Daśledavańnie depresii pakazvaje krytyčnuju roźnicu pamiž mužčynami i žančynami
Navukoŭcy nablizilisia da razumieńnia, čamu žančyny chvarejuć na depresiju ŭdvaja čaściej, čym mužčyny. I heta padvodzić ich da vychadu na novyja sposaby terapii — pryčym, mahčyma, jany buduć roznyja dla mužčyn i žančyn.
15.12.2022 / 18:23
Fota: vecteezy
Pra novaje daśledvańnie RNK, jakoje pralivaje śviatło na malekularnyja miechanizmy raźvićcia depresii ŭ roznych pałoŭ, paviedamlaje Inverse.
RNK — rybanukleinavaja kisłata, jakaja źmiaščajecca va ŭsich žyvych kletkach, — dazvalaje hienam stvarać białki. Ale isnujuć jaje varyjacyi, u tym liku raznavidnaść RNK, zvanaja «doŭhaj niekadzirujučaj RNK» (abo LncRNA). Jana ŭzajemadziejničaje ź inšymi RNK, białkom i DNK, kab adyhryvać rolu ŭ tym, jak addalenyja hieny vyjaŭlajuć siabie. Hienomy sysunoŭ kadzirujuć dziasiatki tysiač lncRNA, a asabliva šmat lncRNA majuć składanyja arhanizmy, takija, jak prymaty.
Kali ŭsio heta zdajecca vam nie duža zrazumiełym — vy nie adzin taki. I sami navukoŭcy daloka nie ŭsio jašče viedajuć pra lncRNA. «My absalutna nie majem ujaŭleńnia, čym mnohija ź ich zajmajucca», — kaža Orna Iśler, kiraŭnica daśledavańnia z amierykanskaj Icahn School of Medicine at Mount Sinai.
Pakolki isnuje šmat lncRNA, śpiecyfičnych mienavita dla mozhu, Iśler i jaje kamanda dumajuć, što jany mohuć adkryć novaje razumieńnie taho, jak pracuje rozum — i asabliva jak usio heta źviazana z depresijaj. Jany miarkujuć, što
«doŭhija niekadzirujučyja RNK» mohuć stać cellu dla novych mietadaŭ lačeńnia. Adna lncRNA, jakaja atrymała nazvu FEDORA, asabliva intryhuje daśledčykaŭ. U niadaŭnim daśledavańni FEDORA była vyłučana jak patencyjny rehulatar depresii ŭ zaležnaści ad połu.
Hetaje adkryćcio moža dapamahčy rastłumačyć, čamu ŭ žančyn udvaja bolš ryzyki na raźvićcio zachvorvańnia, čym u mužčyn. Hetyja viedy mohuć u svaju čarhu pryvieści da palapšeńnia dyjahnostyki i lačeńnia.
«Naša bačańnie zaklučajecca ŭ tym, što adnojčy my budziem mieć palepšanyja, indyvidualna adaptavanyja mietady lačeńnia depresii — i patencyjna roznyja dla mužčyn i žančyn», — kaža Iśler.
Pałavyja adroźnieńni i psichičnaje zdaroŭje
Stan psichičnaha zdaroŭja vyklikany spałučeńniem hienietyčnych, bijałahičnych faktaraŭ, a taksama ŭpłyvam navakolnaha asiarodździa. Voś čamu adnyja tolki malekularnyja miechanizmy nie mohuć dać adkazy na ŭsie pytańni, čamu ŭ žančyn čaściej dyjahnastujuć depresiju, čym u mužčyn.
Ale hetyja ž malekularnyja miechanizmy mohuć prapanavać niekatoryja padkazki. Žančyny z depresijaj, jak praviła, majuć trochi inšyja simptomy ŭ paraŭnańni z mužčynami. Taksama žančyny čaściej chvarejuć na tryvohu i depresiju.
Isnujuć taksama pałavyja adroźnieńni ŭ reakcyi na antydepresanty. Apošnija taksama mohuć vyklikać bolš pabočnych efiektaŭ u žančyn, asabliva kali ich prymać z roznymi lekami.
Niahledziačy na hetyja adroźnieńni, niama aficyjnych rekamiendacyj pa roznym lekavańni ŭ zaležnaści ad połu. I daśledčyki kažuć, što heta pavinna źmianicca, kali my chočam palepšyć vyniki lačeńnia.
Novaje razumieńnie depresii
Daśledavańnie Iśler i jaje kamandy pakazvaje niekalki idej. Naprykład, daśledavańnie paśmiarotnych uzoraŭ mozhu čałavieka pakazvaje, što FEDORA ŭ asnoŭnym znachodzicca ŭ kletkach, źviazanych ź niervovaj sistemaj, jakija nazyvajucca alihadendracytami, i ŭ mienšaj stupieni ŭ niejronach.
Jany taksama daśledavali FEDORA na ŭzorach žyvych ludziej, a taksama tych, chto atrymlivaŭ kietamin u jakaści lačeńnia depresii. Uzory kryvi pakazvajuć, što ŭzrovień FEDORA byŭ bolš vysokim u žančyn, što pakutujuć na chraničnuju depresiju, u paraŭnańni z mužčynami i žančynami biez depresii. Akramia taho, nizki ŭzrovień FEDORA byŭ adznačany ŭ žančyn, što prymali kietamin u jakaści lekaŭ.
Daśledčaja hrupa taksama stvaryła myšej z dapamohaj hiennaj inžynieryi dla prajaŭleńnia lncRNA u prefrantalnaj kary hałaŭnoha mozhu. Hienietyčna zaprahramavanyja na ekspresiju vysokich uzroŭniaŭ lncRNA žyvioły mieli bolš vysokija pakaźniki FEDORA, a taksama bolš simptomaŭ tryvohi i depresii. I heta znoŭ było spraviadliva tolki dla samak myšej. Tamu navukoŭcy miarkujuć, što ŭ siłu takich asablivaściaŭ hienietyki žanočy poł čaściej pakutuje na depresiju.
Ciapier Iśler choča vyvučyć miechanizmy, jakija kirujuć hetaj suviaźziu i daśledavać patencyjał inšych «doŭhich niekadzirujučych RNK».