«Сюды не едуць па грошы». Праграміст пра жыццё, цэны i адукацыю ў Фiнляндыi

Аляксандр (iмя змененае па жаданнi праграміста) амаль год жыве i працуе ў Фiнляндыi. Кажа, гэтая краiна не для тых, чыя мара — зарабiць грошай як мага больш, i называе яе «вялiкiм санаторыем». Dev.by пагутарыў з iм i пра сiстэму адукацыi ў Фiнляндыi — бо дачка праграміста вучыцца ў мясцовай школцы, i аб працоўных звычках фiнаў. Абмеркавалі таксама падаткi і цэны. 

03.06.2022 / 21:51

«Амаль ззяючы Захад, але з нейкiмi рысамi сацыялiзму»

— Калi ў 2020 годзе мы думалi, куды паехаць з Беларусi, то глядзелi ў бок Скандынавii, таксама разглядалi i Фiнляндыю, бо 1,5 гадзiны — i ты ў Менску (тады яшчэ так «было можна»). Да Расii блiзка — можна на цягнiк сесцi ды зганяць у Пiцер па кнiжкi.

А яшчэ вельмi важная акалiчнасць — адукацыя. Нашай дачцэ 12 год, у Беларусi яна хадзiла ў прыватную школку, i мы шукалi для яе добрую адукацыйную сiстэму. Сяброўка, што працуе настаўнiцай у Карэi, параiла нам Фiнляндыю, бо ў тым, што тычыцца школы, фiны далёка наперадзе. 

Ну i проста хацелася пажыць у краiне з развiтым грамадствам. А Фiнляндыя — амаль ззяючы Захад, але з нейкiмi рысамi сацыялiзму кшталту бесплатнай медыцыны. 

Яшчэ тут паўсюль ужываецца ангельская мова — нават з чыноўнiкамi можна вырашыць любое пытанне па-ангельску, — i гэта плюс. Што яшчэ — клiмат падобны да беларускага, прырода амаль такая ж. А яшчэ ў Фiнляндыi вельмi проста атрымаць дазвол на жыхарства. 

Мы выязджалi ў 2021 годзе. Спачатку я перабраўся ў Польшчу — сям’я засталася ў Мінску, каб дачка магла скончыць навучальны год. А потым 24 мая яны прыляцелi да мяне ў Варшаву — лiтаральна апошнiм самалётам.

Пакуль я быў адзiн у Польшчы, пэўны час шукаў (i нават знайшоў) там працу, каб легалiзавацца. Але мая кантора прыдумала, як мяне зацiкавiць — i зрабiла контр-офер.

— I чым можна было вас зацiкавiць?

— Вось якраз працай у Фiнляндыi. Кампанiя прапрацавала варыянт, як перавесцi мяне ў свой хельсiнскi офiс. 

— А офiс быў у той час?

Быў, але у яго iншая спецыялiзацыя — там былi людзi, якiя пiсалi на C++ i мабiлках. А зараз ужо i вэб ёсць, i дызайн, i шмат iншых кiрункаў.

Ну вось так мы перабралiся ў Хельсiнкi. 

«ВНЖ зрабiлi за 3 днi: падаўся ў панядзелак, а ў чацвер было гатовае рашэнне»

Офiс у Фiнляндыi не вельмi вялiкi (каля 50 чалавек), там няма адладжанай сiстэмы рэлакейту, таму мне далi грашовы бонус — а ўсё астатняе «калi ласка самi»: шукайце кватэру, заводзьце рахунак у банку.

Дарэчы, я не сказаў пра ВНЖ. Мне зрабiлi яго за 3 днi. Я падаўся ў панядзелак увечары, а ў чацвер, а чацвёртай дня ўжо было гатовае рашэнне. Падача анлайн — дадаеш сканы дакументаў, запаўняеш формы, потым трэба схадзiць у пасольства паказаць арыгiналы ды пальчыкi адбiць. Таксама трэба заплацiць збор, ён дастаткова вялiкi — 450 еўра з чалавека.

