Čały: Oj, niezdarma Łukašenka pavinšavaŭ ź jubilejem na svaim sajcie Piatra Piatroviča Prakapoviča
Čamu spynieńnie cenaŭ uručnuju — heta nie pośpiech. Čym pahražaje krainie novy nacyjanalny prajekt, i što sychod «Makdonaldsa» značyć dla Biełarusi (i naadvarot), analityk Siarhiej Čały raskazaŭ na jutub-kanale «Biełaruski rasśledavalnicki centr».
19.11.2022 / 11:33
Siarhiej Čały. Skryn videa
«Sacyjalistyčny idyjatyzm»
U kastryčniku ŭ Biełarusi ŭpieršyniu za doŭhi čas zafiksavali deflacyju pry hadavym vymiareńni inflacyi za kastryčnik u 15,7%.
Čały kaža, što Łukašenka ŭsprymaje heta jak pośpiech. Pavodle analityka, heta možna było b tak aceńvać, «kali b nie takija hvałtoŭnyja namahańni, nieabchodnaść zavodzić dziasiatki kryminalnych spraŭ. Heta administracyjny hvałt i sproba iści ŭ absalutna sacyjalistyčny idyjatyzm», — havoryć jon.
Čały źviartaje ŭvahu, što ŭ Rasii taksama źnižajucca ceny i biez ručnoha rehulavańnia. Tam, u adroźnieńnie ad Biełarusi, usio jašče mikraekanamičnyja miechanizmy pracujuć. Usplosk inflacyi ŭ ich byŭ navat vyšejšy, čym u nas, ale adnačasova i źnižeńnie cen tam ciapier bolš istotnaje. Tam deflacyja nazirajecca ź leta.
«I voś tut jakraz važnaje pytańnie: čamu ž pry ručnym rehulavańni, zaciskańni cen [u Biełarusi] ŭ Rasii tempy źnižeńnia cen vyšejšyja? Vidavočna ž, što heta strukturnyja rečy. Heta niedachop kankurencyi ŭ Biełarusi. Heta prysud sistemie. Navat pry štučnym źnižeńni cen heta adbyvajecca nie tak, jak było b, kali b vy ničoha nie čapali, i ekanomika była b bolš rynkavaja, čym biełaruskaja», — havoryć ekanamist.
Ciapier u Rasii narastajuć prablemy praz vajnu i sankcyi, rasijskaja ekanomika straciła status rynkavaj. Jana paciahnie za saboju i biełaruskuju ekanomiku.
«Heta toje, ab čym ja kazaŭ, — ekanomika vajennaha typu, mabilizacyjnaja, jana rana ci pozna takoj i stanie, i budzie pryznanaja takoj i za miažoj. Užo ciapier možna kazać, što i tak nie nadta realistyčny scenaryj, na jakim budavaŭsia prahnoz na nastupny hod u Rasii, a taksama biełaruski, jaki abapiraŭsia na prahnoz rasijski. Jany, chutčej za ŭsio, užo nie validnyja, tamu što Rasija sutyknułasia z rezkim uzmacnieńniem ekanamičnaha spadu».
Pavodle ekanamista, u pieršuju čarhu, heta efiekt mabilizacyi i mihracyi. Heta značyć, Rasija imkliva hublaje pracoŭnyja kadry ŭ samym pracazdolnym uzroście. U Rasii čakajuć uzmacnieńnia spadu ŭ apošnim kvartale kala 7%, «i heta vielmi šmat».
«Tam ža nie tolki pracoŭnaja siła źnikła, tam i spažyŭcy vybyli. Hety płaciežazdolny popyt aŭtamatyčna schłopvajecca. Hety praces budzie doŭhim. Efiekt, pa raźlikach analitykaŭ, budzie pracavać i ŭ 2024 hodzie. Takim čynam, treba pravodzić palityku, jakaja budzie stymulavać ekanamičny rost. Heta značyć asłablać hrašova-kredytnuju palityku. I hetyja ž ryzyki ŭśviedamlajucca i ŭ Biełarusi».
«Heta navat horš, čym cenavaje rehulavańnie»
Čały havoryć, što ŭ Biełarusi hrašovaja palityka stymulujučaja i «prainflacyjnaja». Bazavy prahnoz, ź jakoha zychodzili ŭ płanach na nastupny hod, chutčej za ŭsio, stanovicca ŭsio mienš realistyčnym, i kali rost ekanomiki stanie metaj, značyć, inflacyja budzie raści.
«I, viadoma ž, jość niebiaśpieka, źviazanaja z tym, što niezdarma, oj, niezdarma Łukašenka pavinšavaŭ ź jubilejem na svaim aficyjnym sajcie Piatra Piatroviča Prakapoviča. Heta ž vielmi redki vypadak. Tam ža vielmi redka, kali adzin vialiki dziaržaŭny dziejač vinšuje inšaha, nu krychu mienš vialikaha biełaruskaha dziaržaŭnaha dziejača z dniom naradžeńnia. Jon ža jašče kaža, dziakuj za toje, što vy zastajaciesia ŭ strai, praciahvajecie hienieravać plonnyja debiutnyja idei», — kaža Čały.
Jon uzhadvaje, što Prakapovič u minułym hodzie napisaŭ adkryty list, jaki trapiŭ u ŚMI.
