«Nie-nie, ja na heta nie padpisvaŭsia i nie pajdu». Rasijanie biełaruskaha pachodžańnia ŭ šoku i žachu, šukajuć vyjścia
Poŭnamaštabnaja vajna va Ukrainie idzie ŭžo 7 miesiacaŭ i zabrała dziasiatki tysiač žyćciaŭ, ale tolki z pačatkam mabilizacyi hetaja vajna pryjšła ŭ damy mnohich rasijan. Što pieražyvajuć i što robiać rasijanie biełaruskaha pachodžańnia ci mužy biełarusak? «Naša Niva» pahavaryła ź dziasiatkam ludziej. Miarkujučy pa ich słovach, u mnohich ludziach u Rasii narastaje strach, tryvoha i niezadavolenaść. Ale najpierš ludzi šukajuć vyjścia ź situacyi — bajacca apynucca na vajnie, jakaja im čužaja. A niekatoryja pieraasensoŭvajuć svaju tojesnaść i ŭspaminajuć, što jany biełarusy, a nie rasijanie.
24.09.2022 / 13:09
Mabilizavany raźvitvajecca z kachanaj, Jakuck. Fota: AR.
Navina pra mabilizacyju pryviała bieźlič rasijan u razhublenaść, ludzi nie viedajuć, čaho čakać ad budučyni i jak harantavać, što ty i tvaje blizkija nie trapiać na vajnu. Voś niekalki śviedčańniaŭ, jakija sabrała «Naša Niva»:
«Ira sa svaim siabram siońnia nočču vyjechali ŭ Minsk. Płanujuć, što dalej rabić, na chadu, abstaviny mianiajucca. Ira ŭ Maskvu vierniecca da paniadziełka, a jaje Paša zacicharycca ŭ Minsku, pakul tak».
«Ja padpisaŭsia na kanał «Hdie razdajut poviestki v Moskvie», tam u režymie realnaha času ŭvieś hety *** (žach — «NN»). Mnie pakul 35. Treba pačakać, pa kłasicy — dva-try tydni».
«My z mužam pakul u Piciery. Vyrašyli, što spačatku treba zrabić na mianie davieranaści na ŭsio, što ŭ nas jość. Vielmi strašna i niezrazumieła, što napieradzie».
«Nie viedaju, što robicca, vielmi ciažka i strašna. Chočacca raspluščyć vočy i pračnucca. Učora zapluščvała vočy i ŭjaŭlała, što staju na abryvie skały, a pad mnoj ciemra i pusteča».
«Karaciej, ciažka vielmi. Andrej nabyŭ kvitki ŭ Izrail na najbližejšy dastupny rejs, bo ŭ jaho izrailskaja viza jość. Chłopcy našy z pracy — pakul nie viedaju, ale ŭ čacie ŭ nas napisali, u kaho i dzie jakija leciščy jość, dzie možna było b «adpačyć».
«Naša Niva» paprasiła adnaho hramadzianina Rasii biełaruskaha pachodžańnia i adnaho rasijanina, źviazanaha ź Biełaruśsiu, raskazać pra toje, što jany ciapier adčuvajuć, jak ludzi ź ich koła staviacca da vajny i ci moža ich zakranuć mabilizacyja. Voś hetyja ščyryja manałohi.
«U niejkaj stupieni ruski narod padmanuty, dy jany i sami siabie takimi ličać»
Michaś, ajcišnik, žyvie ŭ Turcyi.
«Kali pačałasia vajna, ja žyŭ u Tajłandzie. Vyrašyŭ pakul što nie viartacca ŭ Rasiju i pierajechaŭ u Turcyju, užo z sakavika znachodžusia tut. Chaciełasia, viadoma, pajechać dachaty, ale ŭ hłybini dušy ja razumieŭ, što rana ci pozna budzie mabilizacyja, bo chłopcaŭ, jakich nakiravali [na front], jaŭna niedastatkova, i niezrazumieła, jaki ŭvohule [ŭ kiraŭnictva] płan. Tamu čakaŭ i mabilizacyi, i dalejšaj eskałacyi kanfliktu.