З усяго працэсу рэлакацыi самае цяжкае было — атрымаць рахунак у банку, гэта аказалася вельмi марудна — ад 3 да 6 тыдняў.

Спярша трэба было зарэгiстравацца ў магiстраце (у нас бы называлася «прапіска»), а падчас пандэмii там быў электронны запiс — ты запiсваешся, пасля чакаеш каля тыдня. Затым iдзеш у палiцыю, i яна тыдзень цi два робiць табе электронную картку — ID. Ну i толькi потым ты можашь пайсцi ў банк і падлучыцца да «лічбавай дзяржавы». Банк таксама марудзiў, бо было лета, усе ў адпачынках… Ну, вы разумееце. 

На 1,5 месяцы мы знялi маленькую кватэрку на AirBnB у раёне, дзе збiралiся шукаць жытло на доўгi тэрмiн. Дзесьцi праз два тыднi пошукаў знайшлi. Лэндлорд нават пачакаў нейкi час, калi ў нас будзе гатовы рахунак у банку, без якога не пакiнуць заклад. 

Калi параўноўваць з Польшчай, ў Фiнляндыi кватэры дарагiя. Жытло кшталту беларускай трохпакаёўкі — 1200—1400 еўра. Дом у прыгарадзе — каля 90 «квадратаў» з гаражом — можна зняць дзесьцi за 1500. Тут чым далей ад цэнтра, тым танней. Але мы свой раён абiралi па прынцыпе: больш школ з профiльнымi класамi.

«Бацькоў адсоўваюць у бок — не трэба вучыцца разам з дзецьмi» 

Уладкаваць дачку ў школу было непраблематычна. Я напiсаў лiст ў гарадскую службу па адукацыі. I мне адказалi праз дзень: акей, вось гэткая школа з iнтэграцыйнай класай — прыходзьце ў панядзелак. 

Гэта не найблiжэйшая да нас школка — дачцэ трэба ехать недзе 10 хвiлiнаў на аўтобусе, але для яе гэта не праблема, яна вельмi хутка асвоiлася ездзiць. Дарэчы квiткi на аўтобус для дзяцей у Хельсiнкi — бясплатныя: горад дае спецыяльныя карткі для праезду ў школу і назад дахаты.

Адукацыя ў школе вядзецца па-фiнску. Але ў адаптацыйным класе, дзе сабраныя дзецi з усяго свету, навучаюць па-англійску. Наша дачка вучылася ў прыватнай школе, таму яна разумее англійскую мову i можа свабодна на ёй размаўляць. 

Цiкава, што бацькоў у Фiнляндыi адразу адсоўваюць у бок — не трэба вучыцца разам з дзецьмi, яны павiнны хатняе заданне рабiць самi. У беларускай школе, здаецца, больш кантролю, i настаўнiкi больш чакаюць ад бацькоў. Што яшчэ дадаць — адукацыя ў Фiнляндыi цалкам бясплатная: ты толькi спартовыя штаны ды абутак набываеш, а ўсё астатнее дае школа. 

Беларуская школа i фiнская iдуць па сходных праграмах. Але тут рэальная нагрузка пачынаецца толькi з сёмага класа, а да шостага — пачатковая школа. Мая дачка павiнна была пайсцi ў шосты клас, але пайшла зноў у пяты, бо ў шостым класе трэба вучыць шведскую мову, а вывучаць шведскую адначасова з фiнскай мовай вельмi няпроста. 

Адаптавалася дачка лёгка — з-за ангельскай мовы ў асноўным.

Тут дзецi шмат працуюць з камп'ютарам, але iм забаронена карыстацца мабiльнымi тэлефонамi, пакуль яны ў школе.

У iх ёсць вялiкiя перапынкi па паўгадзiны — i тады яны iдуць гуляць на вулiцу, прычым i ў дождж, i ў снег. Таксама ж у iх ёсць заняткi ў парку цi ў лесе — iм распавядаюць пра раслiны і жывёл. А ў вераснi яны хадзiлi збiралi чарнiцы.

