Navošta biełarusam Cichanoŭskaja?
Nie abaviazkova va ŭsim pahadžacca ź Cichanoŭskaj i jaje kamandaj. Ale adzinaje, što moža pryjści na źmienu im u ciapierašnich umovach — pustata. I heta projhryš dla ŭsich, upeŭnieny Aleś Santocki.
23.04.2022 / 23:01
Śviatłana Cichanoŭskaja. Fota z aficyjnaha telehram-kanała palityka
U tych šmatlikich biełarusaŭ, jakija nie prymajuć uzurpacyi ŭłady Alaksandram Łukašenkam i fašyzacyi krainy, užo bolš za paŭtara hoda jość faktyčna aficyjnaje pradstaŭnictva ŭ emihracyi — Ofis Śviatłany Cichanoŭskaj. Źjava hetaja ŭ našaj historyi dastatkova nieardynarnaja, bo Ofis nie isnuje jak niešta samo ŭ sabie, čym časta hrašać roznyja emihracyjnyja psieŭdapalityčnyja struktury, a pravodzić aktyŭnuju dziejnaść i navat dabivajecca peŭnych pośpiechaŭ na mižnarodnaj arenie. Niašmat zastałosia na Zachadzie ŭładnych kabinietaŭ i forumaŭ, da jakich Cichanoŭskaja za hety čas nie zdoleła choć by raz dastukacca i atrymać ciopły pryjom.
U toj ža čas davoli prykmietnaja i inšaja tendencyja — žadańnie peŭnych sił i samu Cichanoŭskuju, i jaje kamandu ŭsialakimi sposabami dyskredytavać ci, kažučy modnym ciapier słovam, zachejcić.
Dastatkova naviedać materyjał pra dziejnaść Cichanoŭskaj u publičnym akaŭncie luboha biełaruskaha ŚMI z mahčymaściami kamientavańnia — i my pabačym škvał niehatyŭnych, časta adkryta abraźlivych kamientaroŭ. Ładnaja častka ź ich jaŭna naležyć admysłova navučanym i prapłačanym trolam i botam, ale niesumnienna, što siarod krytykaŭ jość i žyvyja ludzi, jakija ščyra namahajucca z samymi najlepšymi namierami «ŭtapić» Cichanoŭskuju i navat nie chavajucca pad psieŭdanimami.
Siarod hetych chejtaraŭ jość i ludzi, u Biełarusi viadomyja i pierad joj zasłužanyja. Voś, naprykład, u niadaŭnim intervju adnamu z ukrainskich telekanałaŭ lidar nacyjanalnaha ruchu ŭ pačatku 1990-ch hadoŭ, z dalokaha 1996 hoda palitemihrant Zianon Paźniak sprabuje sfarmavać niehatyŭny vobraz Cichanoŭskaj u vačach ukraincaŭ, vystaŭlajučy jaje rasijskaj maryjanietkaj:
«U Biełarusi ruskija zmahli stvaryć, i Łukašenka hetamu niejak spryjaŭ, prarasijskuju apazicyju. I voś hetaja prarasijskaja apazicyja, jakaja vystaŭlaje napierad Cichanoŭskuju, Łatušku, voś jany i staralisia, kab takija sankcyi ŭviali. Ciapier, kali pačałasia vajna, hetyja sankcyi ničoha novaha nie dadajuć, jany tolki ŭmacoŭvajuć sajuz Pucina i Łukašenki».
Akurat abvinavačvańnie ŭ «prarasijskaści» — najbolš papularnaje, chadavoje siarod krytykaŭ Cichanoŭskaj z boku «nacyjanalnaha łahiera». Choć hučyć jano davoli dziŭna, uličvajučy, što Cichanoŭskaja adrazu paśla pačatku rasijskaj ahresii adkryta i niedvuchsensoŭna vystupiła ŭ padtrymku Ukrainy, pradstaŭniki jaje kamandy niadaŭna jeździli ŭ Kijeŭ, a ciapier źbirajucca tam stvaryć i pastajannaje svajo pradstaŭnictva.
