«Chto ž viedaŭ». Byłyja bajcy-kalinoŭcy pra front, mary pra dziaŭčat, žyćcio paśla vajny i asacyjacyju vieteranaŭ
«Pacuk» viarnuŭsia z vajny va Ukrainie ŭ vieraśni, «Saško» — u kancy maja. Ale ŭ dumkach vajna nie adpuskaje. «Ciažka, kali partrety zahinułych bačyš. Ja navat nie vydalaju ich kantakty», — pryznajecca adzin z bajcoŭ. U inšaha dahetul staić pierad vačyma pierapiska z «Vołatam», jaki zahinuŭ praź piać hadzin paśla hetych paviedamleńniaŭ. Ich apovied — pra toje, što vajary pieražyvajuć pa viartańni da mirnaha žyćcia. Mnohija akazvajucca nie hatovyja da taho, što čakaje paśla frontu.
20.12.2022 / 20:43
«Pacuk»
Z byłymi bajcami pałka Kalinoŭskaha my sustrakajemsia ŭ Vilni. Vasil Vieramiejčyk («Pacuk») ciapier tut šukaje pracu.
«Chaciełasia siamju pabačyć i dapamahčy im», — tłumačyć, čamu pryjechaŭ z frontu.
Inšaja pryčyna, pa jakoj «Pacuk» viarnuŭsia z Ukrainy, — jon nie bačyć pierśpiektyŭ pajści vyzvalać Biełaruś u bližejšy čas.
Ale Vasil zapeŭnivaje, što, kali Łukašenka ŭstupić u vajnu, jon i bolšaść vieteranaŭ hatovyja znoŭ jechać na front.
«Treba ž iści dachaty, — kaža jon. — Z punktu hledžańnia racyjanalnaści ja ciapier nie baču padrychtoŭki biełaruskaj armii da vajny. Ale ž hetyja dyktatary pavodziać siabie nieracyjanalna, sapraŭdy Pucin moža dacisnuć Łukašenku.
Kali Rasija budzie prajhravać, ja nie dumaju, što vajna z režymam u Biełarusi budzie vielmi kryvavaj. Sumniavajusia ŭ tym, što biełaruskaje vojska budzie bajazdolnym. Mnohija rezka złamajuć nahu abo źniknuć. Znojdziecca paru tysiač jakich-niebudź, naprykład, jak Karpiankoŭ. Źbiaruć kampaniju, jakaja budzie hatovaja da apošniaha zmahacca — pakul u ich budzie šaniec biehčy ŭ Rastoŭ. Ale ž vajavać jany nie ŭmiejuć, razhaniać tolki».
Vieteran «Saško» — jon prosić nazyvać jaho pa pazyŭnym i nie fatahrafavać tvar — zhadžajecca z «Pacukom». Jon taksama pojdzie vyzvalać Biełaruś. Voś tolki kaža, što dla jaho heta budzie «kvitok u adzin kaniec».
«Saško»
«Zahinu, chutčej za ŭsio, — raskazvaje jon.
— Mnie padajecca, što Łukašenka ŭstupić u vajnu. Pucin jaho daciśnie. Mnie heta nahadvaje Druhuju suśvietnuju vajnu. Łukašenka ciapier adciahvaje vialikuju kolkaść ukrainskich sił na miažu. Hety front užo adkryty, prosta niama bajavych dziejańniaŭ».
54-hadovy «Saško» viarnuŭsia z frontu ŭ kancy viasny. U jaho pačalisia prablemy z nahoj — balać sustavy.
«Miedycyna dla mianie ŭ Litvie biaspłatnaja, bo jość dazvoł na žycharstva, — kaža jon. — Maja siamja — unučka i dačka — była nieŭładkavanaja. Jany b bieź mianie nie zmahli. Viarnuŭsia, dapamahaju im. Dobra, što litoŭcy z razumieńniem staviacca, — z pracy ja navat nie zvalniaŭsia. Viarnuŭsia i praciahnuŭ pracavać santechnikam».
«Adčuvańnie, što ty možaš niešta źmianić, ciahnie na vajnu»
«Pacuk» uspaminaje, što pieršyja dni, kali jon viarnuŭsia z vajny, jaho razdražniała mirnaje žyćcio.
«Naprykład, toje, što na čyrvonaje śviatło stajać treba. Jašče — samaloty. Dumaješ, što treba iści chavacca.
Na druhi tydzień majho žyćcia ŭ Varšavie pajšoŭ na niejki biełaruski kancert. Tam stali kryčać «Žyvie Biełaruś», a ja ŭstrymaŭsia. Chłopcy, ź jakimi ja byŭ, ad ahidnaści paadvaročvalisia. Tut taki biaśpiečny pratest, a tam — vajna. U hałavie heta vielmi drenna ŭkładvałasia. «Saško» navat ciapier staić na akcyjach ubaku», — raskazvaje jon.
