Kiraŭnik Rovienskaj vobłaści: Biełarusy — dakładna nie ruskija. I jašče rana aceńvać ich rolu
Kab pravieryć, nakolki ŭkrainskaje pamiežža hatovaje da roznych varyjantaŭ raźvićcia padziej, u tym liku i da novaha napadu z boku Biełarusi, «Ukrainskaja praŭda» źjeździła na biełaruskuju miažu razam z kiraŭnikom Rovienskaj abłasnoj vajskovaj administracyi Vitalom Kovalem.
12.12.2022 / 21:11
Rovienskaja vobłaść miažuje ź Biełaruśsiu na praciahu 218 kiłamietraŭ. Doŭhija hady miascovyja ludzi z abodvuch bakoŭ chadzili praź miažu źbirać jahady, jeździli naviedvać svajakoŭ i adpačyvać na vychadnych. A sacapytańni zaśviedčvali asabliva ciopłaje staŭleńnie ŭkraincaŭ da biełarusaŭ. Usio źmianiła paŭnamaštabnaja vajna.
U intervju «Ukrainskaj praŭdzie» Vital Koval raskazaŭ, ci čakaje jon sam nastupu z poŭnačy, ci papiaredzić pra jaho ludziej, čamu nie ličyć biełarusaŭ vorahami i jak burštynakapalniki dapamahli vajskoŭcam.
«Biełarusy — nie ruskija»
— Vital, vy ž nie vajskovy čałaviek?
— Nie. Ja pa adukacyi ekanamist, bankir.
— Kali pačałasia vajna, što vy asabista dumali pra mahčymaść nastupleńnia ź Biełarusi?
— Ščyra, 23 lutaha ja dapuskaŭ vajnu na Danbasie. Na toje, što jany pojduć šyrokim frontam, ja davaŭ 1%. Jano prosta ŭ łohiku nie ŭpisvałasia. My razumieli, što situacyja paharšajecca. U nas razhortvałasia patrochu terytaryjalnaja abarona. Ale nie było takoha adčuvańnia, što vorah za płotam. My, jak aptymisty, budavali płany na hod, biudžet pryniaty, vobłaść mieła dobryja pakazčyki ŭ 2021-m hodzie.
— Što vam kazali vajskoŭcy, kali ŭbačyli nastup ź Biełarusi na Čarnobylskuju zonu? Ci była razmova ab patencyjnym nastupleńni na Rovienščynie, i jak vy reahavali?
— Čakali. Nam praściej: my vajskovaja stalica Zachodniaj Ukrainy. Kamandujučy AK «Zachad» na vosiem abłaściej — u Roŭnie, kamandujučy terabarony na vosiem abłaściej — u Roŭnie, kontrraźviedka, raźviedka — usio pad bokam.
My sieli, usie narmalnyja mužyki, ja kažu: «Siabry, ja nie naciahvaju na siabie rolu pałkavodca, nie budu dastavać šapku, raspaviadać, što hetuju bryhadu — siudy, hety bataljon — tudy, heta inšaja zona, vy tut raźbirajeciesia. Ja tut dla vašaha padmurka. Heta značyć, vy mnie kažacie, što treba».
U nas ź pieršaha dnia pačalisia, što nazyvajecca, bajavyja zładžvańni. U adnu ź pieršych načej, 2-ha ŭnačy, kali Kijeŭ byŭ aktyŭna atakavany, telefanujuć, kažuć: «Terminova patrebnyja trały dla pierakidańnia BTR i tankaŭ pad Kijeŭ». Usie ŭłaśniki, dyrektary kampanij potym ad mianie ŭziali trubku hetaj nočču, zapravilisia, dali narady kiroŭcam, adpravili ŭ punkt, vyznačany vajskoŭcami, i pačałosia pierakidvańnie.
Zatym zadačy takija, naprykład: terminova zabłakavać aeraport, kab nie było vysadki desantu. Nichto nie źnik, usie adkazvali na zvanki, staryja aŭtobusy, tralejbusy, kamunalnaja technika — my jaje na ŭźlotnuju pałasu, nočču zaviali bietonnyja i asfaltavyja zavody.