Praŭda, uvohule «źmienaviechaŭstva» ŭ palitycy — źjava niaredkaja, i možna zhadać šmat prykładaŭ, kali pad upłyvam peŭnych abstavin palityčnyja dziejačy kardynalna mianiali svaju aryjentacyju — ci ščyra, ci kanjunkturna — až da procilehłaj. Tolki ci heta vypadak Cichanoŭskaj?
Ci sapraŭdy Cichanoŭskaja i jaje Ofis byli jašče niadaŭna ŭščent prarasijskija, a ciapier ekstranna pierafarbavalisia ci, jak papularna kazać, «pieraabulisia ŭ pavietry»? U čym uvohule krytyki Cichanoŭskaj bačać jaje «prarasijskaść»?
Ci moža Pucin być «mudrym»?
Jak praviła, praktyčna va ŭsich hnieŭnych filipikach na adras lidarki biełaruskaha demakratyčnaha ruchu abaviazkova ŭspłyvaje adzin śmiarotny hrech — što jašče ŭ vieraśni 2020 hoda jana ŭ intervju rasijskamu vydańniu RBK nazvała Pucina «mudrym» čałaviekam i kiraŭnikom, jaki, maŭlaŭ, razumieje, chto taki Łukašenka, raźbirajecca ŭ situacyi ŭ Biełarusi i nie daść Łukašenku sabie ŭvieści ŭ vušy niepraŭdzivuju viersiju padziej. Da taho ž jon, maŭlaŭ, «razumieje, što apazicyja Biełarusi hatovaja da razmovy ź im» i «ničoha nie maje suprać Rasii».
Niahledziačy na toje, što i Cichanoŭskaja, i jaje paplečniki jak tady, tak i paśla davali zrazumieć, što hetyja słovy — dastatkova rytualnyja dypłamatyčnyja vyrazy, jakija ni da čoha nikoha nie abaviazvali i nie abaviazvajuć, krytyki za heta ŭchapilisia i ŭžo druhi hod aktyŭna hetyja frazy na ŭsie łady musolać. Čamuści sa zrazumiełych tolki im mierkavańniaŭ ličačy, što z usich šmatlikich vykazvańniaŭ Cichanoŭskaj mienavita hetyja słovy — ščyryja, a voś usie astatnija, u tym liku i vielmi krytyčnyja ŭ dačynieńni da Maskvy i jaje kiraŭnictva, jakich było vielmi šmat — nie.
Choć na samaj spravie samo toje, što Cichanoŭskaja ŭ žniŭni 2020-ha vyjechała nie ŭ Maskvu, a ŭ Vilniu i z taho času mieła adnosiny vyklučna z palityčnymi strukturami i palitykami zachodniaha śvietu, karystajučysia pryjomam i padtrymkaj ź ich boku, vyrazna śviedčyć pra toje, što toj palityčny kirunak, tvaram jakoha jana źjaŭlajecca — abjektyŭna prazachodni.
I na Zachadzie ŭ hetym nichto nikoli nie vykazvaŭ sumnievaŭ. Jak, darečy, nikoli nie sumniavalisia i ŭ Maskvie.
Nie davali b Cichanoŭskaj u Litvie, jakaja ŭ Jeŭrasajuzie zaŭsiody vyłučałasia ćviordaj antymaskoŭskaj pazicyjaj, takuju padtrymku, kali b mielisia choć najmienšyja padazreńni ŭ tym, što jana dziejničaje ŭ intaresach Kramla. I nie treba dumać, što tyja ž litoŭskija palityki sastupajuć u rozumie i praniklivaści našym kanapnym ekśpiertam, što ŭ ich niama nijakaj raźviedki ci što jany nie ŭ stanie sami pračytać toje niaščasnaje intervju na RBK i zrabić pravilnyja vysnovy, a nie naciahvać, jak toj kazaŭ, savu na hłobus.