«Saško» kaža, što pieršy čas paśla taho, jak viarnuŭsia z frontu, hublaŭsia siarod ludziej. Jon pastajanna paraŭnoŭvaŭ, jak jany žyvuć, jaki kłopat u ich.
«Da 2020-ha ŭdzielničaŭ u mitynhach, ale dla mianie było praściej iści ŭ masie, nie ŭ pieršych radach. Hod vybaraŭ mianie źmianiŭ, ja pierastaŭ bajacca vykazvać mierkavańnie, vieści ludziej.
U mianie byŭ strach pierad vialikimi, mocnymi ludźmi. Vajna heta pačućcio zrujnavała. Usie ludzi dla mianie ciapier roŭnyja.
Kali jechaŭ na vajnu, u mianie byŭ sumnieŭ u sabie. Bajaŭsia, što, kali pačnuć pobač razryvacca snarady i miny, dam słabinu. Čytaješ u knihach, što ŭ ludziej panika zdarajecca. Ale sa mnoju takoha nie było», — raskazvaje jon.
Vasil pryznajecca, što jamu vielmi składana viarnucca ŭ mirnaje žyćcio. Na vajnu jaho ciahnuć ludzi, jakija tam zastalisia.
«Ja pakul hałavoj zastajusia tam. Ale kažuć, što z časam stanovicca lahčej. Niejkaha žorstkaha posttraŭmatyčnaha sindromu niama. Tak, sa snom prablemy tolki.
Adzin raz schodziš na bajavoje — ludzi dla ciabie jak rodnyja. Niejak byvaje soramna i ciažka za toje, što ty tut u biaśpiecy, a chłopcy tam kožny dzień ryzykujuć žyćciom.
Taksama chaciełasia ŭnieści svoj układ u pieramohu Ukrainy. Kali ŭ samym pačatku ŭ rocie (tady pałka jašče nie było) siadzieli ŭ stałoŭcy, usie abmiarkoŭvali nie vajnu, nie zahinułych, a 2020 hod. Padajecca, što heta psichałahična była našmat bolšaja traŭma, čym vajna. Na vajnie ty možaš što-niebudź zrabić: u ciabie jość zbroja, pabracimy, a ŭ 2020-m — ničoha. Heta adčuvańnie, što ty možaš niešta źmianić, — ciahnie», — razvažaje «Pacuk».
U «Saško» ŭsio inakš — jon davoli chutka pryzvyčaiŭsia da mirnaha žyćcia.
«Mahčyma, praz toje, što ja nie tak doŭha znachodziŭsia na vajnie. Zaŭvažyŭ, što ludziam, jakija ŭvieś čas na bajavych, ciažka advyknuć ad hetaha. U ich siamja — heta pabracimy, dom — kazarma. U ludziej mianiajecca psichałohija staŭleńnia da žyćcia.
Ja padtrymlivaju suviazi z pałkom, dapamahaju im, pieradaju niešta na front. Uvieś čas u ruchu — heta daje mnie stymuł.
Situacyja, jakaja nahniatajecca ciapier z mahčymym ustupleńniem biełaruskaj armii ŭ vajnu, viadoma, ciahnie mianie nazad. Asabista ja jechaŭ na vajnu z dumkaj, kab potym iści ŭ Biełaruś. Heta byŭ šaniec patrapić dadomu», — raskazvaje jon.
«Na vajnie maryli ab dziaŭčatach»
Vajna, jak i słužba ŭ armii, — nudnaje, šmathadzinnaje čakańnie. Jašče pierad tym, jak tudy trapić, Vasil viedaŭ, što tam budzie.
«Čakaješ, nosiš, ryješ, — raskazvaje «Pacuk». — Paśla hadzina-dźvie ryzyki, a potym iznoŭ. Zapomniłasia: kali byli pad Irpianiom i pracavała rasijskaja artyleryja, ja lažaŭ i dumaŭ, što zaraz zahinu i nie ŭbaču navat maskoŭca ŭžyvuju».
Rasijskich vajskoŭcaŭ Vasil apisvaje koratka.
«Čuchnia», — śmiajecca jon. — Takija trochi niamytyja, zaciukanyja, zvyčajna biez adukacyi. Z čatyroch pałonnych, ź jakimi ja razmaŭlaŭ, nivodzin nie byvaŭ za miežami Rasii.
Raskazvali jany ŭsio jak zvyčajna: nie viedali, kudy išli, sorak rapartaŭ napisaŭ — nie zvolnili».
Samaje ciažkaje dla «Pacuka» i «Saško» ciapier — heta ŭspaminy.
«Heta vajna z nami na ŭsio žyćcio. Usio adno budziem uspaminać, nie vykraśliš. Pabracimy — na ŭsio žyćcio.
Ciažka, kali partrety zahinułych bačyš. Viedaješ, što tvajo spalnaje miesca było pobač ź imi. Ja navat nie vydalaju ich kantakty ŭ telehramie, pierapisku», — kaža «Saško».
«Ja z «Vołatam» pierapisvaŭsia apošni raz za hadzin piać da jaho śmierci», — dadaje «Pacuk».
