Navukoŭcy: Halfstrym zapavolvajecca i moža spynicca zusim, Jeŭropu tady čakaje zamiarzańnie
Jeŭrapiejskija klimatołahi vyśvietlili, što Halfstrym i inšyja kampanienty «kanviejera płyniaŭ» u Paŭnočnaj Atłantycy vyjšli na minimum aktyŭnaści, jaki nie naziraŭsia ciaham tysiačy hadoŭ.
26.02.2021 / 07:43
Ich pasłableńnie moža vyklikać pachaładańnie klimatu ŭ Jeŭropie i Amierycy, paviedamiła ŭ čaćvier pres-słužba Patsdamskaha Instytuta vyvučeńnia klimatu (PIK), piša TASS.
«My vyśvietlili, što kruhazvarot płyniaŭ u Atłantycy zastavaŭsia stabilnym da siaredziny XIX stahodździa, kali zaviaršyŭsia mały Ledavikovy pieryjad. Z tych časoŭ jon pačaŭ słabieć, tempy čaho paskorylisia ŭ siaredzinie XX stahodździa. Kali hłabalnaje paciapleńnie praciahniecca, sistema Halfstrymu asłabieje jašče na 34-45% da kanca stahodździa, što moža vyklikać poŭny prypynak «kanviejera płyniaŭ», — zajaviŭ prafiesar Patsdamskaha ŭniviersiteta (Niamieččyna) Štefan Ramštorf, čyje słovy pryvodzić pres-słužba PIK.
Navukoŭcy nazyvajuć «kanviejeram» sistemu ŭzajemaźviazanych hłybinnych płyniaŭ, jakija pieranosiać vadu faktyčna pa ŭsim Suśvietnym akijanie. Jon isnuje dziakujučy tamu, što ŭzrovień salonaści i tempieratury vady ŭ roznych kutkach Suśvietnaha akijana prykmietna adroźnivajecca, što prymušaje vielizarnyja masy vady «padarožničać» ad ekvatara da kancavośsiaŭ, pieranosiačy z saboj ciapło i enierhiju.
U pryvatnaści, uzrovień salonaści zaležyć ad kolkaści apadkaŭ i intensiŭnaści vypareńnia, tamu vada kala ekvatara i kala palusoŭ utrymlivaje mienš soli, čym u tropikach i va ŭmieranych šyrotach. Bolš presnaja i ciažkaja vada astyvaje kala palusoŭ, apuskajecca na hłybiniu i adpraŭlajecca nazad da ekvatara, dzie nahrajecca, «uspłyvaje», paśla čaho kruh zamykajecca.
U minułym, jak ciapier padazrajuć klimatołahi, hety kruhazvarot płyniaŭ pracavaŭ nie tak, jak siońnia, z čym moža być źviazana isnavańnie Ledavikovaha pieryjadu, jaki pačaŭsia prykładna 2,6 młn hadoŭ tamu. Na dumku mnohich daśledčykaŭ, u toj čas «kanviejer płyniaŭ» u Atłantycy byŭ mocna asłableny ci ŭvohule pierastaŭ isnavać, što pryviało da zamiarzańnia palusoŭ płaniety i nastupu lednikoŭ na ŭmieranyja šyroty.
Ramštorf i jahonyja kalehi prasačyli za tym, jak źmianiŭsia stan Halfstrymu i źviazanych ź im płyniaŭ z časoŭ padzieńnia Rymskaj impieryi, abjadnaŭšy źviestki papiarednich klimatyčnych daśledavańniaŭ i vyniki raskopak, praviedzienych jeŭrapiejskimi klimatołahami la bierahoŭ Hrenłandyi, Isłandyi, Kanady i Niamieččyny.
Uziaŭšy proby apadkavych parod, jakija farmavalisia na bierahach hetych rehijonaŭ Ziamli na praciahu apošnich dźviuch tysiač hadoŭ, navukoŭcy vymierali doli izatopaŭ azotu, vuhlarodu i kisłarodu ŭ ich roznych płastach. Heta dazvoliła im vyśvietlić, pry jakoj tempieratury i salonaści vady farmavalisia dadzienyja prasłojki adkładaŭ, što, u svaju čarhu, dało prafiesaru Ramštorfu i jaho kaleham mahčymaść rekanstrujavać toje, jak u toj čas vyhladaŭ «kanviejer płyniaŭ».
Raźliki pakazali, što Halfstrym i inšyja płyni ŭ Paŭnočnaj Atłantyki słabiejuć užo bolš za 150 hadoŭ, što patencyjna źviazana i z pryrodnymi fłuktuacyjami klimatu, i z tym, jak čałaviectva pačało ŭpłyvać na tempieraturny režym Ziamli paśla pačatku ery industryjalizacyi.
Ad 1960 hoda chutkaść ruchu płyniaŭ stała źmianšacca asabliva chutka, što navukoŭcy na hety raz źviazvajuć vyklučna z antrapahiennymi faktarami. Kali hetyja trendy praciahnucca ŭ najbližejšyja 100 hadoŭ, to navukoŭcy nie vyklučajuć, što «kanviejer płyniaŭ» moža całkam spynicca, što radykalna źmienić klimat płaniety.
Jaho spynieńnie, jak adznačajuć klimatołahi, pryviadzie nie tolki da ŭstalavańnia bolš surovaha zimovaha klimatu ŭ Jeŭropie i Paŭnočnaj Amierycy, ale i moža paskoryć rost uzroŭniu mora la bierahoŭ ZŠA i rezka źnizić kolkaść apadkaŭ padčas leta. Dalejšyja nazirańni za źmienami ŭ chutkaści ruchu płyniaŭ dapamohuć zrazumieć, nakolki vierahodnaja takaja chada padziej, padsumavali daśledčyki.