Apošni raz ja byŭ u vajenkamacie hadoŭ u 18, atrymaŭ vajskovy bilet. Navat nie pamiataju, jak hety vajskovy bilet vyhladaje. Ale, dumaju, pad mabilizacyju moža trapić luby. Niezrazumieła, kolki jany pryzavuć, ale jaŭna heta budzie bolš za 300 tysiač i za miljon, plus treba budzie pastupova mianiać ludziej, tamu imaviernaść trapić pad mabilizacyju realnaja dla kožnaha.
Zabrali [pa mabilizacyi] znajomaha našaj siamji, doktara, jamu 60 hadoŭ. Jon pracavaŭ u balnicy, i jamu pryjšła pozva, jon adrazu pajechaŭ u vajenkamat. Zaraz jon tam, dumaju, jaho chutčej za ŭsio zabiaruć [na front].
Maje siabry siadziać u Rasii, čakajuć, pryjduć pa ich ci nie. Prezident užo druhi raz nas kinuŭ — spačatku z samoj vajnoj, potym z hetym pryzyvam. Jamu ŭžo nichto nie daviaraje, razumiejuć, što pryzavuć, chutčej za ŭsio, usich, da kaho daciahnucca.
Para maich siabroŭ źjechali ŭ Finlandyju, bo mieli takuju mahčymaść. Bilety ciapier kaštujuć šalonyja hrošy, ja hladzieŭ, u Astanu ŭ adzin bok bilet kaštuje niekalki tysiač dalaraŭ. Šmat chto biažyć u Biełaruś, ale ja niekalki hadoŭ tam žyŭ i viedaju, što Łukašenka pry nieabchodnaści adašle ich nazad, nie maju ŭ hetym nijakich sumnievaŭ.
Asabista ja suprać vajny. Ludzi hinuć, pryčym ni za što, a elity vyrašajuć niejkija svaje pytańni, a tyja, chto z hetym nie źviazany, pakutujuć. Za luboj vajnoj, tak razumieju, stajać materyjalnyja intaresy, prosta jany prykrytyja zaklikami.
Zbor mabilizavanych u Jakucku. Fota: AR
Što ja adčuvaju? Toje, što maje siabry, mahčyma, pojduć vajavać, i častka ź ich nie vierniecca. Heta davoli chranova. Jany ni z čym nie źviazanyja, ale ich nichto nie budzie pytacca, prosta daduć vybar: abo ty idzieš na 10 hadoŭ [u turmu], abo idzieš z aŭtamatam u akop, i pasprabuj jašče nie pajści ŭ boj.
Naša kraina pieratvarajecca ŭ Saviecki Sajuz z represijami i ŭsiakimi niezrazumiełymi rečami, ničym dobrym heta nie skončycca. Vajna budzie iści, pakul jana kamuści vyhadnaja ci pakul u kahości z bakoŭ nie skončacca resursy.
Było b duraściu iści dalej na terytoryju Ukrainy, ale ja nie razumieju, jaki jašče moža być płan u našaha ŭrada. Pryjdzie zima, sałdaty buduć siadzieć u akopach, i hetaja vajna dakładna budzie ciahnucca jašče bolšuju častku nastupnaha hoda. Nie baču zaraz nijakaha stanoŭčaha vychadu z hetaj vajny, i naŭrad ci hety kanflikt vyrašycca na poli boju.
Ja i da 24 lutaha cudoŭna viedaŭ, chto siadzić va ŭładzie i jakija ŭ ich mety, tak što dla mianie z pačatkam vajny ničoha nie źmianiłasia. Zaŭsiody viedaŭ, što rasijskaja palityka — heta kali biznes prosta sprabuje zrabić hrošy, ale nie dumaŭ, što naša dziaržava ŭlezie ŭ niejkuju šalonuju i avanturnuju vajnu.
Baču, što ludzi ŭ Rasii prysłuchoŭvajucca da prapahandy, jany robiać toje, što im skažuć, nie majuć nijakaha łahičnaha myśleńnia. Plus jany nie aceńvajuć fakty ź inšaha boku, toje, što kaža inšy śviet. Nie źmiešvaju prostych ludziej i ŭrad, dla mianie ludzi adnolkavyja va ŭsim śviecie — Rasii, Ukrainie, Kazachstanie, Francyi. Ludzi paŭsiul myślać adnolkava, nastrojenyja ŭ asnoŭnym dobrazyčliva, i vajna nikomu nie patrebnaja, akramia niekatorych ludziej va ŭładzie.
