Cichanoŭskaja — pra Zialenskaha, Paźniaka, list Makieja i chejt u sacsietkach
Demakratyčnaja lidarka Biełarusi Śviatłana Cichanoŭskaja ŭ efiry Svabody Premium tłumačyć, čamu paśla 2020 hoda nie adbyłasia jaje sustreča z Uładzimiram Zialenskim, jak mianiałasia jaje staŭleńnie da Rasii, čamu jana havaryła pra «mudraha Pucina», i jak nazyvaje jaho ciapier. Śviatłana Cichanoŭskaja taksama prakamientavała infarmacyju pra to, što nibyta Minsk prapanavaŭ vyzvalić i vyvieźci z krainy palitviaźnia Siarhieja Cichanoŭskaha. Razmova adbyvałasia ŭ 55-ty dzień vajny Rasii suprać Ukrainy, u jakoj ułady Biełarusi dazvolili ahresaru skarystać terytoryju krainy.
20.04.2022 / 08:45
«Pieršaja meta — damahčysia vyvadu rasijskich vojskaŭ i adnaŭleńnia niezaležnaści Biełarusi»
Śviatłana, jak vy sfarmulujecie try hałoŭnyja zadačy vašaha štaba, demakratyčnych siłaŭ ciapier, kali z terytoryi Biełarusi išli vojski na Buču, kali ź biełaruskich aeradromaŭ laciać rakiety na ŭkrainskija harady?
— Pieršaja meta — damahčysia vyvadu rasijskich vojskaŭ i adnaŭleńnia niezaležnaści Biełarusi. Treba zachavać dobraje imia biełarusaŭ u śviecie, danieści, što my, biełarusy, nie zachopniki i nie ahresary, što my nie padtrymlivajem hetuju vajnu.
Druhaja meta zastałasia taja ž samaja — vyzvalić usich, chto za kratami z palityčnych matyvaŭ, zakryć usie palityčna matyvavanyja spravy, kab usie mahli viarnucca dadomu.
I treciaja meta — damahčysia sychodu Łukašenki i pravieści novyja sumlennyja vybary. My razumiejem, što pakul Łukašenka zastajecca va ŭładzie, jon budzie sprabavać handlavać palitviaźniami, dabivacca sastupak, ničoha pry hetym nie robiačy. Jon užo nie raz tak rabiŭ za 28 hadoŭ. Nielha dazvolić jamu syści ad adkaznaści za ŭdzieł u ahresii suprać Ukrainy. Jon zaraz kaža, nibyta nie chacieŭ vajny, ale sam u hetuju vajnu nas uciahvaje. Toje, što nakładajucca sankcyi, — heta całkam jaho vina i adkaznaść.
«Heta naiŭnaja sproba paŭtaryć toj manieŭr, jaki jany praviali paśla vybaraŭ 2006 i 2010 hodu»
— Ja paprasiła b prakamientavać niadaŭni list kiraŭnika MZS Biełarusi Uładzimira Makieja, prapanovu raspačać dyjałoh. Jak vy aceńvajecie takija sproby ŭładaŭ naładzić adnosiny z Zachadam, nie mianiajučy palityki ŭnutry krainy?
— Ja dumaju, što heta krok adčaju, bo palityka, dziejańni režymu ciaham apošnich hadoŭ pryviali ŭ nikudy, i zaraz jany šukajuć, jak vykrucicca. Jany bačać, što ludzi nie źmirylisia, ekanamičnaja situacyja paharšajecca, vajna Rasii nia stała paśpiachovaj, i sprabujuć pierajhrać, jak zaŭždy było. Jany spadziajucca, što Zachad zapluščyć vočy na ŭvieś toj teror, jaki pravodzić Łukašenka.