Evakuacyja z Maryupala — treba było niekalki ekipažaŭ miedykaŭ. Jedzieš da miedykaŭ, dumaješ, jakija słovy im znajści, kab try ekipažy pajechali ŭ Maryupal na evakuacyju. Paŭhadziny — i ŭ nas 9 ekipažaŭ svaracca pamiž saboj, chto pajedzie.
— Nakolki miascovyja ludzi ŭśviedamlajuć rolu biełarusaŭ u vajnie, uličvajučy, što tut vielmi šmat ciesnych ekanamičnych, svajackich, sacyjalnych suviaziaŭ pa abodva baki miažy?
— U nas niama ciapier takoha adčuvańnia, što my budziem supraćstajać biełarusam. U nas jość adčuvańnie pahrozy z poŭnačy — niejkija pryvatnyja armii, niezrazumiełyja farmavańni, niezrazumiełyja fłahštoki na technicy mohuć być. U nas ža ŭžo byŭ vopyt «zialonych čałaviečkaŭ». Tamu voś jość adčuvańnie patencyjnaj pahrozy.
Kali my z vajskoŭcami płanavali abaronu, jany kazali: kali pojduć čysta biełarusy, heta budzie papaŭnieńnie parka techniki. (uśmichajecca). Matyvacyi tam (u biełarusaŭ. — UP) niašmat.
Kalehi raspaviadali, kali z Kijeŭskaj vobłaści paranienyja rasijanie traplali ŭ špital u Biełarusi, u ich tam isteryka. Biełarusy bačyli ruskich paranienych, bačyli hetuju lutaść vajny.
I matyŭ — za što jany buduć vajavać? Nie viedaju. Za hrašovyja znaki? Nu, niejkaja častka — tak, im usio adno, dzie vajavać. Ale za ideju? Niama idei.
— Siarod rasijan mnohija taksama nie za ideju vajujuć.
— Ich pichajuć. U Rasii aŭtakratyja takaja, što jany prosta jak statak.
— A ŭ Biełarusi mienšaja aŭtakratyja?
— Mienšaja, voś ščyra skažu — mienšaja. U Biełarusi vielmi mocnaja viertykal padparadkavańnia, ale narod tam viesialejšy.
Na miažy ź Biełaruśsiu ciapier — supraćtankavyja ravy, «vožyki» i miny
— Jakoje staŭleńnie ŭ miascovych ukraincaŭ da Biełarusi jak da dziaržavy?
— Trochi pryzabyłasia, ale dakładna niama punktu niezvarotu. Heta značyć, jašče adčuvańnie, što ich prymušajuć, jany nie mohuć zhurtavacca, što jany jašče nie pračnulisia. Kali paraŭnać, to ŭ razy horš, čym było, ale dakładna jašče nie toj punkt bifurkacyi, kali ŭžo: «Ty chto?» — «Biełarus». — «Nie razmaŭlaju z taboj».
— Vašy słovy nahadvajuć znosiny ź ludźmi na Charkaŭščynie. Tam prykładna takoje ž staŭleńnie było da rasijan. U vas niama adčuvańnia, što heta samazaspakajeńnie?
— Biełarusy — dakładna nie ruskija. Mahčyma, heta praz pryzmu taho, što my šmat viedajem pra Biełaruś.
«Burštynakapalniki — heta hatovyja partyzany»
— Jakaja situacyja na 10-m miesiacy vajny z ekanamičnymi suviaziami ź Biełaruśsiu, uličvajučy, što Rovienščyna — pamiežnaja vobłaść?
— U nas byli niadrennyja suviazi da vajny ŭ drevaapracoŭcy i ŭ praduktach charčavańnia, my aktyŭna supracoŭničali. Našy ludzi źbirali jahady na biełaruskich terytoryjach. Byli sproščanyja punkty propusku, jany adkryvalisia ŭ pieryjad zboru lasnych jahad, hryboŭ. Našy ludzi zachodzili i adznačalisia, što iduć pa jahady.
