Jak vybrać pamiž «łaskaj» i «błahadaćciu» i z čaho lepš pačynać Novy Zapaviet
Raskazvaje pastar Antoni Bokun, jaki vyvučyŭ starahrečaskuju i iŭryt, kab pierakłaści Jevanhielli na biełaruskuju.
27.01.2019 / 13:23
Antonij Bokun na kruhłym stale «Biełaruskija pierakłady Biblii: historyja i sučasnaść» u Nacyjanalnaj biblijatecy i jaho Biblija. Fota Taćciany Sapieha.
Biblijnaja kamisija Biełaruskaj pravasłaŭnaj carkvy skončyła 25-hadovuju pracu pa pierakładzie i vydańni Novaha Zapavietu pa-biełarusku i atrymała premiju «Za duchoŭnaje adradžeńnie», razam ź pierakładčykami z katalickaha kaścioła. Niekatorych pratestanckich viernikaŭ navina začapiła: «Čamuści ŭznaharodzili katalicki i pravasłaŭny pierakład Novaha Zapavieta, a voś zrobleny jevanhielskim pastaram Antonijem Bokunam — nie. Choć jon byŭ zrobleny i vydadzieny raniej (i bolšym nakładam). Heta pakazvaje, što pa-raniejšamu ŭsie kanfiesii roŭnyja, ale niekatoryja raŭniejšyja», — napisaŭ u fejsbuku Andrej Kim.
— Ci kryŭdna, što nie Vy atrymali premiju za pierakład? — pytajemsia ŭ Antonija Bokuna.
— Čamu mnie pavinna być kryŭdna? Naadvarot. Dobra, što takuju pracu ŭznaharodzili.
Pierakład Antonija Bokuna — dychtoŭnaja knižka ŭ vasilkovaj vokładcy — vyjšaŭ u 2016 hodzie. Nakład — 10 000. Na pierakład pajšło piać hadoŭ. Jak vyjšła, što cełaja kamisija pierakładała čverć stahodździa, a adzin čałaviek, chimik pa adukacyi, spraviŭsia ŭ piać razoŭ chutčej?
— Marcin Luter uvohule za adzin hod pierakłaŭ, — pastar Bokun mnoha ŭśmichajecca ŭ razmovie. — Jość svaje plusy i minusy ŭ pierakładzie kamisijaj. Zvyčajna kamisija ŭsio pierakładaje našmat daŭžej, bo, pa-pieršaje, usim treba sabracca, u kožnaha svoj raskład. A da taho ž, kožny maje svajo mierkavańnie. U niečym mnie praściej było pierakładać, a ŭ niečym składaniej, bo nie było z kim paraicca, nie było na kaho śpisać, «tak kamisija rašyła».
— Vy pierakładali patrochu kožny dzień?
— Na žal, nie kožny. Byli pierapynki, byli pieryjady, kali pa-niekalki miesiacaŭ nie pierakładaŭ. Ale knihi byli patrebnyja mnie jak pastaru, a potym uźnikła i dadatkovaja matyvacyja: nabližaŭsia 2017 hod, 500-hadovy jubilej vydańnia Skaryny. Było sumna ŭvachodzić u hety jubilej, kali na pytańnie, dzie pačytać Bibliju pa-biełarusku, treba razvodzić rukami: u nas jość ad 10 da 18 pierakładaŭ Novaha Zapavietu na biełaruskuju, ale dastać ich možna ŭ biblijatecy, pabačyć na vystavie. Tady ja za hod pierakłaŭ pałavinu Novaha Zapavietu. Movy vyvučaŭ i vyvučaju metava, dla pierakładu. Hrečaskaja dajecca praściej, dla našaj kultury jana bolš zvykłaja. Iŭryt — značna ciažej.
— Što pierakładałasia najlahčej, a što išło składana?
— Najciažej było pierakładać Jevanhielle pavodle Łuki i Dziei Apostalskija, bo heta była siaredzina pracy, i vielmi tuha išło. A najlahčej pierakładałasia Adkryćcio Jana Bahasłova — Apakalipsis. U Jana Bahasłova vielmi prostaja mova, prostyja skazy. Plus — kali apošniaja kniha pierakładajecca, to i pierakładać chutčej, i vopytu bolš. A ŭ Łuki bolš hruvastkija frazy. Choć ličycca, što jaho mova samaja blizkaja da litaraturnaj hrečaskaj.
— A jość u vas lubimaje Jevanhielle?