Antyvajennyja pratesty ŭ Rasii. Fota: AR
U niejkaj stupieni ruski narod padmanuty, dy jany i sami siabie takimi ličać. Kali pahutaryć ź ludźmi, bolšaść tabie skaža, što nas padmanuli, i ŭžo nie pieršy raz. Ja taksama liču ich padmanutymi: bolšaść nie nadta razumieje, što adbyvajecca, šmat chto pojdzie vajavać i zahinie niezrazumieła za što. Viadoma, im pramyvajuć mazhi, i z hetym ničoha nie zrabić. Ale mnie zdajecca, što punkt kipieńnia ŭ narodzie jašče nie dasiahnuty, treba dać im jašče mocny šturšok, kab jany narešcie zrazumieli, što adbyvajecca. Kali, naprykład, jeści ŭžo nie budzie što, jany pačnuć pytacca, što zdaryłasia.
Jakoj by ja chacieŭ bačyć Rasiju? Krainaj, jakaja nie teraryziruje svaich susiedziaŭ. Heta minimum, ale treba ž ź niečaha pačynać, składana dumać pra niešta bolš vialikaje, kali kraina razburajecca na vačach. Napeŭna, ničoha dobraha ŭžo nie budzie, kraina vyjdzie z vajny ź vialikimi ekanamičnymi stratami, pra ludziej ja ŭžo i nie kažu. Impieryi zaŭsiody spačatku kvitniejuć, a potym razburajucca. I Rasija, chutčej za ŭsio, taksama razvalicca na šmat maleńkich dziaržaŭ, heta pradkazalny praces. Možna pravieści anałohiju z krymskaj vajnoj, kali rasiejski impieratar palez na Turcyju, i ŭsie viedajuć, čym heta skončyłasia. Dla mianie paralel vidavočnaja».
«Hramadzianie Rasii, jakija pastajanna žyvuć u zamiežžy, nie mohuć trapić pad mabilizacyju»
Uładzisłaŭ (imia źmienienaje), student, žyvie ŭ Biełarusi. Hety kamientar Uładzisłaŭ pryncypova davaŭ pa-biełarusku.
«Kali abviaścili mabilizacyju, byŭ u šoku, chacia i čakaŭ hetaha. Nichto nie chacieŭ vieryć, što da takoha dojdzie, ale pra jaje pačali kazać jašče ŭ krasaviku — pačatku maja, i ŭžo tady ja maralna padrychtavaŭsia da hetaha.
Jak by heta ni było drenna, ale za paŭhoda žyćcia ŭ hetaj novaj realnaści niejak da jaje pryzvyčajvaješsia — da śvietu, u jakim mabilizujuć i dzie pobač idzie vajna. Šmat maich znajomych [z Rasii] ciapier kažuć: nie-nie, ja na heta nie padpisvaŭsia i na heta nie pajdu, nichto hetaha nie choča.
Chacia tyja ludzi, z kim ja rehularna trymaju suviaź, i nie atrymali pozvy, ale sama hetaja mahčymaść ich vielmi turbuje: zamiest płanaŭ na žyćcio, navat padkarektavanych paśla 24 lutaha, jany mohuć być vymušanyja rabić niešta inšaje. Čuŭ mierkavańnie, što hałoŭnaje — prosta ni ŭ jakim vypadku nie dajści da vajenkamata, navat kali na vulicy tabie daduć pozvu.
Antyvajennyja pratesty ŭ Rasii. Fota: AR
Ci hatovyja ludzi da turmy, kab nie pryzyvacca? My niejak padśviadoma paźbiahali hetaha pytańnia. Mianie ŭražvaje, što ŭ Kryminalny kodeks [RF] byli pryniatyja papraŭki, pa jakich možna atrymać surjoznyja terminy za niežadańnie vajavać. Ale tak razumieju, što tam jość šmat pravavych niuansaŭ.