Biełarusy pastajanna pryjazdžali da nas pa pakupki. Jany lubili pryjechać u Roŭna na vychadnyja. 40% pasažyraŭ aeraporta akurat da pandemii COVID-19 byli biełarusy. U ich byŭ pakiet vychadnoha dnia: Makdonalds, zakupki, restaran. Jany tut dychali svabodaj.
U nas była zadača pabudavać darohu ad Roŭna da nulavoha kiłamietra (miaža. — UP). My 120 kiłamietraŭ zrabili, tam jašče trochi zastałosia — hetyja žachlivyja ŭčastki ŭ Biełaruś, jakija my nie paśpieli zrabić u 2022-m hodzie.
Šylda prezidenckaha «Vialikaha budaŭnictva» adrazu za prapusknym punktam na miažy ź Biełaruśsiu
— Jakuju častku ŭ ekanomicy rehijona adyhryvali suviazi ź Biełaruśsiu?
— Jany nie byli asnoŭnymi. U nas 83% ekspartu rehijona — heta Jeŭrasajuz. A tych 17% da vajny dzialili pamiž saboj Rasija i reštu Biełaruś. Vobłaść ekspartuje bolš, čym u minułym hodzie, na 9%.
— Da paŭnamaštabnaj vajny va Ukrainie mnohija byli schilnyja kazać, što ŭ Biełarusi darohi dobryja, małočnyja pradukty dobryja, Łukašenka — haspadarnik. Hetaje staŭleńnie zaraz mianiajecca?
— Treba razumieć mientalitet palešukoŭ. Heta pryncypova haspadarčyja ludzi, jakija nie addaduć svajho. Naprykład, kali my raspracoŭvali zakon ab lehalizacyi burštynu, ja mieŭ znosiny z prezidentam, kazaŭ pra asablivaści psichałohii. Tut ludzi vielmi miralubnyja z vyhladu. Ty prychodziš da ich, i jany tabie: «Tak-tak, dobra, dobra». Ale svajo mierkavańnie majuć. Tamu im zaŭsiody treba pakazvać kirunak: hladzi, ty robiš niapravilna, ale zrabi voś tak, kali nie zrobiš, to budzie horš. Ale treba dać varyjant.
U nas jość dźvie vioski, dzie pieravažali etničnyja biełarusy, my za hetyja vioski pieražyvali. Kab vy razumieli: hramada, tyja samyja lesavody, nie zusim lehalnyja chłopcy ŭ minułym, jany pryjšli sami pieršyja, pytajucca: «Čym dapamahčy?» Kvadracykły svaje addali, pakazali, dzie možna schrony zrabić.
Heta partyzanski kraj. Apošni boj UPA z Savieckim Sajuzam na terytoryi vobłaści byŭ u 1964 hodzie. Etnična, kab vy razumieli, u rajonie, u jakim my ciapier znachodzimsia (razmova adbyvałasia ŭ horadzie Sarny Rovienskaj vobłaści. — UP), usiaho tolki 2% etničnych biełarusaŭ.
— A ŭ vobłaści?
— Jašče mienš, zdajecca, dzieści 0,48. Jość niekalki etničnych viosak, ale jany ŭžo daŭno havorać na našym akcencie, tolki pa proźviščy (—ič u kancy) možna zrazumieć, što jany ź Biełarusi.
Da vajny ja čakaŭ, što budzie bolš upłyvu biełarusaŭ na naša nasielnictva. Tamu što biełaruskija telekanały siudy dachodziać. Kali byli vybary Łukašenki papiarednija, to mnohija jaho padtrymlivali — maŭlaŭ, haspadarnik. Ale jak tolki pačałasia vajna, hety haspadarnik dzieści zabyŭsia, jaho adsunuli. Jość vorah, ty dapamahaješ vorahu — ty ŭžo nie haspadarnik, ty — naš vorah. Ciapier dakładna nichto tut pra biełaruski śviet nie śpiavaje.
— Vy zhadali pra burštyn. Byli niekali žarty pra «Burštynavuju narodnuju respubliku». Jak ciapier adčuvajuć siabie burštynakapalniki? I jak jany paviali siabie padčas pahrozy nastupu?