«Ja padazraju, što jon ža, chutčej za ŭsio, i byŭ krynicaj hetaj uciečki, bo vielmi chaciełasia pačać palemiku, jak treba zapuskać inviestycyjny cykł. I ja dumaju, hetyja idei nikudy nie dzielisia. Niemahčyma ž prosta tak skazać, davajcie my źbiarom usie vašy «chaciełki» i ich prafinansujem. Takaja sproba [zapusku novaha inviestycyjnaha cykłu] była z boku ŭrada, ale jana ni da čaho nie pryviała. Tamu što składana, mabyć, Łukašenku zajmacca vialikaj kolkaściu roznych prajektaŭ. Heta aznačaje, što patrebna była niejkaja adna, ale bujnaja ideja, jakuju možna było b pradać jamu hetak ža, jak u svoj čas pradavaŭ žyllovaje budaŭnictva Piotr Piatrovič», — raskryvaje Čały novyja zadumy kiraŭnictva pa zapusku inviestycyjnaha cykła.
Jon miarkuje, što takim prajektam pavinna stać mielijaracyja, jakaja adpaviadaje ŭsim umovam.
«Pa-pieršaje, heta adzin vialiki prajekt. Łukašenka ž taki čałaviek, jamu patrebny niejki adzin vialiki miehaprajekt, pad jaki možna, jak jon lubić kazać, jak na vajnie, mabilizavać usich. Pa-druhoje, heta prajekt, jaki zadavalniaje hałoŭnaje patrabavańnie — jon vyrablaje likvidnuju pradukcyju. My tym samym, kaža Łukašenka, pavialičvajem kolkaść ziamiel; dziakujučy mielijaracyi, jany viernucca ŭ haspadarčy abarot, my tym samym pavialičym vytvorčaść praduktaŭ. Ciapier voś kanjunktura, jakuju treba pavialičyć.
I niavažna, što heta budzie ekstensiŭny šlach. Jon ža ličyć, što na mielijaravanych ziemlach uradžajnaść budzie takaja ž, jak ciapier na astatnich. Ale heta ekstensiŭny sposab pavieličeńnia vytvorčaści praduktaŭ», — havoryć ekanamist.
Druhaja pryčyna, čamu mielijaracyja moža stać hałoŭnym dla Łukašenki nacyjanalnym prajektam, toje, što «heta łakamatyŭ» — «łakamatyŭ dla padraździaleńnia na Tałačynščynie filijała «Amkadora», jaki vyrablaje mašyny dla hetaj samaj mielijaracyi».
«Hety prajekt niasie ŭ sabie rysy vielmi maštabnaha, vielmi darahoha infrastrukturnaha ŭkładańnia. Heta navat horš za cenavaje rehulavańnie. Tamu što cenavaje rehulavańnie ŭsio ž taki ŭsprymajecca im, jak mnie zdajecca, jak takaja razavaja padačka, «my vam pakazali, što my pra vas kłapocimsia». Tut ža hetaja ideja takaja hrandyjoznaja, jakaja pavinna być na stahodździ», — kaža Čały.
«Adzin z najvialikšych simvałaŭ viartańnia ŭ SSSR»
Čały źviarnuŭ uvahu na temu inviestycyj. Jon kaža, što zaraz idzie adtok kapitału, jaki pavialičyŭsia ŭ dva razy ŭ paraŭnańni ź minułym hodam.
Ale akramia taho, što kraina hublaje hrošy, heta jašče i bje pa imidžy.
«I ja śmiajaŭsia z Rasii, kali jany tam impartazamiaščali ŭsiakija tam napoi — koka-koła, «Čornahałoŭka», usio heta. Nu i asnoŭnaje, viadoma, heta «Vkusno — i točka», heta «Makdonalds».
«Jon maje, viadoma, nie tolki ekanamičnyja, ale i kulturnyja vymiareńni. Heta simvał prychodu zachodnich standartaŭ spažyvańnia, zachodnich standartaŭ charčavańnia. Tamu što nie było nijakaha chutkaha charčavańnia ŭ Savieckim Sajuzie. Heta simvał na samaj spravie hłabalizacyi, niezdarma mienavita vitryny «Makdonaldsa» hramiać antyhłabalisty.
Ja b skazaŭ, što dla Biełarusi «Makdonalds» i dla «Makdonaldsa» Biełaruś — heta niešta bolšaje, čym dla Rasii. Ja ad «Makdonaldsa» čuŭ, što my adsiul nie sydziem nikoli, tamu što Biełaruś — heta sotaja kraina, u jakoj «Makdonalds» adčyniŭsia.
I ciapier u nas frančajzinh budzie raźvivać nie «Makdonalds», a budzie raźvivać voś heta niešta ź nievynosnaj nazvaj, jakaja vyklikaje prosta škvał žartaŭ, — «Vkusno — i točka», ješ i nie aburajsia — nu voś niešta ŭ hetym duchu.
I taksama vielmi važna, jakaja nazva pryjšła na rozum savieckaha hramadskaha charčavańnia — «ješ, što dajuć» u pierakładzie na narmalnuju, zrazumiełuju savieckuju movu.
I heta, viadoma ž, adzin z najvialikšych simvałaŭ viartańnia navat nie ŭ 90-yja. 90-yja — heta kali jon prychodziŭ. Nie, heta viartańnie ŭ 80-yja, 70-yja. Sardečna zaprašajem, back to the USSR».