— Ja najbolš lublu Marka. Bo jano samaje karotkaje. I ŭsim raju, kali čytać Bibliju ŭpieršyniu, pačynać ź Jevanhiella pavodle Marka. Bo zvyčajna, kali ludzi biaruć čytać Novy Zapaviet, adkryvajuć pieršaje Jevanhielle pavodle Maćvieja i zahrazajuć na pieršaj staroncy, tam dzie Abraham naradziŭ Isaka, Isak naradziŭ Jakuba i hetak dalej. Dalej za hety śpis užo mała chto pierachodzić. A ŭ Jevanhielli ad Marka padziei raźvivajucca jak u scenary filma: mnostva dziejańniaŭ, vielmi mała słoŭ i siužet vielmi dynamičny.
— Da Vas vyjšła kala dziesiaci biełaruskich pierakładaŭ Novaha zapavietu. Vy redahavali pierakład ksiandza Čarniaŭskaha. Kali viernikam prosta nie chapała asobnikaŭ, to ci nie praściej było pieravydać jaki-niebudź užo najaŭny pierakład?
— Jość pytańnie aŭtarskich pravoŭ. Jość taksama niekatoryja rečy, jakija patrabujuć vypraŭleńnia, ale pravaŭładalnikaŭ nie znojdzieš, abo nie damovišsia, abo chto pravaŭładalnik — niezrazumieła. Kab byŭ žyvy Uładzisłaŭ Čarniaŭski, možna było b vyrašać hetaje pytańnie… [Ksiondz Uładzisłaŭ Čarniaŭski pamior u 2001 hodzie ŭ Višnievie. — NN.] U 2011 hodzie ja nie bačyŭ pierśpiektyvy, što źjavicca vialikim nakładam tekst pa-biełarusku, i tamu ŭziaŭsia rabić svoj pierakład.
— U čym pryncypovyja adroźnieńni pamiž pratestanckim, pravasłaŭnym, katalickim pierakładami Novaha Zapavietu?
— Kali brać Novy zapaviet, to pryncypovych adroźnieńniaŭ niama. Jaki ni ŭziać ciapier najaŭny pierakład Novaha Zapavietu — jon dobry.
Jość niuansy, stylistyčnyja momanty, farmuloŭki słoŭ, ale kali brać ahulna, to ŭsie pierakłady jakasnyja, i pračytaŭšy ich, čałaviek zmoža adekvatna ŭspryniać toje, što napisana ŭ Biblii.
Adzinaja prablema ŭ sučasnaj Biełarusi — najaŭnaść troch kanfiesijnych terminałahičnych tradycyj (naprykład, Iisus, Jezus abo Isus).
U hetym i zaklučajecca asnoŭnaje adroźnieńnie.
Pravasłaŭnyja, Biblijnaja kamisija, majuć vielmi carkoŭnasłavianizavany tekst. Pačynajučy ad imia Iisus i zakančvajučy terminami błahadać, błaženny, śviaščennasłužyciel…
Takija formy časam nie zusim apraŭdanyja.
— A Vy jak pierakładajecie?
— «Błaženny» jak ščaślivy, «błahadać» jak łaska. Uvohule, pratestanckaj kanfiesijnaj movy niama, niama sfarmiravanaj tradycyi pieradačy imionaŭ, terminaŭ. Śviecka-pratestanckaja tradycyja nie vyłučajecca paśladoŭnaściu, u jaje asnovie — ujaŭleńni, žadańni kožnaha pierakładčyka, nośbita movy. U mianie nie ŭźnikła pytańniaŭ ź imieniem Isus, ale ź inšymi imionami pytańni byli.
Ja pryniaŭ rašeńnie ahulnapryniatyja imiony davać u ahulnapryniataj formie, a redkija imiony i najmieńni pakinuć u zachodniaj hiebraizavanaj tradycyi. Tak u pierakładzie Jakub, Jazep, Daniił, ale Abraham, Betlejem, Halhota.
Što mnie padabajecca ŭ pierakładzie Biblejskaj kamisii (a heta na siońnia pieršy pravasłaŭny pierakład) — što jany jašče i naciski nad kožnym słovam rasstavili. Kab była mahčymaść, ja b u svaim pierakładzie taksama heta zrabiŭ. Ale toje patrabavała paŭhoda pracy.
— Čamu vydali taraškievicaj?
— Lublu ja taraškievicu. Jašče ja zaŭvažyŭ, što kali ludzi čytajuć tekst taraškievicaj, to miakkaść pieradajuć, a kali jaho čytajuć narkamaŭkaj — na žal, niačasta.