— Ja nie chaču ich idealizavać. My ich, viedajecie, jak pačali nazyvać padčas vajny? «Nieabyjakavyja hramadzianie». I tut treba addać im naležnaje. Jany ž usie z prystaŭkami «eks»: «Niekali było… A chto ž tady nie zajmaŭsia? Usie zajmalisia».
U hetaj situacyi, jak ni dziŭna, jany byli pieršymi pamočnikami ŭsich vajskoŭcaŭ. Jany ŭsie ściežki pakazali. Heta hatovyja partyzany, jakija stali nieabyjakavymi hramadzianami. Spracavaŭ hety zakon ab lehalizacyi. U nas ža 70 učastkaŭ syšli z aŭkcyjonu, i mnohija hetyja ŭčastki kupili tyja, chto da ich mieŭ dačynieńnie raniej. Heta było papiaredžańnie dla ich: vychad tut, skidacca z kumam, bratam, svatam, biary hety ŭčastak, apracoŭvaj.
Jakaja ŭ ich zaŭsiody była rytoryka? «Heta naša ziamla, moj dzied tut žyŭ, moj pradzied tut žyŭ, a vy mnie zabaraniajecie». A my kažam: brat, hladzi, ty siońnia zdabyŭ, pakinuŭ tut marsava pole, a tvoj unuk hetaha nie adčuje. Ty kažaš, heta dziadoŭskaja ziamla. Dzied jaje nie sapsavaŭ tak, jak ty. Treba raźvivać heta razumieńnie, što nietry nam ad prodkaŭ dastalisia ŭsim.
«Pavinna być viertykal u čas vajny. A nie adzin u les, druhi pa drovy»
— Kali pryjšło razumieńnie, što na vas u piešaje nastupleńnie pakul nie pojduć?
— Niama takoha punktu. Ja, moža, spakojny z vyhladu, ale z 24 lutaha ni razu nie vyklučyŭ huk na telefonie — ty ŭvieś čas u tonusie adkaznaści. Siońnia nie čas demakratyi, ščyra skažu. Siońnia čas adkaznaha lidarstva. Ty prymaješ rašeńnie chutka, imhnienna, a potym raźbiarešsia, ci było jano nasamreč pravilnym. Ale nie prymać rašeńni ty nie maješ prava.
Ja budu kazać praz ekanamičnuju pryzmu: nivodnaja kraina, što vajuje, u stanie kanfliktu nie pamianšała padatki, nie pamianšała ŭvahu da ekanomiki, tamu što heta asnova. Bitvy vyjhrajuć pałkavodcy, a vojny vyjhrajuć ekanomiki. Maja asnoŭnaja zadača — znajści załatuju siaredzinu pamiž tym, kab nie spynić vobłaść, kab jana pracavała, i kab ludzi nie dumali tolki pra vajnu.
Ja pastajanna ŭ stanie hatoŭnaści, što moža być horš. Ty nie viedaješ, adkul jany pojduć: z poŭnačy, prylaciać, pačnuć masava bić niejkimi rakietnymi kompleksami…
Zaminiravanaja mašyna na miažy ź Biełaruśsiu, jakaja vybuchnuła ad małanki
Voś ja raskažu vam adnu historyju dušeŭnuju, dla razumieńnia, jak ludzi ŭsprymajuć situacyju. Na 53-ci dzień vajny pieršyja kaviarni pačali vystaŭlać stały na vulicu. Vyhlanuła soniejka, nadvorje supier. Ja vychodžu, sadžusia za stoł, zakazvaju kapučyna. I čuju — sprava siadziać ludzi i kažuć: «Hladzi, Kaval siadzić — značyć, usio naładžvajecca». Ja pju dalej. Litaralna praz chvilinu ź levaha boku ja čuju: «O, hladzi, heta ž Kaval! Idziom adsiul, tamu što zaraz jak jo*nie» (śmiajecca). Dva čałavieki — i takija dva ŭsprymańni.
— Vy asabista jak usprymajecie, kali adkryvajecie sacsietki, naviny i bačycie čarhovuju chvalu razmoŭ ab prychodzie ź Biełarusi?