Heta naiŭnaja sproba paŭtaryć toj manieŭr, jaki jany praviali paśla vybaraŭ 2006 i 2010 hoda. Zachad tady stamiŭsia, a Łukašenka paabiacaŭ pieramieny, i jany niejak damovilisia. Ale čas ciapier inšy. I Łukašenka ŭžo zusim nie taki ŭstojlivy. Ja ŭpeŭniena, što biez vyzvaleńnia ŭsich našych ludziej z turmaŭ nijakaha dyjałohu być nie moža. I ŭvohule, dyjałoh moža i pavinien być pamiž biełarusami, a nie pamiž Łukašenkam i Zachadam. Apošniaje budzie nie dyjałoh, a prafanacyja.
— Paviedamlajecca, što eks-ministr zamiežnych spraŭ Biełarusi Siarhiej Martynaŭ nibyta viadzie zakrytyja pieramovy ab źmiakčeńni sankcyj. Abmiarkoŭvajecca amnistyja 300 palityčnych viaźniaŭ u abmien na adnaŭleńnie tranzitu praz port Kłajpiedy. Minsk prapanavaŭ vyzvalić i vyvieźci z krainy Siarhieja Cichanoŭskaha. Kali heta sapraŭdy tak, jakaja vaša pazycyja?
— Zaraz u Minsku pracujuć niekalki mižnarodnych arhanizacyj, jakija sprabujuć arhanizavać placoŭki dla pieramovaŭ, niejkija kruhłyja stały pamiž pradstaŭnikami režymu i nibyta biełaruskaha hramadstva. Pry dapamozie hetych placovak režym pramacvaje, na što hatovy pajści Zachad, ci hatovy źniać sankcyi ci častku sankcyj. Ale ja nie vieru, što režym źbirajecca niešta rabić. Mnie ničoha nie viadoma, što jany tam damaŭlajucca pra Siarhieja i pra party Kłajpiedy. Dla mianie heta čarhovaja hulnia, pył u vočy. My nastojvajem na tym, što vyzvalenyja pavinny być usie, i nie pad chatni aryšt, jak Anžalika Borys, a na svabodu. Ja ŭpeŭnienaja, što i sam Siarhiej adkazaŭ by na hetaje pytańnie mienavita tak.
— Vy kažacie pra niekalki mižnarodnych arhanizacyj, jakija sprabujuć arhanizavać placoŭki dla pieramovaŭ. Ci mahli b vy ŭdakładnić, jakija heta arhanizacyi?
— Ja nie dumaju, što mahu ich nazyvać.
«Padziei va Ukrainie nieparyŭna źviazanyja ź Biełaruśsiu, bo heta ŭsio častka adnoj prablemy»
— Biełarusy, jakimi ŭ śviecie zachaplalisia, jakich padtrymlivali, jakim spačuvali, paśla 24 lutaha stali ŭ peŭnaj stupieni paryjami, hramadzianami krainy — saŭdzielnika ahresara. Najpierš zapytajusia, ci adčuli vy heta piersanalna praz skaračeńnie padtrymki, inšy farmat sustrečaŭ, inšuju ŭvahu da vas i vašaj kamandy, da temy Biełarusi?
— Nie mahu skazać, što padtrymki stała mienš. Mabyć, stała mienš uvahi, ale nie padtrymki. Zaraz uvieś śviet skancentravany na tym, kab dapamahčy Ukrainie, i heta zrazumieła, bo ad losu Ukrainy zaležyć i los Biełarusi. Va Ukrainie rasijskija vojski rujnujuć harady, rasstrelvajuć mirnych žycharoŭ. Ja kožny dzień pravodžu sustrečy i tłumaču, što padziei va Ukrainie nieparyŭna źviazanyja ź Biełaruśsiu, bo heta ŭsio častka adnoj prablemy. Nieŭzabavie płanuju vizity ŭ Bierlin, Haahu, Vašynhton, Brusel — budziem havaryć pra vyvad rasijskich vojskaŭ z terytoryi Biełarusi, udzieł Biełarusi ŭ pieramovach pra biaśpieku rehijona, dapamohu biełaruskim dobraachvotnikam, dabračynnym arhanizacyjam, miedyja.
