Hienadź Koršunaŭ: Pieradumoŭ dla sapraŭdnaha supraćstajańnia ŭ hramadstvie ja nie baču
Rezkaje astudžeńnie ŭkrainskich simpatyj da biełarusaŭ paśla pačatku vajny va Ukrainie, roznyja pohlady ŭnutry samoha biełaruskaha hramadstva na rasijskuju kampaniju ŭ susiedniaj krainie, mnostva supiarečlivaj infarmacyi, jakaja dadatkova raskołvaje hramadstva. Jakimi my budziem paśla ŭsiaho hetaha? U intervju karespandentu haziety «Biełarusy i rynak» pra heta havoryć były dyrektar Instytuta sacyjałohii NAN Biełarusi, ciapier staršy ekśpiert Centra novych idej Hienadź Koršunaŭ.
08.04.2022 / 22:35
Hienadź Koršunaŭ
«Samo pa sabie paniaćcie «vajna» ŭ histaryčnaj pamiaci biełarusaŭ maje rezka niehatyŭnaje adcieńnie, — kaža Koršunaŭ. — Dla biełarusaŭ usio, što maje ŭ svaim korani «vajna», — vielizarnaja antykaštoŭnaść».
Z adnaho boku, pa dadzienych šerahu daśledavańniaŭ, davoli vialikaja kolkaść biełarusaŭ padtrymlivajuć dziejańni Rasii, z druhoha — vielmi nievialikaja vystupaje za biełaruski ŭdzieł u hetych dziejańniach. Na ščaście, pakul biełarusy i nie ŭdzielničajuć.
Na dumku Hienadzia Koršunava, prajaŭleńniu biełarusami simpatyj da rasijskich dziejańniaŭ šmat u čym spryjała «źmiena biełaruskaj infarmacyjnaj prastory paśla 2020 i 2021 hadoŭ».
«Źniknieńnie niekatorych bujnych resursaŭ paciahnuła za saboj sychod u svaje infarmacyjnyja burbałki, što pryviało da straty častki infarmacyjnaha suvierenitetu, kali istotnaja častka biełaruskaj aŭdytoryi stała sychodzić u rasijskaje infarmacyjnaje pole, — adznačaje sacyjołah. —
Pa maich raźlikach, adsotkaŭ z 40 biełaruskaha nasielnictva vielmi ščylna siadzić na rasijskim poli — televizijnym, sietkavym, navinnym.
Nie dziŭna, što ludzi ŭsprymajuć toje, što adbyvajecca va Ukrainie, praz pryzmu stereatypaŭ i pierš za ŭsio stereatypaŭ, naviazanych žorstkaj rasijskaj prapahandaj. Heta vielizarnaja prablema, jana adbivajecca i na hramadstvie jak takim, i na pryvatnym, siamiejnym uzroŭni. Adzin člen siamji kaža pra «nacykaŭ» i «banderaŭcaŭ», inšy nazyvaje rasijskich udzielnikaŭ vajennych dziejańniaŭ va Ukrainie zachopnikami i akupantami.
Treba pryznać, heta vielizarnaja prablema — znachodžańnie istotnaj častki biełaruskaha hramadstva pad rasijskim prapahandysckim upłyvam, pryčym adnosna nie tolki taho, što adbyvajecca va Ukrainie, ale i ŭnutrybiełaruskich padziej».
Što tyčycca taho, jak usio heta paŭpłyvaje na biełaruskaje hramadstva, to «adnaznačna nie skaža nichto: situacyja vielmi dynamičnaja, pracuje šmat faktaraŭ, možna kazać chutčej pra scenaryi, varyjanty».
Adzin z takich scenaryjaŭ — «samakałanizacyja Biełarusi, heta značyć padparadkavańnie Rasii».
«Hety varyjant ja razhladaju jak vielmi małavierahodny, tamu što navat u raniejšyja časy — mirnyja i da ŭnutranaha kryzisu — za žorstki intehracyjny varyjant až da ŭvachodžańnia ŭ rasijskuju dziaržavu vystupali 6—7 %, — skazaŭ Hienadź Koršunaŭ. — Miakkija varyjanty ekanamičnaj i palityčnaj sadružnaści z Rasijaj nabirali bolš. Ale ŭ budučyni i hety varyjant umacavańnia suviaziaŭ z Rasiejaj, dumaju, nie budzie mocna raspaŭsiudžvacca, bo ŭsio bolš i bolš budzie hublacca ŭ hetym sens».
Na dumku sacyjołaha, raniej pryvabnyja ekanamičnyja vyhady ad zbližeńnia z Rasijaj buduć devalvavacca.
