Карабах: дэмакратыя ў ваенных умовах менш эфектыўная за дыктатуру? Не, прычына ў іншым
10.11.2020 / 14:13
Сінім — тэрыторыі, якія азербайджанская армія адваявала за паўтара месяца. Чырвоным — тэрыторыі, з якіх армяне выведуць войскі цягам месяца. Зялёным — раёны Арцаха, якія застануцца пад аховай расійскіх вайскоўцаў. Белая палоска — дарога з Азербайджана ў Нахічэвань, якая адновіць функцыянаванне пад кантролем расійскіх памежнікаў.
Чаму Арменія пацярпела балючую паразу ў Карабаху? Дэмакратыя горш пасуе для ваеннага часу, чым дыктатура?
Не, прычына ў іншым.
Дэмакратычны Ізраіль паспяхова перамагаў арабскія дыктатуры ў адной вайне за другой.
Арменія нашмат меншая і бяднейшая за Азербайджан. 3 мільёны жыхароў супраць 10. І 13 млрд ВУП супраць 45. Пры такой розніцы сіл можна трымацца на лепшай арганізаванасці, матывацыі, стратэгічнай перавазе (кантролі вышынь).
Азербайджан проста траціў на армію ў разы больш грошай, і рабіў гэта дзесяцігоддзямі.
Дык як жа Ізраіль? Ён жа таксама меншы, і ВУП яго суседзяў сукупна нашмат большы.
Ізраіль меў і мае тэхналагічную перавагу ў зброі.
Арменія, як сатэліт Расіі, вымушана выкарыстоўвала расійскую зброю — прычым Расія не пастаўляе сатэлітам, у тым ліку і Арменіі, і Беларусі, найноўшыя ўзбраенні. Новая турэцкая і ізраільская зброя на ўзбраенні Азербайджана, як выявілася, абсалютна пераўзыходзіць тое, што мелі армяне. Армянскія пазіцыі проста расстрэльвалі з беспілотнікаў і высокадакладнымі ракетамі. Здаецца, страты армянскага боку ў гэтай вайне ў разы пераўзыходзяць страты азербайджанцаў.
Пашынян расплачваецца і за эканамічнае адставанне — часткова яно тлумачыцца карупцыйнымі ўрадамі папярэднікаў, а часткова непазбежнае, бо рэгіён такі і людзі масава эмігруюць. Расплачваецца і за вайсковую залежнасць ад Расіі — якой для Арменіі ў ранейшай мадэлі не было альтэрнатывы.
У выніку Арменія страціла больш, чым магла б атрымаць у выніку кампрамісу ў канцы 1990-х ці на пачатку 2000-х. Экс-прэзідэнт Тэр-Петрасян, якога ў свой час адхіліў ад улады «арцахскі клан» за яго намер пайсці на кампраміс з Аліевым па формуле «тэрыторыі ў абмен на мір», цяпер можа з поўным правам сказаць: а я меў рацыю.
Ці азначае гэта, што зараз Арменія пачне дрэйф у бок Еўрасаюза і НАТА? Не, бо ў такім выпадку Расія вывела б міратворцаў з тых раёнаў Арцаха, якія застаюцца армянскімі і абараніць якія ў новай сітуацыі не ўяўляецца магчымым.
Нацыянальныя святыні, маральны абавязак перад армянамі Арцаха, прывязваюць Арменію да Расіі.
Прыклад непазбежнасці ў гісторыі: Нікол Пашынян, харызматычны лідар, ідэйны дэмакрат, прыклад адкрытасці ў дзяржкіраванні і паспяховы змагар з карупцыяй, аказаўся закладнікам мінулага, няздольным вырвацца з геапалітычных каляін.