Pastupova vyrašajem pytańni ź vizami, mihracyjaj. My atrymali sotni paviedamleńniaŭ ad našych biełarusaŭ, jakija sutyknulisia z faktami dyskryminacyi. Mnohija skardziacca, što nie mohuć atrymać dakumienty, vizy. Užo vyrašyłasia pytańnie ŭ Polščy. Prezident Duda padpisaŭ zakon. Na dniach była stvoranaja rabočaja hrupa ŭ Estonii. Bačycie, usio vyrašajecca, ale zajmaje čas.
Praz Łukašenku mocna paciarpieŭ imidž Biełarusi i biełarusaŭ. My kožny dzień praciahvajem tłumačyć palitykam i hramadzianam inšych krain, što biełarusy — nie Łukašenka. Heta Łukašenka puściŭ vojski na našuju terytoryju. Heta jon suahresar. Jon złačynca. A biełarusy zmahajucca ź im z 2020 hoda. Nie varta karać usich biełarusaŭ za Łukašenku.
Ja tłumaču na kožnaj palityčnaj sustrečy i ŭ kožnym intervju, što biełarusy suprać hetaj vajny. Raskazvaju pra hieraičnyja ŭčynki rejkavych partyzan, dobraachvotnikaŭ. I mnie zdajecca, što nam udałosia pamianiać staŭleńnie da Biełarusi. My ŭžo čujem i słovy padziaki na adras biełaruskaha naroda ad ukrainskich aficyjnych asobaŭ. Spačatku my adčuvali kryŭdu ź ich boku — čamu vy nie vychodzicie suprać Łukašenki? Ciapier adčuvajem razumieńnie situacyi.
«Vina biełarusaŭ moža być tolki ŭ tym, što ŭ našaj krainie na praciahu 28 hadoŭ panuje tyran»
— Jakaja vaša pazicyja ŭ pytańni pra kalektyŭnuju vinu i adkaznaść biełarusaŭ?
— Vina biełarusaŭ moža być tolki ŭ tym, što ŭ našaj krainie na praciahu 28 hadoŭ panuje tyran, jaki zachapiŭ uładu, raspačaŭ teror suprać svajho naroda, a ciapier i susiedziaŭ. U Biełarusi ciapier panuje kałabaracyjny režym, jaki nie słužyć intaresam naroda, a słužyć intaresam Maskvy. Ci pavinny biełarusy za heta nieści adkaznaść? Ja liču, što nie pavinny. Heta nie biełarusy puścili na našu terytoryju rasijskija vojski. I nie biełarusy dazvolili nanosić udary pa Ukrainie. Biełarusy vystupajuć suprać vajny i zmahajucca suprać rasijskaj akupacyi. Toje, što nastup na Kijeŭ pravaliŭsia, — heta zasłuha ŭ tym liku i biełaruskaha naroda. Naša kraina nie stała kamfortnym tyłam dla rasijskaha vojska.
— Kali analizavać situacyju z pazicyj krasavika 2022 hoda, jak by vy mahli patłumačyć, čamu paśla žniŭnia 2020 hoda tak i nie atrymałasia arhanizavać vašu sustreču z Uładzimiram Zialenskim? I ci jość šaniec ciapier?
— Samaje važnaje, što jość pracoŭny kantakt, a nie sustreča dla hałački. Tak, aficyjnaj dvuchbakovaj sustrečy z prezidentam u mianie nie było, ale maja kamanda sustrakałasia na pracoŭnym uzroŭni nieadnarazova z roznymi pradstaŭnikami ŭrada. Mnie paviedamlali, što ŭkrainski ŭrad paźbiahaje publičnych sustreč, kab nie razdražniać Łukašenku, jaki tady abiacaŭ im, što nikoli z terytoryi Biełarusi pa ich nie budzie naniesieny ŭdar. Ja razumieju ich aściarožnaść — jany imknulisia zachavać žyćci svaich ludziej, svaich hramadzian.