Virtualnaje i realnaje
Karani niaspynnaj žorstkaj krytyki Cichanoŭskaj za jaje niekali skazanyja ŭ śpiecyfičnaj situacyi dastatkova prabiežnyja słovy — u tym, što apazicyjnaja palityka ŭ Biełarusi šmat hadoŭ mieła zbolšaha virtualna-simvaličny charaktar. Jaje ŭdzielniki mała mahli ŭpłyvać na rečaisnaść, ale ŭ toj ža čas mieli dastatkova vialikuju svabodu ŭ vykazvańniach, asabliva ŭ tym vypadku, kali znachodzilisia za miežami krainy.
Palityki-emihranty mahli kazać usio, što zaŭhodna, spaborničajučy adzin z adnym u vierbalnym radykaliźmie — choć dla praktyčnaj spravy heta mieła efiekt udaru puhaj pa vadzie.
Choć by tamu, što bieskampramisnyja śpikiery, jak praviła, nikoha, aprača siabie ci vuzkaha koła prychilnikaŭ, nie pradstaŭlali, nie mieli arhanizavanych dziejnych struktur i tamu nie mieli navat patencyjnaj mahčymaści słovy pieravieści ŭ dziejańni. I niekatoryja da takoj situacyi nastolki pryzvyčailisia, što stali ŭsprymać jaje jak naturalnuju. Niekatoryja pa-raniejšamu ŭ hetaj paradyhmie i žyvuć, i myślać.
Ale ŭ 2020 hodzie situacyja vielmi pamianiałasia, bo spačatku ŭsiaredzinie krainy, a paśla na emihracyi źjaviłasia Śviatłana Cichanoŭskaja. U jakoj nie było vialikich kolišnich palityčnych zasłuh i niepamiernych asabistych ambicyj, ale byŭ status papularnaj kandydatki ŭ prezidenty, jakaja pavodle ŭsich prykmietaŭ tryumfalna pieramahła na vybarach i tolki praz adsutnaść u Biełarusi viaršenstva zakona i razhornuty paśla vybaraŭ teror nie stała kiraŭnicaj krainy.
Na Zachadzie toje, što Cichanoŭskaja nie samazvanka i za jaje plačyma — sapraŭdy padtrymka kali nie bolšaści, to vielmi značnaj častki nasielnictva Biełarusi, cudoŭna razumieli.
Tamu ŭłady Litvy i dali joj na svajoj terytoryi ŭsie ŭmovy dla stvareńnia paŭnavartasnaha Ofisa, a sama dziajačka stała žadanym hościem jak na roznych mižnarodnych forumach, tak i ŭ pracoŭnych kabinietach bolšaści choć kolki-niebudź upłyvovych dziejačaŭ zachodniaha śvietu. U jaje źjaviŭsia taki važny atrybut, jak status.
Ale status — takaja reč, jakuju možna nabyć navat vypadkova, dziakujučy źbiehu abstavin, jak, ułasna kažučy, ź Cichanoŭskaj i adbyłosia.
Bolš važna toje, što jaje ŭpłyŭ i aŭtarytet nie rastali ŭ pavietry i paśla siłavoha zadušeńnia pratesnaj aktyŭnaści ŭ Biełarusi, ich udajecca ŭtrymlivać chutka ŭžo dva hady. I heta ŭžo vynik nie tolki spryjalnaj źniešniaj kanjunktury, ale i dastatkova piśmiennaj palityki samoha Ofisa.
U adroźnieńnie ad raniejšych pakaleńniaŭ emihrantaŭ, Cichanoŭskaja i jaje Ofis uvieś pieryjad svajho vymušanaha vyhnańnia zajmalisia realnaj, a nie virtualnaj palitykaj. Padčas praviedzienych imi mižnarodnych sustreč i kantaktaŭ dasiahalisia realnyja damoŭlenaści, jakija akazvali realny ŭpłyŭ kali nie na situacyju niepasredna ŭ Biełarusi, to prynamsi na toje, što biełaruskaja tema nie zdymałasia z paradku dnia ŭ śviecie. Plus pa mahčymaści vyrašalisia prablemy tych šmatlikich biełarusaŭ, jakija z-za represij musili pakinuć krainu, što taksama niemałavažna.