— Heta chajp, na vašaj movie. U nas dzieści paŭhoda było takoje adčuvańnie: zachodźcie ŭžo, kolki vy nas tam pałochajecie, davajcie napierad, užo stamilisia čakać. A kali ja pabyvaŭ u Čarnihavie, Chiersonie — ja nie chaču, kab u našaj vobłaści była hetaja pryhniečanaść ad stresu ŭ dziaciej, u žančyn, jakuju ja tam ubačyŭ. Chaj lepš jany nas pałochajuć, ale nie prychodziać. Navat pry tym, što my hatovyja, navat pry tym, što my adciśniem u ich niejkuju techniku. Ale nie treba hetaj bravady.
Abarončyja zbudavańni na byłym prapusknym punkcie
— Adzin z važnych urokaŭ hetaj vajny dla ŭłady: jana niedaaceńvała darosłaść hramadstva. Maŭlaŭ, voś my skažam, što budzie vajna, i pačniecca panika.
Ujavim, vy viedajecie, što jość vielmi vysokaja vierahodnaść pramoha nastupu ź Biełarusi. Jak vy budziecie siabie pavodzić? Budziecie papiaredžvać ludziej? Jaki budzie vaš płan dziejańniaŭ?
— Zapiareču vam, dazvolcie. My, ukraincy — čempijony pa paralelnych instytutach. Naprykład, Majdan pačaŭsia, niedapracoŭvała siłavaja struktura — adrazu źjavilisia «sotni». Hetak ža i tut. Dali mahčymaść DFTN (dobraachvotnickija farmavańni terytaryjalnych hramad — UP) — jany vyhladajuć nie horš, čym kadravyja vajskoŭcy.
Treniroŭka dobraachvotnickaha farmiravańnia pablizu miažy ź Biełaruśsiu
— Heta ž nie maja pazicyja, heta pazicyja prezidenta i jaho kamandy — što ludziam nie kazali pra budučuju vajnu, kab nie było paniki.
— Tak, ale pahavarycie z kadravymi vajskoŭcami. Jany prosiać nas: «Vital Stanisłavavič, kali pačniecca situacyja, usich nieabyjakavych hramadzian arhanizujcie tak, kab jany nie pieraškadžali i kab dapamahali, kali my im skažam, u tym kvadracie, dzie my skažam».
Tamu što nie sakret, što padčas vajny pa standartach NATA, 15% bajavych strat — svoj svajho (družalubny ahoń. — UP). Tamu vielmi važna razumieć, dzie čyj front.
Kali ty chleb vypiakaješ, płaciš padatki, maješ 4 pracoŭnyja miescy — tvoj front tut ciapier. Kali ty projdzieš navučańnie, pojdzieš na pieradavuju, stanieš u stroj — ty dapamožaš. Ale kali ty pakul nie tam, to rabi, a nie siadzi.
Najhoršaja situacyja, kali ludzi sadziacca: «Zaŭtra vajna, zaŭtra vajna…» I što? Sieści i płakać? Nie. Ščyra pryznać, što budzie nastup — heta padrychtavacca i skazać: tak, u nas tut słabyja miescy, tut treba bolš SPA.
— Ja zaraz kažu navat nie pra toje, jak padrychtavać abaronu. Jość vialikaja kolkaść cyvilnych, starych, dziaciej, jakija nie mohuć stajać u abaronie. Im treba albo evakujavacca, albo mieć nieabchodnyja zapasy, kab pierasiedzieć u padvałach. Vy pojdziecie na hetuju razmovu z cyvilnymi? Vy im skažacie: «Mohuć pajści ź Biełarusi — evakuirujciesia!»?
— Niama lepšaha varyjantu, čym pramy dyjałoh. Moj telehram-kanał da vajny mieŭ, moža, tysiaču padpisčykaŭ. Siońnia jon maje 189 tysiač. Jon staŭ aficyjnaj krynicaj. I ja nie maju prava, jak luby błohier, vyjści i skazać: «Siabry, biažycie!»
Tamu što heta, pa-pieršaje, ničoha nie daść, nijakaha vyniku. Pa-druhoje, heta robiać tolki ludzi, jakija łoviać chajp. U kahości vyrastajuć padpisčyki na 10 tysiač, a ŭ nas tut try dni ekanomika nienarmalna funkcyjanuje, na zapraŭkach dyziel vyhrabli.
