народ вельмі добры, сумленны, таварыскі. Паміж людзьмі чалавечныя адносіны, адзін другому заўсёды дапаможа. Беларусы — як маленькая сям'я: яны ўмеюць любіць адно аднаго. Таму для мяне пах Беларусі — гэта празрыстасць, свежасць і дабрыня, — кажа Гройсман.
У Сафіі было 10 варыянтаў паху, перш чым яна вызначылася, які водар падыходзіць больш за ўсё. Гэты водар з назвай PaVetra (працоўнай назвай была «Белая Русь № 5») яна прэзентавала ў Мінску ў 2014 годзе. На ўпакоўцы духоў адціснутая выпуклая геаграфічная карта Беларусі.
Дарэчы, падчас свайго прыезду ў Беларусь Сафія наведала сваю малую радзіму, дзе знайшла дом, у якім вырасла.
— У дзяцінстве ён здаваўся мне вельмі вялікім, а цяпер гляджу і бачу, што ён меншы за маю кватэру ў Нью-Ёрку, — смяецца Сафія.
Гройсман і сёння працягвае сваю справу. Пасля выхаду на пенсію яна засталася ў кампаніі IFF вядучым кансультантам па спецпраектах. Сафія кажа, што сілы жыць і тварыць ёй дае сям'я — сын і любімыя ўнукі.
А яшчэ яна часта ўспамінае пра Беларусь:
— Калі я сышла з трапа самалёта на гэтую зямлю, то ў мяне зашчымела сэрца. Я адчула, што была ўжо тут, што гэта мая радзіма. Словамі гэтага не апісаць. Я плакала. І цяпер вось успамінаю і плачу. Я ганаруся, што нарадзілася ў Беларусі.