I samo toje, što Cichanoŭskaja sa svaim Ofisam apošnija amal dva hady źjaŭlajecca realnym, a nie virtualnym subjektam jeŭrapiejskaj palityki, chaj sabie i sa śpiecyfičnym statusam, vymahała i vymahaje zusim inšych padychodaŭ.
Radykałam i mudracom u virtualnaj palitycy być lohka, bo tam možna i paralelnuju rečaisnaść va ŭłasnaj hałavie namalavać. A voś u palitycy praktyčnaj z realijami ličycca choćki-niachoćki davodzicca.
2020-y — nie 2022-hi
Z realijami ž tak, što jany nie statyčnyja i mohuć z časam značna mianiacca. Asabliva heta aktualna dla apošnich hadoŭ, kali historyja zaŭvažna paskoryłasia.
Ad žniŭnia 2020 hoda nie prajšło jašče i dvuch hadoŭ, ale hety pieryjad umiaściŭ u siabie stolki padziej i pieražyvańniaŭ, što zdajecca, nibyta času praminuła ŭžo šmat-šmat.
I ŭžo navat nie vierycca, što ŭsiaho tolki paŭhoda tamu, nie kažučy pra hod-paŭtara, u rehijonie i va ŭsim śviecie była zusim inšaja mižnarodnaja situacyja, jakaja zmušała inakš budavać stratehiju i taktyku.
U toj kolišniaj situacyi Rasija jašče nie paśpieła pierajści ŭ supraćstajańni z usim cyvilizavanym śvietam usie «čyrvonyja linii». Choć adnosiny šmat hadoŭ byli i nie najlepšyja, ale krainy Zachadu mieli z pucinskaj Rasijaj palityčnyja znosiny, zaležali ad jaje ekanamična.
I choć maralna Zachad, viadoma, zaŭsiody byŭ na našym baku i akazvaŭ biełaruskamu demakratyčnamu ruchu niemałuju, i nie tolki maralnuju, padtrymku, ustupać z Rasijaj u niepasrednaje rašučaje hieapalityčnaje zmahańnie za Biełaruś jon hatovy nie byŭ. Naša kraina ŭsio ž taki ŭsprymałasia jak śfiera rasijskich intaresaŭ.
I choć adnosna taho, što Łukašenka musić syści, pazicyja Zachadu była paśla 2020-ha dastatkova ćviordaja, adnosna taho, jak heta adbudziecca, zachodniki razmaŭlać z Maskvoj i ŭličvać jaje intaresy byli jakraz taki całkam hatovyja.
Stabilnaj vyhladała i ŭnutryrasijskaja situacyja: ciažka było sumniavacca, što zapas tryvałaści pucinskaha režymu dastatkova vialiki i ŭ najbližejšy čas jon naŭrad ci abryniecca. A pakolki ŭpłyŭ Rasii na Biełaruś va ŭsich śfierach dziakujučy palitycy, jakuju paśladoŭna pravodziŭ Łukašenka ŭsie dziesiacihodździ svajho kiravańnia, prosta hihancki, davodziłasia choćki-niachoćki hety faktar uličvać.
Kali ty viedaješ, što biez prynamsi niejtralnaj pazicyi Maskvy na pieramieny ŭ Biełarusi raźličvać prablematyčna, a režym u Maskvie naŭrad ci chutka źmienicca, to davoli niedarečna bieź pilnaj patreby palić usialakija masty dla choć by hipatetyčnych ź im kantaktaŭ.
Nu, chiba što tolki hetaje niespaleńnie mastoŭ źviazvaje tabie ruki na inšych kirunkach i nie dazvalaje dabicca praktyčnych, a nie simvaličnych dasiahnieńniaŭ na ich.