Za śpinaj Kavala — užo biełaruskaja ziamla, za 200 mietraŭ — biełaruski prapuskny punkt
— I ŭsio ž, u vypadku realnaj pahrozy vy papiaredzicie ludziej?
— U momant, kali jany (vorahi. — UP) pierasiakuć miažu, ludzi pra heta buduć viedać.
— Moža być užo pozna.
— Nie, budzie pozna, kali my nie praviadziom radu abarony vobłaści, kali my staŭku ŭ vobłaści nie praviadziem z vajskoŭcami, nie vyznačym dakładna ŭzrovień pahrozy. Heta ž ceły arhanizm.
— Meru Bučy miascovyja, naprykład, dahetul uspaminajuć, što jon im da apošniaha kazaŭ, što «ŭsio dobra, my kantralujem horad». Choć užo tady rasijanie pałovu horada zachapili. I šmat ludziej zastałosia ŭ Bučy mienavita z-za hetaha.
— Hetaha nie budzie dakładna. Samy prosty šlach da ŭzajemadziejańnia z hramadstvam — heta adkrytaść. Ty nie schavaješ takija rečy. Vierniemsia da prykładu, kali mnie skazali, što treba aeraport padrychtavać. Voś ujavicie: u toj momant ja adprečvaju ŭsio, vychodžu i kažu publična: «Jość vierahodnaść, što naš aeraport budzie atakavany». Što dobraha ja b zrabiŭ u hetym momancie? Ničoha.
Inšaja situacyja — kali ja pabudziŭ usich, pastaviŭ zadaču, nie raspaviadajučy čamu. Prystaŭka «vajskovaja administracyja» navučyła časam spraščać situacyi. Jość zadača — ty jaje vykonvaj. A vyjści ŭ efir…
Časam terytaryjalnaja abščyna maje bolš manieŭru, čym my. Časam niekatoryja mery vychodziać i niešta svajo fantazirujuć. Pavinna ž być viertykal u čas vajny. Jość vajskovaja zaduma, jość vykanańnie, padtrymka cyvilnaha siektara, vajskovaha siektara. Usio pavinna być razam. A kali adzin u les, druhi pa drovy…
— U vas u vobłaści jość takija, jakija pa drovy?
— Ich niašmat, dziakuj bohu. Ale časam byvajuć momanty, kali chto-niebudź ź miascovych uładaŭ skaža: «Zapasiciesia terminova vadoj». Dla čaho ty heta skazaŭ? Kamu ty heta skazaŭ? I ŭžo ŭ nas u Vodakanale pieranahruzka. Vanny ŭsie panapuskali, potym nie viedajuć, jak źlić.
«Samy prosty šlach da ŭzajemadziejańnia z hramadstvam — heta adkrytaść, ale pavinna być viertykal padčas vajny»
«Sabaka, jaki breša, nie kusajecca»
— Jak by vy vyznačyli situacyju z taho boku miažy? Jana stabilnaja abo mianiajecca?
— Jana stabilnaja ciapier. Našy zamiežnyja partniory vyrazna bačyli, što biełaruskuju techniku pierakidajuć u Rasiju, i ciapier jany majuć značna mienš techniki, čym raniej. Ja razumieju, što sabaka, jaki breša, nie kusajecca. I kali chtości chacieŭ by zrabić niešta, jon by cicha zrabiŭ 24 lutaha, a nie 15 razoŭ nam kazaŭ «Idu na vas».
Ja nie nivieliruju ryzyku. Ale ja dakładna nie siadžu ciapier, nie trasusia — voś-voś, zaŭtra-paślazaŭtra.
— Biełarusy ŭmacoŭvajuć miažu?
— Ciapier aktyŭnych fartyfikacyjnych dziejańniaŭ niama. Jany ich zrabili vosieńniu. I pa počyrku było padobna, što jany rychtujucca da abarony.
— Vy adčuvajecie, što rasijanie sprabujuć ukraincami napałochać biełarusaŭ, kab tyja niepasredna ŭstupili ŭ vajnu?