Inšaja sprava, što Łukašenka ich padmanuŭ, ich vočy raspluščylisia. My zaŭsiody viedali, što jon pojdzie na ŭsio, kab zachavać svaju ŭładu. A mnohija va Ukrainie vieryli jamu. Ciapier ukraincy ŭbačyli sami, što jahonyja słovy ničoha nie vartyja. Ja budu rada, kali takaja sustreča z prezidentam Zialenskim adbudziecca kali-niebudź.
«Pytańnie Kryma — pryncypovaje dla ŭkraincaŭ»
— Ci ŭśviedamlali vy raniej, nakolki važny byŭ dla ŭkraincaŭ usie hetyja hady adkaz na pytańnie «Čyj Krym?» i nakolki biełaruski adkaz ci nieadkaz na hetaje pytańnie ŭpłyvaŭ na ich staŭleńnie?
— Paśla 2014 hodu pytańnie Kryma — pryncypovaje dla ŭkraincaŭ. Heta jak markier «svoj-čužy». Rasija anieksavała Krym, parušajučy mižnarodnaje prava, na toje momant, jak mnie padajecca, reakcyja śvietu była niedastatkova rašučaja. Ja heta zrazumieła ŭ 2020 hodzie, kali pačała kamunikavać z ukrainskimi žurnalistami i palitykami. Z tych časoŭ maja pazicyja nie mianiajecca, ja zaŭždy kažu, što Krym — ukrainski.
— A pazicyja Siarhieja?
— Jon zaraz nie moža adkazać. Ja dumaju, što kali b moh, adkazaŭ by, što Krym — ukrainski.
«Mnohija čakajuć ad mianie zanadta šmat, što Cichanoŭskaja za ich usio zrobić i pavyrašaje ŭsie prablemy»
— Ja zaŭvažaju ŭ sacsietkach cełuju kampaniju chejtu, nakiravanuju na vas asabista, na vašu kamandu. Naprykład, Zianon Paźniak i raniej krytyčna vykazvaŭsia na vaš adras, ale voś ciapierašniaja kampanija, pavodle niekatorych nazirańniaŭ, nahadvaje spłanavanuju akcyju. Prykładna ŭ adzin čas źjaŭlajucca novyja pabliki ŭ sietkach, jakija sprabujuć źniščyć vašu reputacyju i pracu. Ci analizavali ŭ štabie, chto staić za hetaj chejt-kampanijaj, kamu heta vyhadna? I jak hetamu moža supraćstajać?
— Spačatku hety było baluča, ale navučyłasia nie źviartać na heta ŭvahi. Kanstruktyŭnuju krytyku zaŭsiody słuchaju. I ŭžo kazała pra heta — navat asabista ŭ Instahramie kamunikuju ź niekatorymi ludźmi, jakija nie padtrymlivajuć našyja kaštoŭnaści, ale kanstruktyŭna i arhumientavana danosiać svaje pazicyi. Ja adkazvaju im, heta častka majoj pracy.
Sprava ŭ tym, što mnohija čakajuć ad mianie zanadta šmat, što Cichanoŭskaja za ich usio zrobić i pavyrašaje ŭsie prablemy. Ja adrazu kažu, što nie.
Pieramieny ŭ Biełarusi i vyzvaleńnie palitviaźniaŭ — heta sprava kožnaha biełarusa, adkaznaść usich nas u roŭnaj stupieni. Na žal, kab pieramahčy dyktaturu, niedastatkova było adnojčy ŭsim razam prahałasavać na vybarach. Tamu ŭsich, chto rasčaravany, što ja jašče nie daviała krainu da pieramohi i novych vybaraŭ, ja razumieju. Ale ž ja taki samy čałaviek, jaki, niahledziačy na ciažkaści, prosta nie spyniŭ svaje namahańni.
Jak supraćstajać chejtu? Fakusavacca na stvaralnym, na kankretnych dziejańniach, spravach, jakija viaduć nas da pieramohi. Jość antyvajenny ruch, jaki moža pieraraści ŭ vyzvolny ruch. Jość płan «Pieramoha». Jość mahutny vałanciorski ruch, jaki ciapier dapamahaje Ukrainie. Pracy znojdziecca dla kožnaha.