I voś tut jakraz možna zadać pytańnie: ci pryniesła kolišniaja strymanaść Cichanoŭskaj i jaje kamandy ŭ dačynieńni da Rasii choć niejkija realnyja straty? Moža, z-za demanstracyi patencyjnaj hatoŭnaści da dyjałohu z Maskvoj ad Cichanoŭskaj i jaje Ofisa adviarnulisia zachodnija partniory, pierastali atrymlivać padtrymku niejkija prajekty, stała ciažka stukacca ŭ roznyja mižnarodnyja dźviery? Ci, moža, z-za niazhody z padychodami Ofisa raspalisia našy ŭnutranyja kaalicyi, ad supracoŭnictva ź Cichanoŭskaj adyšli niejkija ŭpłyvovyja biełaruskija siły, što jaho asłabiła? Moža, była stračanaja padtrymka ŭ pratesnaj častcy hramadstva, jakaja prahnuła rezkaj rytoryki na adras Maskvy i była padmanutaja ŭ svaich čakańniach?
Dyk voś u tym i sprava, što taja strymanaść nie paŭpłyvała zusim ni na što. I paŭpłyvać nie mahła.
Bo nasamreč nijakich realnych kantaktaŭ Ofisa Cichanoŭskaj z Kramlom ci tym bolš atrymańnia ad jaho finansavańnia abo padtrymki ŭ inšaj formie nikoli nie było: da ich nie prajaviła nijakaj cikavaści Maskva, jakaja ŭžo tady vidavočna mieła płany nie tolki na Biełaruś, ale i na chutki zachop Ukrainy. I zachavańnie pry ŭładzie mienavita Łukašenki ŭ hetyja płany dobra ŭpisvałasia.
U vyniku ŭsia «prarasijskaść» Cichanoŭskaj i jaje kamandy źviałasia vyklučna da taho, što ŭ dačynieńni da Rasii ŭ cełym i Pucina asabista z vusnaŭ Cichanoŭskaj i jaje paplečnikaŭ da peŭnaj pary nie hučała rezkaj rytoryki, rabilisia zakliki paŭpłyvać na situacyju ŭ Biełarusi (nie ŭvieści vojski ci štości padobnaje, a prosta pierastać akazvać režymu Łukašenki padtrymku), vykazvałasia hatoŭnaść da kantaktaŭ i kamunikacyi, kali Kreml u svaju čarhu pabačyć u hetym patrebu. I ŭsio.
Pry žadańni vieści tonkija hulni Kreml, vidać, moh by sapraŭdy dyskredytavać Cichanoŭskuju i jaje paplečnikaŭ, daŭšy ŭ niejki momant realnuju nadzieju na toje, što ŭnutranyja prablemy Biełarusi sapraŭdy možna vyrašyć pry dapamozie Maskvy. Možna było pajści na niejkija kantakty z Ofisam, chaj nie na samym vysokim uzroŭni, davać niejkija abiacańni, rehularna rabić nieadnaznačnyja zajavy, jakija možna było b traktavać na karyść apazicyjnych siłaŭ. I adnačasova schilać Cichanoŭskuju da niejkich vyrazna pramaskoŭskich słoŭ i dziejańniaŭ, admaŭleńnia ad peŭnych elemientaŭ zachodniaha viektara na karyść suviaziaŭ z Maskvoj. To-bok na zaciahvańnie ŭ svaju pastku.
Pry peŭnaj hnutkaści i tonkaści ŭsiaho hetaha, vidać, było b možna dabicca. Ale Kreml daŭno tak nie pracuje, maniera jahonaj dypłamatyi — chamskaja, samaŭpeŭnienaja i prostaliniejnaja.
Upeŭnienyja ŭ svaich umieńniach i zdolnaściach vyrašać prablemy vyklučna hrubaj siłaj i nachabnaściu, rasijanie nie nadta byli schilnyja «apuskacca» da taho, kab kłaści jajki ŭ roznyja košyki, rabić chitryja šmatchadoŭki. Samaŭpeŭnienaść i šapkazakidalnictva ich padviali, a nam, badaj, pajšli ŭ stratehičnym sensie i na karyść.
A ŭ 2021-m i asabliva ŭ 2022-m situacyja kardynalna źmianiłasia, Kreml pierajšoŭ «čyrvonyja linii».