— Z samaha zapaminalnaha — heta razmova ź im. Ja z tryma zamiežnikami pryjechaŭ za dzień da jaho śmierci na miesca, dzie jon zahinuŭ. I my ŭsiu noč ź im prahavaryli ab žyćci, dziaŭčatach, vajnie. Ja navat škadavaŭ, što nie zapisaŭ na dyktafon. Chto ž viedaŭ.
Na vajnie ŭ takim mužčynskim kalektyvie ŭspaminali, maryli ab pryhožych dziaŭčatach, ab znajomych dziaŭčatach.
«Vołat» uspaminaŭ bajavych siabrovak, žonku. U cełym žanočy vobraz na vajnie vielmi ramantyzujecca i nabyvaje idealizavanyja rysy.
I druhoje, što zapomniłasia, — boj pad Mikałajevam, dzie ja atrymaŭ ranieńnie. Ź jaho ź siami čałaviek vyjšła tolki dvoje — ja i niemiec».
«To śmierć, to žyćcio…»
«Saško» časta ŭspaminaje, jak jon ź inšymi bajcami vyciahvaŭ zahinułaha paśla «Vołata».
«Čuŭ, jak jon chrypić, jak pamiraje. Potym raduješsia, kali miedyk havoryć, što dychaje. Paśla znoŭ. To śmierć, to žyćcio…
Nie viedaju, ci pryvyk ja da śmierci, jakaja dychaje ŭvieś čas u śpinu, ale da vybuchaŭ tak. Kali raniej padčas abstrełaŭ bieh u schovišča, to potym — patrapić dyk patrapić, značyć, nie žylec».
«Pryvykaješ da taho, što raz nie zahinuŭ, dva nie zahinuŭ, na treci raz užo pierastaješ pryhinacca, broniekamizelku nasić. Tak hinuć ludzi vielmi časta, — dadaje «Pacuk».
— Dziakuj bohu, što ŭ biełarusaŭ nie było vialikich strat, chacia takoje mahło zdarycca. Naprykład, u krepaści ŭ Sievieradaniecku nas sabrałasia kala 40 čałaviek, i kali b ruskija pačali šturm — my b tam i zastalisia. Ci kali my ŭdzielničali ŭ nastupie pad Łazavym. Udača była na našym baku.
Ja nie mahu skazać, što ja pryvyk da śmierci pabracimaŭ. Ale da adčuvańnia blizkaj, mahčymaj śmierci, viadoma, tak».
«U ideale my chočam stvaryć adkrytyja miechanizmy pa reabilitacyi»
Ciapier u Litvie, Ukrainie i Polščy bolš za 50 biełarusaŭ — vieteranaŭ ukrainska-rasijskaj vajny. Mnohim ź ich patrebna reabilitacyja paśla ranieńnia, psichałahičnaja i jurydyčnaja dapamoha.
Z hetaj metaj była stvorana Asacyjacyja biełaruskich vieteranaŭ.
«Jašče važnaja tema, jakoj my płanujem zajmacca, — dakumientalnaje paćviardžeńnie taho, što ty vajavaŭ va Ukrainie, maješ ranieńni.
Vajskovy bilet na ruki nie addajuć, zabirajuć, kali vyjazdžaješ. U mianie, naprykład, jość tolki kopija.
U Asacyjacyi budzie ŭsio bolš ludziej i prablem taksama. Pakul naša asnoŭnaja zadača — na padstavie svajho minułaha dośviedu, suviaziaŭ dapamahčy tym vieteranam, jakija majuć u hetym patrebu.
U ideale my chočam stvaryć adkrytyja miechanizmy pa reabilitacyi, kab ludziej z ranieńniami možna było adpravić kudy-niebudź lačycca», — raskazvaje Vasil.
Źviazvać Asacyjacyju ź jakoj-niebudź palityčnaj siłaj bajcy nie płanujuć.
«Tym bolš što ŭ vieteranaŭ palityčnyja pohlady vielmi roznyja. My padtrymlivajem kantakty, naprykład, z tym ža Valeryjem Sachaščykam.
Reabilitacyja patrebnaja mnohim. Samaje častaje z ranieńniaŭ — kantuzija. Jaje nastupstvy mohuć uźnikać praź niekalki miesiacaŭ, hod. Niekalkim ludziam z našaj Asacyjacyi jana nie paškodziła b», — kaža «Pacuk».
«Saško» dadaje, što asabista jon paviedamiŭ u Ofis Śviatłany Cichanoŭskaj pra toje, što była stvorana takaja Asacyjacyja.
«Kali kamuści z bajcoŭ patrebna finansavaja dapamoha — skidvajemsia. Jašče aktyŭna ŭdzielničajem u žyćci biełaruskaj dyjaspary ŭ Litvie. Damovilisia ciapier z fondam «Razam» ab padarunkach dzieciam-biełarusam na Novy hod.
Šmatlikim vieteranam treba prosta znosiny, kab jany nie adčuvali siabie samotna», — padsumoŭvaje jon.