«Hetaha «mudraha Pucina» dahetul mnie prypaminajuć biełarusy»
— Jak źmianiłasia vaša asabistaje staŭleńnie da Rasii i rasiejcaŭ paśla 24 lutaha? Kali paraŭnoŭvać z vašaj pazicyjaj u žniŭni 2020-ha? A z vašaj pazicyjaj piać hadoŭ tamu? U zvarocie da Zialenskaha vy tłumačyli, čamu prahučali słovy pra «mudraha Pucina».
— Piać hadoŭ tamu ja palitykaj uvohule mała cikaviłasia, jak i bolšaść biełarusaŭ. Rasija — susiedzi, siabry. U 2020 hodzie my rabili ŭsio, u tym liku dypłamatyčnyja chady, kab nie dapuścić umiašańnia Rasii ŭ biełaruskija spravy. Hetaha «mudraha Pucina» dahetul mnie prypaminajuć biełarusy. Heta byŭ taki dypłamatyčny sposab danieści našu pazicyju — «nie ŭłaźcie, heta naša sprava». Na žal, tady heta było biezvynikova.
Ja da apošniaha nie chacieła vieryć, što jany mohuć raspačać poŭnamaštabnuju vajnu. A ŭžo toje, što Rasija zrabiła paźniej — u Bučy, Baradziancy, Irpieni, Hastomieli — heta prosta nie ŭkładajecca ŭ hałavie. Adkaznaść i vinu za heta niasie Kreml.
— Jak by vy ciapier nazvali Pucina?
— Pucin zaraz — heta ahresar.
«Biełaruskim kibierpartyzanam i rejkavym partyzanam udałosia praduchilić pracu biełaruskaj čyhunki na ahresaraŭ»
— Biełaruskija dobraachvotniki, biełaruskija lekary, biełaruskija valanciory, biełaruskija partyzany i mnohija inšyja ciapier nia tolki dapamahajuć Ukrainie, ale i abaraniajuć honar i hodnaść usich biełarusaŭ, jakija farmalna akazalisia zakładnikami rašeńnia ŭładaŭ pradastavić terytoryju Rasii dla ŭdaru pa Ukrainie. Jak vy bačycie rolu demsiłaŭ, svaju rolu ŭ tym, kab biełarusam nie skazali, jak kaliści rasiejcam — «Nikohda my nie budiem braťjami»?
— Važna, kab hołas biełarusaŭ pastajanna hučaŭ u Biełarusi, va Ukrainie, u śviecie. Biełaruś nie pavinna zhubicca za padziejami va Ŭkrainie i nie pavinna stać raźmiennaj manietaj u čužych ździełkach. Naša zadača — dakładna danosić našu pazicyju, što my suprać vajny, što biełaruski narod abaraniaje svaju niezaležnaść i suvierenitet i padtrymlivaje narod Ukrainy. My pavinny nie dapuścić uvodu biełaruskich vojskaŭ va Ukrainu — u nas jość dadzienyja, što heta musiła adbycca, ale niešta pajšło nie tak. Ja ŭpeŭniena, heta zasłuha biełarusaŭ, što zaraz Rasija advodzić svaje vojski ź Biełarusi, ale, na žal, jana moža ŭ luby momant viarnucca, i treba być da hetaha hatovymi.
Tysiačy ludziej vyjšli hieraična na mirny pratest 27 lutaha, viedajučy, što ryzykujuć zdaroŭjem i navat žyćciom. Biełaruskim kibierpartyzanam i rejkavym partyzanam udałosia praduchilić pracu biełaruskaj čyhunki na ahresaraŭ. Biełarusy akazvajuć supraciŭ usiudy, kožny zmahajecca jak moža. Naša zadača — danieści hetuju infarmacyju da ŭsiaho śvietu. I naša zadača — usie namahańni nakiravać na dapamohu Ukrainie, bo tam idzie zmahańnie za našyja abiedźvie krainy, za biaśpieku ŭsioj Jeŭropy.