— Jany ŭvieś čas padciahvajuć za saboj biełarusaŭ. Na mižasobasnym uzroŭni biełarusy kažuć: «Dy nu, jakaja Ukraina?! Kudy? Za kaho?» A ich padciahvajuć, padciahvajuć. Tamu što, my bačym, nie chapaje ŭzbrajeńnia rasijanam. I raściahnuć front, naš fokus uvahi adciahnuć jašče na tysiaču kiłamietraŭ — zaduma, mabyć, čysta pa-vajennamu pravilnaja. Tamu što vajavać jašče na tysiaču kiłamietraŭ frontu ciažej.
— Što takoje bai na Rovienščynie, nastup i abarona, uličvajučy łandšaft, bałoty i lasy?
— Pa-pieršaje, my na svajoj ziamli, my viedajem usie ściežki, reki, kali jany vychodziać ź bierahoŭ, kali jany napaŭniajucca vadoj. My viedajem kožnuju palanu, vielmi šmat miescaŭ dla zasad. Łandšaft na našym baku. U nas chłopcy z bajavym dośviedam kažuć: «My, kali byli ŭ Łuhanskaj, Danieckaj vobłaści, dzie byli choć niejkija lasy — tam našmat lahčej, a dzie pole — heta prosta katastrofa».
Lasy — amal 60 kiłamietraŭ, ich navat prosta tak prajści ciažka. Abaraniacca zaŭsiody lahčej, zvyčajna, kaeficyjent 1:4. Ale my zaraz bačym, što ŭkraincy jaho padniali. Na takich terytoryjach, jak naša, hety kaeficyjent budzie maksimalnym.
«Ja byŭ na mnohich pachavańniach — tam zahinułyja roznych kanfiesij»
— U Rovienskaj vobłaści šmat manastyroŭ, centraŭ pravasłaŭja z maskoŭskim abliččam. Jany praz relihiju, praz carkvu prasoŭvajuć svaje naratyvy. Jak heta adčuvajecca na Rovienščynie?
— Samich vočak, prychodaŭ Maskoŭskaha patryjarchatu, asabliva tut, na poŭnačy, bolš. Ale nie takich radykalnych, chto farmiruje niejkija mierkavańni. Kali jany jość, to hołas ich vielmi słaby.
Druhoje: być kateharyčnym u hetym płanie — taksama nie vyjście. Tamu što ja byŭ na mnohich pachavańniach — tam zahinułyja roznych kanfiesij.
Kaliści Napaleona paprakali, što jahonaja armija nie havoryć pa-francuzsku. U jaho byli palaki, rumyny — chto tolki tam ni byŭ. Jon skazaŭ vielmi kłasnuju frazu: «Usio adno, na jakoj movie havorać maje sałdaty, hałoŭnaje, što ich strelby stralajuć na francuzskaj». Voś dzie toj naratyŭ, jaki ciapier treba zachavać.
I raschistvańni ja baču, paviercie, roznyja. Adździalić ziernie ad pustaziella i nie dać na asnovie viery ŭ Boha zrabić palityčnaje pytańnie — ščyra, heta składana, nie toje, što ślizkaje, heta miehaślizkaje pytańnie.
Ale tut, znoŭ ža, viartajemsia da histaryčnaj śviadomaści. U nas ukrainiec siońnia staić vyšej, čym siehrehacyja pa viery. Nam treba abjadnalny faktar. Naprykład, my za pieramohu? Tak. Tut abjadnalisia. A kali my pačynajem zadavać pytańni: Ty jakoj viery, ty jakoj kanfiesii, ty naohuł laŭša ci praŭša?..
— Ale heta pytańnie nie stolki asabista viery čałavieka, kolki ŭpłyvu hetych instytutaŭ.
— Vy viedajecie, kolki ciapier jość padazreńniaŭ, kolki apracavana. Hetaja praca idzie, jaje prosta nie zaŭsiody buduć pakazvać. Tamu što jana, pa-pieršaje, ślizkaja, a pa-druhoje, naša zadača nie chajpanuć, a źniać pryčynu, kab nie było mahčymaści ŭ hetaj instytucyi ŭpłyvać na masu.