«Па-англійску можна дамовiцца нават з грузчыкамi цi сантэхнікам»

Што мяне парадавала ў Фiнляндыi — прырода. Яна падобная да беларускай: сасновыя бары, чарнiчнiк паўсюль, але гэты саснова-мохавы пейзаж дапаўняецца скаламi-камянямi — i выглядае вельмi прыгожа, амаль казачна.

Што здзiвiла — гэта колькасць рамонту, якi робяць фiны. Летам усё перакрываюць — i давай-давай мяняць. Пры гэтым яны робяць гэта хутка: увесь час нешта прывозяць-увозяць, шась-шась, адна тэхнiка змяняе другую — i прагрэс вiдавочны. 

Ад чаго яшчэ прыемныя ўражаннi — ад таго, што па-ангельску можна дамовiцца не толькi з дырэктарам школы, але нават з грузчыкамi цi сантэхнікам. А калi ты тэлефануеш у нейкiя службы, i там пачынаюць размову па-фiнску, то праз хвiлiну-другую суразмоўца без праблем пераходзiць на ангельскую мову. Я сустракаў тут беларусаў з дыяспары, яны казалi, што тут можна жыць 8 год — i так i не вывучыць фiнскую мову, бо патрэбы няма.

Нам сказалi, што з-за пандэмii мы сустрэнемся з настаўніцай на пляцоўцы каля школы. Мы прыйшлi туды. I да нас падышоў дзядзечка ў гадах, але ў спартовых шортах. Гэта аказаўся дырэктар, што было незвычайна пасля беларускай школы.

Каб уладкаваць дзiця ў школу, ты запаўняеш анкету — вельмi простую: iмя аднаго з бацькоў, тэлефон, персанальны нумар i адрэсу, — i ўсё. Анiякiх больш даведак цi асабiстых спраў не спатрэбiлася.

З дырэктарам мы больш не камунiкавалi наўпрост — толькi анлайн. У школы ёсць платформа — i там ты пiшаш, што дзiцё захварэла цi не прыйдзе па нейкай iншай прычыне. А настаўнiк можа даслаць табе адзнакi i нейкiя паведамленнi. 

Ёсць нешта, што нагадвае бацькоўскi сход: ты прыходзiш разам з дачкой цi сынам, i табе распавядаюць, як яна цi ён дае рады. Галоўнае ў гэтай сустрэчы — што дзiця павiнна паставiць перад сабой дзве-тры мэты, якiх асабiста хоча дасягнуць падчас навучання ў школе ў гэтым годзе. Плюс нейкiя мэты ставiць настаўнiк. 

«У Менску замаўлялi гатовую ежу, хадзiлi ў кавярнi — тут гатуем самi»

Цi дарагое жыццё у Фiнляндыі — так, дарагое. Увогуле з-за таго, што тут сацыялiзм, людзям плацяць дастойны заробак — нават грузчыкi зарабляюць каля 2,5 тысяч еўра, а то i больш. Мы звыклiся да таго, што такая праца вельмi танная, але тут гадзiна працы будзе каштаваць да 100 еўра: мы замаўлялi мэблю ў Ikea i пераканалiся ў гэтым на сваiм вопыце. 

Ежа таксама дарагая. Тут ёсць буфеты: у горадзе можна паесцi на 10—14 еўра, на ўскраiне — i на 8 магчыма. Але гэта вельмi простая ежа — салат, нейкiя мiтболы ды пюрэ цi бутэрброды i суп. Пiва ў кавярнi каштуе 8—11 еўра, кава — 4—7 еўра i бутэрброд ад 7 да 10.

На траiх толькi на ежу за месяц патрэбна каля 900 еўра. Можна танней: адзiн мой таварыш жыве не ў горадзе, а за горадам, дык вось ён кажа, што ўкладваецца ў 600. 

У Мінску мы замаўлялi гатовую ежу, таксама хадзiлi ў кавярнi — тут гатуем самi. Але прычына не толькi ў эканомii. Мне, напрыклад, не падабаецца смак тутэйшай кавы — я магу лепш зрабiць.