Akramia taho, vielmi važna, kab palityki ŭsiaho śvietu pačuli naša patrabavańnie vyvieści rasiejskija vojski nie tolki z Ukrainy, ale i ź Biełarusi. Ni ŭ jakim razie nielha dazvolić Łukašenku ŭchilicca ad adkaznaści za toje, što jon zrabiŭ. I nielha dapuścić handlu palitviaźniami. Nijakich ździełak z režymam: usie aryštavanyja z palityčnych matyvaŭ pavinny być vyzvalenyja i reabilitavanyja.
«My płanujem adkryć pastajanny ofis u Kijevie, jaki dapamoža nam raźvivać adnosiny z ukrainskim bokam»
— Kiraŭnik vašaha kabinieta Valer Kavaleŭski niadaŭna pryjazdžaŭ u Kijeŭ. Na jakim uzroŭni ciapier adbyvajecca kamunikacyja demsiłaŭ i ŭładaŭ Ukrainy?
— Valer Kavaleŭski sustrakaŭsia z kiraŭnictvam Viarchoŭnaj Rady, pradstaŭnikami Ofisa prezidenta, roznymi palitykami. My taksama płanujem adkryć pastajanny ofis u Kijevie, jaki dapamoža nam raźvivać adnosiny z ukrainskim bokam. Uvohule, adnosiny z Ukrainaj dla nas pryjarytet. Losy našych narodaŭ źviazanyja jak nikoli raniej.
— Ukrainskija palityki, adkinuŭšy raniejšyja supiarečnaści i sprečki, ciapier vystupajuć adzinym frontam pierad adzinym voraham. Ci mahčyma takoje ŭ Biełarusi — abjadnacca biezumoŭna, pakinuŭšy supiarečnaści na budučyniu, kali Biełaruś budzie svabodnaj?
— Ciažkija časy pavinny abjadnoŭvać. Hučyć banalna, ale skažu: tolki kali my razam, to my siła. Viedajecie, u pieršyja dni, kali pačałasia vajna, demakratyčnyja siły pracavali jak adziny apieratyŭny štab, ja razmaŭlała praz telefon i ź Ivonkaj Surviłaj, i ź Zianonam Paźniakom. Ja viedaju, što jon mianie pastajanna krytykuje, ale taksama viedaju, što jon patryjot i jamu balić za Biełaruś. My pastajanna na suviazi z Paŭłam Łatuškam, kamunikujem z kamandaj Babaryki, raimsia z analitykami i ekśpiertami. Ja sama nie źbirajusia ŭdzielničać u novych vybarach, tamu ja zaklikaju ŭsich: zaraz my robim pracu, kab potym usie mahli pryjści na ŭčastki na sumlennych vybarach, prahałasavać i viedać, što hety hołas budzie zaličany. Voś tady rejtynhi buduć mieć značeńnie. A zaraz my pavinny pracavać razam — kab nablizić taki dzień.
«Ja b skazała dziakuj Zialenskamu»
— Vy niadaŭna zapisali zvarot da prezidenta Zialenskaha. A što b vy jamu skazali sam-nasam ciapier? Jak vy aceńvajecie jahonuju rolu ciapier?
— Pa-pieršaje, ja b skazała dziakuj. Jaho praca, jaho dziejańni zaraz vyklikajuć u mianie vielizarnuju pavahu. Ja bačyła jaho vočy, kali jon naviedvaŭ Buču, dzie byli zabityja sotni ŭkraincaŭ. Ja vielmi dobra razumieju, što jon adčuvaje. Ja baču, jak ciažka jamu davodzicca, jaki bol i adkaznaść vypali na jaho dolu. Heta sapraŭdny lidar svajoj krainy. Sapraŭdny prezident, jaki słužyć svajmu narodu. Paśla hetaha ja b skazała jamu, što razumieju, što dla jaho hałoŭnaj zaŭsiody budzie Ukraina, jak i dla mianie — Biełaruś. I tamu ja b havaryła ź im pra Biełaruś i našyja ahulnyja mety i kaštoŭnaści.