«Razryŭ Rasijaj suviaziaŭ z Zachadam nieminuča ŭdaryć pa ekanomicy. Užo bje… Atrymlivajecca, zastajucca kulturnyja suviazi, siamiejnyja… Ale takija suviazi ŭ biełarusaŭ jość i z mnohimi inšymi krainami. A ciapier, paśla niekalkich chvalaŭ emihracyi, 2020, 2021, 2022 hadoŭ, takich suviaziaŭ budzie jašče bolš. Tamu na scenar samakałanizacyi ja b stavak nie rabiŭ mienavita z punktu hledžańnia masavaj śviadomaści», — adznačyŭ Hienadź Koršunaŭ.
Druhi varyjant, pa słovach sacyjołaha, byŭ najbolš raspaŭsiudžany i pieravažny dla biełarusaŭ na praciahu apošnich dziesiaci—piatnaccaci hadoŭ. Heta pryjarytet niejtralitetu: zachavańnie suvierenitetu, roŭnaje siabroŭskaje staŭleńnie i z Uschodam, i z Zachadam.
«Ale, chutčej za ŭsio, hetaja tendencyja budzie mianiacca, tamu što ciapier śviet vielmi imkliva, žorstka palaryzujecca, i vytrymać niejki niejtralitet pamiž Jeŭropaj i Rasijaj budzie praktyčna niemahčyma.
I ŭ siłu hetaha budzie narastać značnaść treciaha scenara, prajeŭrapiejskaha. Jon budzie źviazany z tym, što adbyvajecca va Ukrainie, a taksama z tym, nakolki biełarusy, u tym liku biełarusy zamiežža, zmohuć prabivać prałomy ŭ hetym rasijskim prapahandysckim naratyvie, nakolki prychilniki refarmavańnia Biełarusi zmohuć farmavać ustojlivyja instytuty, nakolki prapanavany paradak budzie danosicca da masaŭ, nakolki madeli raźvićcia buduć rabočymi».
Ale ci budzie dasiahnuty kansensus u biełaruskim hramadstvie, abo prychilniki ŭschodniaha i jeŭrapiejskaha viektaraŭ tak i zastanucca kožny pry svaim?
«Ja b tut źviarnuŭ uvahu na dva momanty. Ćviordych prychilnikaŭ prajeŭrapiejskaj Biełarusi davoli šmat. Dumaju, bolš traciny.
Hetyja ludzi, jak i ŭsie ŭ Biełarusi, ciapier buduć bambavacca ekanamičnym kryzisam. Ale jany buduć atrymlivać i maralnuju, i arhanizacyjnuju, i ekanamičnuju padtrymku biełarusaŭ zamiežža. Jany zrazumiejuć, što za imi (nie ŭ pieršuju čarhu, viadoma, tamu što na pieršym miescy ŭ paradku dnia Ukraina) Jeŭropa, uvieś cyvilizavany śviet, — ličyć Hienadź Koršunaŭ. —
Druhaja častka — ja b skazaŭ, prychilnikaŭ «amal BSSR», žorstkich jaje prychilnikaŭ, matyvavanych, ich u razy mienš, adsotkaŭ ź dziesiać.
Jašče adsotkaŭ ź dziesiać — heta tyja, chto padtrymlivaje ŭsio, što jość, jany nie razumiejuć, jak možna inakš: usio pracuje, niejkija bonusy ad hetaha atrymlivajuć — čaho jašče treba? Jość šaniec, što mienavita hetyja ludzi mohuć źmianicca.
Jašče adsotkaŭ z tryccać za źmieny, ale nie vykazvajuć svaju pazicyju. Jašče dvaccać adsotkaŭ — tyja, chto pasiaredzinie. Zvyčajna kažuć, što tych, kamu ciažka adkazać, adsotkaŭ z sorak. Heta nie zusim tak, ich adsotkaŭ z dvaccać».
«Dumaju, u pierśpiektyvie nas čakaje pierachod da taho ci inšaha polusa. Chutčej, da prademakratyčnaha. Ale heta budzie davoli praciahły pieryjad. Samyja vialikija prablemy buduć z tymi, kamu ciažka adkazać, i prychilnikami «amal BSSR». Adsotkaŭ ź dziesiać zastanucca nieprymirymymi, bo ich pierakanać u advarotnym niemahčyma.
Ale krytyčnaha padziełu hramadstva ja nie baču. Dy i pieradumoŭ dla sapraŭdnaha supraćstajańnia ŭ hramadstvie nie vidać».