Ja sam nie maju nijakich adnosinaŭ z rasijskimi vajenkamatami. Mnie paščaściła pierajechać u Biełaruś jašče da taho času, kali b mianie mahli pastavić na niejki vajskovy ŭlik. Kaliści ŭ Rasii, kali ŭ 20 hadoŭ ty atrymlivaŭ čarhovy ŭnutrany pašpart, treba było brać u vajenkamacie daviedku ab tym, što jany nie majuć da ciabie nijakich pretenzij. Ciapier heta nie patrebna, tamu ja i nie źviazany nijak z rasijskim Minabarony.
U dadatak, tyja hramadzianie Rasii, jakija pastajanna žyvuć u zamiežžy, nie mohuć trapić pad mabilizacyju. Heta pryjemna. Ale, pa-pieršaje, Biełaruś — samaje blizkaje zamiežža da Rasii ŭ tym liku i ŭ pravavym sensie, i pa-druhoje, užo byli vypadki, kali padčas mabilizacyi parušalisia zakony: pryzyvali i šmatdzietnych baćkoŭ, i pažyłych ludziej.
Ja starajusia nikoli nie zarakacca, ale ŭsio ž taki spadziajusia, što maju maksimalnuju harantyju taho, što mianie nie pryzavuć. Ale ŭsio byvaje, i šmat čaho zdaryłasia, čaho ja nie moh sabie ŭjavić, tak što ŭsio mahčyma. Starajusia nie dumać pra toje, što b zrabiŭ, kali b atrymaŭ pozvu. Ale mnie zdajecca, što ja b prosta nikudy nie pajechaŭ i adkazvaŭ by na heta sprobaj vymušanaj mihracyi. Dakładna viedaju, što zrabiŭ by ŭsio, kab nie apynucca ŭ vajenkamacie.
Zaŭsiody dumaŭ pra toje, što varta było b źjechać u niejkuju treciuju krainu, asabliva na praciahu apošnich dvuch hadoŭ. Baču, što niejkich pierśpiektyŭ dla narmalnaha žyćcia tut niama, ale prosta ciapier maju spravy, jakija trymajuć mianie ŭ Biełarusi. Chočacca kudyści pajechać, ale kab pry hetym jašče i zachavałasia mahčymaść viarnucca nazad.
U mianie dźvie radzimy: Rasija i Biełaruś. Biełarusy dla mianie — rodny narod, bo ja ź imi ŭžo šmat hadoŭ žyvu, u mianie tut siabry, ludzi, jakich ja dobra razumieju i jakija razumiejuć mianie. Tut ja adčuvaju siabie doma, a dla mianie heta vielmi važnaje adčuvańnie. Adrazu admovicca ad dźviuch radzim, źjechać, mahčyma, nazaŭždy — heta duža ciažkaje rašeńnie. Chacieŭ by, kab heta była pracoŭnaja mihracyja, bo palityčnuju mihracyju navat ujaŭlać nie chočacca.
Nasamreč ciapierašniaja vajna — heta taja vajna, jakaja nie moža ničym być apraŭdanaja.
Kali vosieńniu pačalisia pieršyja čutki pra chutkuju vajnu, ja ŭžo razumieŭ, što kali jana pačniecca, heta budzie mieć vielmi surjoznyja mižnarodnyja nastupstvy dla Rasii — sankcyi, izalacyja, prablemy dla hramadzian Rasii ŭ inšych krainach. Ale dla mianie było šokam toje, što hetaja vajna nastolki zakranie budučuju demahrafiju Rasii i inšyja śfiery. Bačyŭ, što Rasija raźvivaje armiju, ale armija pavinna być dla abarony, i ja nie chacieŭ, kab Ukrajina ad hetaha pakutavała.
Rasijskaje hramadstva ciapier u razhublenym stanie. U pačatku vajny ŭviali adkaznaść za toje, što ty pra jaje kažaš, za tuju ž «dyskredytacyju Uzbrojenych siłaŭ», i paśla hetaha ŭ sacsietkach niejak źnikli tyja, chto sumniavaŭsia, što hetaja vajna niepatrebnaja. Ale mnie zdajecca, što sapraŭdnaja sacyjałohija ŭ Rasii vyhladaje zusim nie tak, što tam chapaje tych, chto razumieje — adbyvajecca treš. Zaraz usio stanie tolki horš, bo tyja, chto padtrymlivaŭ padziei ŭ sotniach ci tysiačach kiłamietraŭ ad ich, zaraz buduć niepasredna zakranutyja hetym kanfliktam, i heta paŭpłyvaje na ich uspryniaćcie situacyi.
