«Spačatku było niejak niajomka, a paśla…» Jak i čamu biełarusy ŭ emihracyi pierachodziać na rodnuju movu?
Siarod biełarusaŭ za miažoj niaredka možna sustreć tych, chto paśla pierajezdu pierajšoŭ na rodnuju movu. «Naša Niva» zapisała niekalki historyj takoj transfarmacyi.
16.06.2022 / 10:25
«Mozh spačatku ŭsprymaŭ biełaruskuju jak zamiežnuju»
Natalla naradziłasia i vyrasła ŭ horadzie Krupki Minskaj vobłaści, tam jana skončyła ruskamoŭnuju škołu i pierajechała ŭ stalicu. Paśla padziej 2020 hoda dziaŭčyna źjechała ź Biełarusi. Ciapier žyvie ŭ Kalifornii, dzie i vyrašyła pierajści na biełaruskuju, choć da hetaj viasny na joj nie razmaŭlała.
Natalla. Fota: Instagram / chernoemoloko/
«Mnie padabałasia čuć biełaruskuju movu, ale słoŭnikavaha zapasu nie chapała kab padtrymlivać razmovu. Dy i samoj było zručniej razmaŭlać na ruskaj», — pryznajecca Natalla.
Pry hetym časam u jaje ŭźnikali dumki na temu taho, što ŭ nas tak mała ludziej razmaŭlajuć na rodnaj movie.
«Było niejak trochi soramna, što ŭ toj ža Ukrainie ludzi razmaŭlajuć na svajoj movie, a u nas nie. Biantežyła, što razmaŭlać na joj časam było navat nie nadta biaśpiečna. Ale ŭ apošnija hady žyćcia ŭ krainie mianie radavaŭ toj fakt, što źjaŭlalisia amatary, jakija prasoŭvali biełaruskuju movu», — dzielicca Natalla
Hałoŭnym šturškom dla pierachodu na biełaruskuju dla dziaŭčyny pasłužyli kadry z vyzvalenych ad rasiejcaŭ ukrainskich harodoŭ Buča i Irpień.
Raptoŭny pierachod, pa słovach dziaŭčyny, byŭ davoli składanym, bo jaje mozh spačatku ŭsprymaŭ biełaruskuju jak zamiežnuju, ale Natalla nie źbirajecca zdavacca. Kali niechta pytacca, na jakoj movie jana razmaŭlaje, joj pryjemna kazać, što na biełaruskaj.
Dziaŭčyna zaŭvažaje za saboj prahres u vałodańni movaj. Jana pačała vieści pa-biełarusku TikTok z receptami, staronku ŭ Instagram.
Natalla paŭpłyvała i na muža, choć toj spačatku nie źbiraŭsia pierachodzić na rodnuju movu.
«Jen ličyć, što mova — heta prosta instrumient i ruskuju razumiejuć bolš ludziej u našym asiarodździ. Ale dzieści praz tydzień zaŭvažyŭ, što razmaŭlaje pa-biełarusku ŭžo nie hadzinu ŭ dzień, kab mianie padtrymać, a ŭvieś čas. Aproč muža, pierachodu na biełaruskuju spryjaje padtrymka siarod padpisčykaŭ i znajomych.
Niekalki dziaŭčat napisali, što paśla mianie sami pačali patrochu pierachodzić na biełaruskuju movu. Heta taksama natchniaje. Uvohule štości mnie padkazyvaje, što pierajści na biełaruskuju, znachodziačysia za miažoj, navat praściej, čym unutry krainy. Tut ja sustreła bolš biełaruskamoŭnych ludziej, čym u Biełarusi. Ale ž praktyki ŭsio adno nie chapaje», — kaža Natalla.
Pierajšła na biełaruskuju paśla šaści hod žyćcia za miažoj
Naša inšaja surazmoŭca taksama vučyłasia ŭ ruskamoŭnaj škole i ŭ toj čas asabliva nie kłapaciłasia moŭnymi pytańniami.
Dla pastupleńnia ŭ VNU dziaŭčyna pačała bolš daskanała vyvučać historyju Biełarusi, kab dobra zdać CT, praz heta ŭ jaje i źjaviłasia cikavaść da biełaruščyny.
«Va ŭniversitecie ja ŭžo vyvučała novyja słovy, hladzieła pieradačy pra rodnuju movu. Mianie ŭražvali i natchniali biełaruskamoŭnyja ludzi», — zhadvaje surazmoŭca.