I kali pytańnie stała rubam, to pravilny vybar Ofisam Cichanoŭskaj byŭ zrobleny imhnienna i jaŭna bieź nijakich vahańniaŭ. Jon i nie moh być inšym. A što ŭ rezkaści słovaŭ Cichanoŭskaja i ciapier nie imkniecca spaborničać ź inšymi — to ničoha strašnaha. U kožnaha svoj styl.
Nie siekčy suk pad saboju
Toje, što ŭ nas ciapier jość Ofis Cichanoŭskaj i inšyja arhanizavanyja struktury, jakija majuć ustalavanyja stabilnyja kantakty z palityčnymi elitami krain Zachadu — heta nasamreč naša vialikaja pieravaha. Bo heta nadaje niełukašenkaŭskaj Biełarusi palityčnuju subjektnaść. I ŭ toj momant, kali nastanie čas vyrašeńnia budučyni rehijona, heta moža mieć vialikaje značeńnie.
Bo voś my sami nie stamlajemsia ŭsim i ŭsiudy tłumačyć, što niapravilna atajasamlivać Biełaruś i biełarusaŭ vyklučna z Łukašenkam. Što
Łukašenka paśla 2020 hoda nielehitymny, trymajecca na štychach, što jahonaja realnaja padtrymka siarod biełaruskaha nasielnictva nie vielmi vialikaja. I što rašeńnie Łukašenki dać terytoryju dla ahresii suprać Ukrainy — heta jahonaje asabistaje rašeńnie, na jakoje biełaruski narod nijak nie ŭpłyvaŭ, bo pry takim režymie ŭ naroda nasamreč ničoha nie pytajucca ni naŭprost, ni ŭskosna. U toj ža čas jość jak realnaja źjava inšaja Biełaruś, jakaja pakazała svoj tvar i zahavaryła na poŭny hołas u 2020 hodzie, ale paśla była represijami zakatanaja ŭ asfalt. Tym nie mienš, całkam jana nie źniščanaja i ŭ peŭny momant skaža svajo słova.
U pryncypie, našyja namahańni heta davieści majuć pośpiech.
I palityčnyja elity, i hramadstvy prynamsi ŭ mnohich zachodnich krainach adździalajuć łukašenkaŭski režym ad biełaruskaha naroda ŭvohule i nie staviać pamiž imi znaku roŭnaści. I zacikaŭlenyja ź niełukašenkaŭskaj Biełaruśsiu pa mahčymaści supracoŭničać.
Ale dla taho, kab hetyja zacikaŭlenaść i hatoŭnaść da supracoŭnictva skarystać, treba, kab hetaja inšaja Biełaruś mieła subjektnaść, była arhanizavanaja. Kab luby palityk ci hramadski dziejač na Zachadzie i va ŭsim śviecie viedaŭ, čyj numar nabirać, kali jamu patrebna pačuć hołas inšaj Biełarusi, daviedacca jaje dumku, zrabić joj jak sajuźniku niejkija prapanovy abo niekudy ŭ važnaje miesca zaprasić.
Što jašče važniej: chod vajny va Ukrainie nie vyklučaje, što dla našaj krainy i naroda nieŭzabavie moža adkrycca akno mahčymaściaŭ, składziecca spryjalnaja kanjunktura, kab pierałamać situacyju na svaju karyść.
I kab z hetaha akna skarystacca, patrebna budzie siarod inšaha ŭnutranaja kansalidacyja praciŭnikaŭ režymu jak u krainie, tak i za jaje miežami, hatoŭnaść uzhodniena dziejničać u ahulnym kirunku. Kab niechta moh u niejki momant pastavić rubam biełaruskaje pytańnie, i hety hołas byŭ dastatkova mocny, kab być pačutym.
Vialikaja duraść i palityčnaja niedalnabačnaść — brać ciapier udzieł u tym, kab dyskredytavać i tapić pradstaŭničyja struktury biełaruskaha ruchu, vyłučanyja na svaje roli samim žyćciom. Bo treba razumieć, što na źmienu im pryjdzie ŭ ciapierašnich umovach nie niech(š)ta lepšy(aje), a prosta pustata. Ad čaho prajhrajuć absalutna ŭsie.