Nie vieru, što rasijski narod nastolki razhubiŭsia, što ŭsie padtrymlivajuć toje, što adbyvajecca. Dumaju, nasamreč usio pa-inšamu, i ŭ vyniku heta moža pryvieści da hłybokaha sacyjalnaha kryzisu, nastupstvy ŭ jakoha buduć vielmi ciažkija. Kali ludzi zrazumiejuć, što im nie zusim kazali praŭdu pra toje, što adbyvajecca, jany buduć u šoku. Heta padobna da Afhanskaj vajny — kali da ludziej pačała dachodzić praŭda pra tyja padziei, heta vyklikała vialiki šok u hramadstvie, i zaraz, mnie zdajecca, taksama budzie drenna.
Mnie b vielmi nie chaciełasia, kab usio heta vyliłasia ŭ dezyntehracyjnyja pracesy i novuju masavuju kroŭ, kryvi — i svajoj, i čužoj — ŭžo stolki pralili, što chopić na niekalki socień hadoŭ. Luby bunt — zaŭsiody strašna, i nie chaciełasia b viarnucca ŭ niejkija 1990-ja, tych 1990-ch dla Rasii chapiła. Viedaju, što i inšyja krainy tady buduć pakutavać ad kryzisu ŭ Rasii, bo ekanomika zaraz hłabalizavanaja.
Ščyra spadziajusia, što nichto z maich siabroŭ, znajomych i rodzičaŭ u vyniku nie trapić na hetuju kampaniju. Chaču, kab tyja, kaho ŭžo pryzvali, viarnulisia da svaich siemjaŭ, ale z razumieńniem, što heta ŭsio było niapravilna. Chočacca, kab heta ŭsio chutčej skončyłasia, kab rasijanie pačali sapraŭdy dumać i budavać niejkija łahičnyja suviazi.
Usia hetaja situacyja mahčymaja šmat u čym dziakujučy tamu, što ludzi šmat hadoŭ niejak abstrahavalisia ad taho, što adbyvajecca navokał. Jany nie dumali svajoj hałavoj, chacia, kab žyć paśpiachova, treba rabić niejkija asabistyja vysnovy, dumać pra toje, kab u pieršuju čarhu mienavita ŭ ciabie, tvajoj siamji i krainy ŭsio było dobra, kab ludziam usiaho chapała i kraina raźvivałasia. A płany niekaha vyratavać i navučyć žyć — heta nie toje, pra što ŭ pieršuju čarhu pavinien dumać čałaviek.
Raniej ja ŭsprymaŭ Rasiju jak krainu, u jakuju ja moh by viarnucca. Ja, jak i raniej, vielmi lublu Rasiju, tamu nie mahu padtrymlivać toje, što joj škodzić, a joj škodzić toje, što ciapier adbyvajecca. Majo staŭleńnie da [rasijskich] uładaŭ taksama nie źmianiłasia, užo šmat hadoŭ jano ŭ mianie nie stanoŭčaje.
Ale ŭ mianie krychu źmianiłasia staŭleńnie da narodu, nie dumaŭ, što za vielmi radykalnymi idejami pojduć stolki ludziej, i navat nastupstvy hetych rašeńniaŭ ich nie pieraŭpeŭniać. Heta mianie vielmi ŭraziła. Ličyŭ, što hetaja vajennaja kampanija sutykniecca ź vielmi mocnym supracivam, ale akazałasia nie tak šmat hramadzian, jakija prademanstravali, što jany suprać.
Kali baču, što pakazvajuć pa televizary ŭ Rasii, mnie zrazumieła, čamu stolki rasijan usprymajuć situacyju tak, jak usprymajuć. Samaje strašnaje, što čałaviek sam pa sabie moža być zusim niadrennym, ale jon budzie rabić toje, što jamu kažuć, ale ŭ astatnim jon moža być tvaim paplečnikam. Dumaŭ, što z prapahandy zbolšaha žartujuć, ale, jak akazałasia, daloka nie ŭsie».