Кава і бутэрброд цi пiрожнае каштуе каля 12—16 еўра, а на траiх — больш за 35. I ты думаеш: можна i дома зрабiць бутэрброд — ён будзе такi самы.

Тут мы гатуем смачней, чым у Беларусi, бо гароднiна ў крамах дастаткова свежая, садавiна, ягады ёсць круглы год. Па фiнскiх цэнах яны не выглядаюць такiмi ўжо дарагiмi. А бульба, капуста, морква наогул каштуюць, як у Беларусi. Салаты тут смачныя, масла і сыры. 

Не iмперская раскоша, а сцiпласць ды розум: усё для людзей

Наша каманда можа працаваць дома — некаторыя нашыя супрацоўнiкi жывуць у iншых гарадах i наведваюць Хельсiнкi толькi часам. Але мне больш даспадобы праца ў офiсе. Мы жывем недалёка ад станцыi — трэба крыху прайсцi праз лес. Цягнiкi ходзяць кожныя 10 хвiлiн i давозяць да цэнтра за 12 хвiлiн. Таму паўгадзiны — i ты на працы. А на ровары я дабiраюся за 45 хвiлiн.

У нас у камандзе людi лiтаральна з усяго свету, з Беларусi — ужо 6 чалавек. Гэта няшмат.

У Фiнляндыю ж не едуць «па грошы» — тут вялiкiя падаткi (у мяне, напрыклад, — каля 40%), на шырокую ногу, як у Беларусi, не пажывеш. Калi ў Менску многiя мае знаёмыя амаль не гатавалi дома i вандравалi шмат — i амаль не глядзелi, колькi трацяць — то тут трэба лiчыць грошы i нават у чымсьцi ўціскацца. 

Ну i клiмат тут не для кожнага, некаторыя кажуць: паганы. Надвор’е ў Фiнляндыi амаль як у Беларусi, узiмку тут дзьмуць вятры — i холад адчуваецца нават больш моцна. А яшчэ цемра, сонца значна менш, чым у Менску. 

Трэба нейкую прычыну мець, каб абраць Фiнляндыю для рэлакацыi. Затое чым яна падкупляе — сваiм падабенствам да санаторыі: тут лес, лавачкi стаяць, людзi бегаюць, мора — можна прыйсцi да яго i глядзець. I ў архiтэктуры — не iмперская раскоша, а сцiпласць ды розум: усё для людзей, як кажуць. 

Дарэчы, што дапамагае — саўна, у нас ёсць свая ў кватэры. I тут ёсць публiчныя саўны ў басейнах. I дарэчы, басейны тут вельмi танныя — 5 еўра каштуюць 2 гадзiны: з саўнай, джакузi… 

Ты iдзеш гуляць — прыходзiш i залазiш у сауну, грэешся, i табе робiцца так добра. Тут я нават зрабiўся аматарам саўны, пачаў плаваць у халодным зiмовым моры пасля саўны i прымаць ледзяны душ. Пасля гэтага ў цябе лепшае настрой на тыдзень.

— А саўна ў кватэры ў вас замест ванны?

— Так, у Фiнляндыi недзе з 90-х пачалi прыбiраць ванны падчас рамонтаў. И ведаеце, мне гэтага вельмi бракуе — я люблю паляжаць у ванне, пачытаць.

— Цi прынята ў Фiнляндыi авертаймiць i перапрацоўваць?

— Не, не прынята. Фiны задаюць тон: яны з’яўляюцца на працы недзе у 8:30, на абед не iдуць цi збегаюць у краму — i хуценька назад з ежай, каб паесцi i зноўку працаваць. У смол-токах яны не ўдзельнiчаюць, працуюць, амаль не адрываючыся. А чацвёртай сыходзяць. Калi ў iх увечары сазвон з Амерыкай, яны сыдуць у 15.00. 

— Вам давялося павандраваць па Фiнляндыi?

— Не вельмi актыўна, бо эпiдэмiя ж была — усё было зачыненае. Мы з’ездзiлi ў Порвоо, у Турку, таксама ў нацыянальны парк Нууксiо i на востраў Суоменліна.