Алергічны насмарк: чаму адны мучацца ад яго, а іншыя не
Сянная ліхаманка, або сезонны алергічны рыніт, выклікана падвышанай адчувальнасцю да змешчанага ў паветры пылку і праяўляецца зазвычай вясной і летам. Яна закранае па розных ацэнках ад 9 да 42% людзей і мае ўласцівасць перадавацца ў спадчыну, як і шмат якія іншыя алергіі.
16.04.2023 / 21:57
Для многіх людзей вясна — пачатак сезона алергіі
У той час як надыход вясны прыносіць радасць ад кветак і дрэваў, якія цвітуць, ён таксама азначае пачатак сезона алергіі для многіх людзей. Ад 9 да 42% людзей схільныя да ўздзеяння палінозу (яшчэ адна назва сянной ліхаманкі), які можа істотна ўплываць на якасць жыцця ў вясновыя і летнія месяцы і выклікае знаёмыя ўсім сімптомы: чханне, сверб у вачах і насмарк.
Калі чалавек з палінозам уступае ў кантакт з алергенам (пылком), яго імунная сістэма памылкова ідэнтыфікуе гэта як пагрозу і выпрацоўвае антыцелы пад назвай імунаглабулін Е, або IgE. Затым антыцелы IgE прымацоўваюцца да клетак, званых мастацытамі, якія ёсць часткай імуннай сістэмы і знаходзяцца ў носе, вачах і лёгкіх.
Калі алерген уступае ў кантакт з антыцеламі IgE на мастацытах, ён выклікае выкід гістаміну (біялагічна актыўнага рэчыва, якое выпрацоўваецца арганізмам для рэгулявання жыццёва важных функцый (кровазвароту, дыхання, стрававання) і іншых бялкоў, і ўзнікае запаленне і сімптомы сянной ліхаманкі. Але ж чаму так шмат людзей хварэе на паліноз? Тут дзейнічае шэраг фактараў, тлумачыць The Conversation.
Генетыка, імунітэт і навакольнае асяроддзе
Генетычныя фактары іграюць значную ролю ў схільнасці чалавека да палінозу. Некалькі генаў, у тым ліку тых, што ўдзельнічаюць у рэгуляцыі і адказе імуннай сістэмы, звязана з павышанай рызыкай развіцця палінозу.
Даследаванні паказалі, што для сянной ліхаманкі спадчыннасць вагаецца ў межах ад 33% да 91%. Такім чынам, калі ў вашай сям'і ў кагосьці быў паліноз, ён можа развіцца і ў вас. Наяўнасць іншай алергіі, астмы, алергічнага дэрматыту або экзэмы можа павялічыць рызыку развіцця палінозу ў вас.
Фактары навакольнага асяроддзя, сярод якіх уздзеянне забруджанага паветра, тытунёвага дыму, пражыванне ў раёне з высокай канцэнтрацыяй пылку ў паветры або ўздзеянне пэўных алергенаў на працы, таксама робяць чалавека больш успрымальным да палінозу. Гэта можа быць звязана з пашкоджаннем насавых хадоў і дыхальнай сістэмы, што робіць пранікненне алергенаў у арганізм прасцейшым. Аналагічным чынам уздзеянне нават пасіўнага курэння ў раннім узросце — гэта сур’ёзны фактар рызыкі пазнейшага развіцця палінозу.
Чаму ў некаторыя сезоны сімптомы могуць узмацняцца?
Колькасць пылку або іншых алергенаў у паветры можа вар'іравацца ў залежнасці ад года і сезона: у некаторыя гады канцэнтрацыя пылку можа быць вышэйшай, што выклікае ўзмацненне негатыўных сімптомаў. Такія ўмовы надвор'я, як тэмпература, вільготнасць і вецер, могуць паўплываць на колькасць і размеркаванне пылку ў паветры. Так, дажджлівая вясна можа змыць частку пылку, у той час як цёплае сухое лета можа прывесці да яго большай канцэнтрацыі.
Імунная сістэма арганізма таксама можа змяняцца з часам, што ўплывае на рэакцыю на алергены. Сапраўды, паліноз можа развіцца ў любым узросце, але часцей сустракаецца ў дзяцей і маладых людзей. З узростам імунная сістэма чалавека можа стаць менш рэактыўнай на алергены, што прыводзіць да памяншэння сімптомаў. Таксама людзі могуць падвяргацца ўздзеянню розных алергенаў у розныя гады ці сезоны, што можа паўплываць на праяўленне сімптомаў у розны час.
Такія фактары, як стрэс, дыета і фізічныя практыкаванні, могуць уплываць на імунную сістэму і ўзмацняць сімптомы палінозу. Напрыклад, стрэс можа аслабіць імунную сістэму і зрабіць яе больш успрымальнай да алергенаў.
Фота: pixabay
Сур’ёзным фактарам выглядае змена клімату: павышэнне тэмпературы і ўзроўню вуглякіслага газу ў атмасферы прымушае некаторыя расліны выпрацоўваць больш пылку, у той час як іншыя віды пераносяць перыяд цвіцення на больш ранні перыяд года. Гэта азначае, што сезон пылку пачынаецца раней, працягваецца даўжэй і яго ўздзеянне на арганізм больш інтэнсіўнае.
Парады па барацьбе з палінозам
Пазбягайце алергенаў: гэта можа азначаць знаходжанне ў памяшканні падчас высокай канцэнтрацыі пылку ў паветры або нашэнне маскі, калі вы працуеце на адкрытым паветры.
Выкарыстоўвайце паветраныя фільтры: разгледзьце магчымасць выкарыстання ў вашым доме або на працоўным месцы паветраных HEPA-фільтраў для высокаэфектыўных часціц паветра (ад англійскага НEPA — high-efficiency particulate air).
Трымайце вокны зачыненымі: зачыненыя вокны падчас высокай колькасці пылку могуць прадухіліць траплянне алергенаў у ваш дом.
Прымайце антыгістамінныя прэпараты: гэта лекі, якія дапамагаюць паменшыць сімптомы палінозу, бо блакуюць дзеянне гістаміну, які вылучаецца падчас алергічнай рэакцыі; пры гэтым важна пракансультавацца з лекарам, перш чым пачынаць прыём якія-небудзь новых лекаў або метадаў лячэння палінозу.
Падумайце аб імунатэрапіі: імунатэрапія, таксама вядомая як прышчэпкі ад алергіі, можа дапамагчы паменшыць сімптомы палінозу шляхам дэсенсібілізацыі (змяншэння адчувальнасці) вашай імуннай сістэмы да пэўных алергенаў з цягам часу.