— Vy jak kiraŭnik, chutčej za ŭsio, sustrakalisia z kiraŭnikami kanfiesij.
— U pieršy dzień jany da mianie ŭsie paprasilisia na sustreču, ja tady jašče nie razumieŭ, čamu. I voś hetaja roŭnaaddalenaść, jana dapamahła. Ciapier my razumiejem, što my strohija da prablemy, ale pavinny zachavać bałans. Tamu što viešać cetliki — lahčej za ŭsio.
Ja ciapier nie abaraniaju nivodzin z patryjarchataŭ, ale my pavinny być abjadnanyja vakoł kaštoŭnaści, što Ukraina — niezaležnaja. Druhoje — Ukraina ŭnitarnaja. I Ukraina pavinna mieć svaju Carkvu.
Čamu ŭ mnohich hramadach było narmalnaje suisnavańnie roznych kanfiesij? Tamu što abščyna mieła takuju hramadskuju damovu, kansensus. A ŭ inšych supolnaściach chtości heta ŭsio nakručvaŭ.
«Pakul rana kazać pra rolu biełarusaŭ»
— Što moža stać šturškom da taho, kab Biełaruś pajšła svajoj armijaj na Ukrainu i kab biełaruskaja armija ŭdzielničała ŭ hetaj vajnie? Ci ź inšaha boku: što moža stać momantam, kali vy zrazumiejecie, što biełarusy nie pojduć?
— Mnie padabajecca fraza «niespravakavanaja vajna va Ukrainie», voś klučavaja fraza. Kali buduć rabić niejkija pravakacyi, to tolki zahad prymusić biełaruskaje vojska pierajści miažu. Niejkaha ŭzdymu tam nie adbudziecca. Tamu što ŭ ich niama matyvu.
Zahad moža być. Tamu ja aceńvaju ich mahčymaść praz zahad, jaki: a) nie zachočuć vykonvać (my ž viedali vypadki, kali razrazali koły, spuskali dyziel u mašynach); b) možna rabić vyhlad, što ty aktyŭna nastrojeny na praryŭ, ale dumać doŭha.
Ale ryzyka zahadu jość, heta treba razumieć.
Prapuskny punkt na miažy ź Biełaruśsiu, jaki ciapier nie pracuje i pieratvaryŭsia ŭ fartyfikacyjnyja zbudavańni
— Za jaki prykładna čas vy zrazumiejecie, što realizujecca taki zahad?
— Pa tym, jak pracujuć našy partniory i našy vajskoŭcy ciapier — heta pytańnie dakładna ŭ tydniach. Nie ŭ hadzinach i navat nie ŭ dniach. Kab heta ŭsio pačało zakručvacca, adbudoŭvacca, navat prosta vybudoŭvacca — heta tydni.
— Kolki pavinna stajać na miažy z taho boku BTHR (bataljonnych taktyčnych hrup. — UP), kab dakładna razumieć, što nastup rychtujuć?
— Nu, jany ž 39 pad Kijevam mieli… ich nie vyratavała. Dumaju, što minimalna takaja ž kolkaść pavinna być tut. A sfarmujcie jaje, pasprabujcie. Navat čysta łahistyčna.
— Kolki hadoŭ moža spatrebicca biełarusam, kab viarnuć davier ukraincaŭ?
— Kali jany ničoha niehatyŭnaha nie zrobiać, paśla pieramohi heta budzie vielmi chutka. Ukraincy — takaja nacyja, jakaja daruje. Ale važna, kab jany razumieli: heta kali jany ničoha horšaha nie zrobiać. Tolki pierasiahnuć choć by adzin kvadratny mietr miažy — usio, heta ŭžo na hady.
— Kali b vy pisali suśvietnuju historyju praz 100 hadoŭ, jak by zapisali rolu Biełarusi i biełarusaŭ u hetaj vajnie?
— Pakul rana. Voś ščyra, ciapier rana aceńvać rolu biełarusaŭ. Biełarusy albo prymykajuć da nas, jak susiedzi, partniory, albo iduć pa viadomym adrasie.
Steła pamiž ukrainskaj i biełaruskaj miežami