Ale na biełaruskuju jana pierajšła tolki paśla šaści hadoŭ žyćcia ŭ Kanadzie. Šturškom dla jaje pasłužyła kniha «Mova 404», pra jakuju dziaŭčyna daviedałasia na adnoj z hutarak «Volnaj movy».
«Spačatku było niejak niajomka, bo na padśviadomym uzroŭni było troški strašna pabačyć reakcyju ludziej. Mabyć, paŭpłyvali ŭspaminy ź dziacinstva i reakcyja inšych dziaciej, jakija śmiajalisia z tych, chto razmaŭlaŭ pa-biełarusku, i nazyvali movu kałhasnaj.
Ale žadańnie razmaŭlać i luboŭ da movy byli macniejšymi. Taksama byli ciažkaści z zapasam słoŭ, bo na momant pierachodu ja ciaham šaści hod nie vykarystoŭvała nivodnaha biełaruskaha słova», — pryznajecca dziaŭčyna.
Jana ŭpeŭniena, što, kali jość žadańnie i matyvacyja, prahres niepaźbiežny, navat kali ty žyvieš u krainie, dzie ŭsie razmaŭlajuć na inšaj movie i ŭvohule vielmi redka sustrakaješ biełarusaŭ.
«Kab udaskanalvać svoj uzrovień, ja čytaju, hladžu naviny i pieradačy pa-biełarusku.
Što tyčycca reakcyi na maju biełarusizacyju, to niekatoryja kažuć, što ich heta taksama natchniaje, niekatoryja pahadžajucca ź nieabchodnaściu ŭžyvańnia rodnaj movy, ale sami jašče nie hatovy da hetaha. Niehatyŭnaj reakcyi dahetul ni ad kaho nie było».
«Raniej heta była trasianka, ciapier namahajusia razmaŭlać na čystaj biełaruskaj movie»
Naš treci surazmoŭca žyvie nie za akijanam, a ŭ susiedniaj Polščy. Tam jon i pačaŭ svoj pierachod na biełaruskuju movu.
Dzianis naradziŭsia ŭ Ščučynie. Paźniej žyŭ u Hrodnie, adkul źjechaŭ naprykancy 2020 hoda ŭ Biełastok. Choć pa-biełarusku jon nie havaryŭ, adznačaje, što jaho zaŭždy turbavała pytańnie, čamu ŭ krainie pad nazvaj Biełaruś uvieś dakumientazvarot idzie pa-rusku.
Fota: Instagram
«Da rodnaj movy ŭ mianie byli narmalnyja adnosiny, ale stanavicca biełaruskamoŭnym ja nie płanavaŭ. U maim akružeńni byli ludzi, jakija razmaŭlali pa-biełarusku, u razmovach ź imi ja taksama namahaŭsia pierachodzić na jaje, ale heta chutčej była trasianka. Ciapier ža ja namahajusia razmaŭlać na čystaj biełaruskaj movie», — kaža chłopiec.
Chturškom da pierachodu na biełaruskuju dla Dzianisa stali padziei 2020 hoda.
«Možna skazać, što heta adbyłosia, dziakujučy Pucinu i rasijskim uładam. Jany tady padtrymali Łukašenku.
Inšym čyńnikam, jaki paŭpłyvaŭ na taki vybar, byli padarožžy pa Padlaššy. My zdymali klip na pieśniu «Heta my» i padčas zdymak abjeździli vialikuju častku biełaruskaha Padlašša. Naviedvali muziei, škoły, mohiłki i inšyja znakavyja miescy. Byli i ŭ vioscy, dzie darožnyja znaki mieli biełaruskija nadpisy. Usio heta taksama padšturchnuła da biełaruščyny».
Chłopiec pryznajecca, što pieršyja kroki da movy byli ciažkimi, atrymlivałasia nie vielmi dobra. Dla taho, kab palapšać svoj uzrovień, jon namahajecca šmat čytać na biełaruskaj.
«Ale čym bolš ja razmaŭlaŭ, tym dalej źnikała hetaje pačućcio niaŭpeŭnienaści. Što tyčycca pierachodu na biełaruskuju movu za miažoj, to vyśvietliłasia, što rabić heta nie składana, bo Radzima — heta nie tolki ziamla, ale i ludzi. U Biełastoku šmat biełarusaŭ, jakija pierachodziać na biełaruskuju, my ŭ hetym padtrymlivajem adno adnaho», — kaža Dzianis.