Protaijerej BPC Sierhij Hardun: Da škoły ja ruskaj movy naohuł nie čuŭ. Tolki biełaruskuju

16.01.2019 / 23:36

Novy Zapaviet ciapier biełarusy mohuć čytać na rodnaj movie. Heta stała mahčymym dziakujučy skrupuloznaj pracy kalektyvaŭ Biblejskaj kamisii Biełaruskaj pravasłaŭnaj carkvy i siekcyi pa pierakładzie liturhičnych tekstaŭ i aficyjnych dakumientaŭ Katalickaj carkvy kamisii Božaha kultu i dyscypliny sakramentaŭ pry Kanfierencyi katalickich biskupaŭ u Biełarusi. Za pierakład z aryhinalnych movaŭ i vydańnie knih Novaha Zapavietu na biełaruskaj movie ich uznaharodzili premijaj «Za duchoŭnaje adradžeńnie». Karespandent BiełTA sustrełasia z protaijerejem Sierhijem Hardunom — kiraŭnikom rabočaj hrupy, jakaja zajmałasia pierakładam, zroblenym pravasłaŭnaj carkvoj.

Sierhij Hardun. Fota: sobor.by.

— Ajciec Sierhij, vaša tvorčaja hrupa zrabiła vialikuju pracu. Pryčym na pierakład pajšło 25 hadoŭ…

— Sprava ŭ tym, što my spačatku vydavali naš pierakład pa častkach, tamu što Novy Zapaviet — heta faktyčna zbornik, jaki składajecca z 27 asobnych knih. Pieršaja kniha — Jevanhielle ad Matfieja — vyjšła ŭ 1991 hodzie. Jaje asablivaść u tym, što jana vydadziena na čatyroch movach: staražytnahrečaskaj, carkoŭnasłavianskaj, biełaruskaj i ruskaj movie XIX stahodździa (upieršyniu na ruskaj movie Biblija vyjšła ŭ 1876 hodzie). Jevanhielle ad Marka pabačyła śviet u 1999 hodzie. Zatym — Jevanhielli ad Łuki, Iaana i Dziei Śviatych Apostałaŭ. U 2007 hodzie my vydali Bohasłužbovaje Jevanhielle, u jakoje ŭvajšli Jevanhielli ad Matfieja, Marka, Łuki, Jana. Ale roźnica ŭ tym, što heta vydańnie tolki na biełaruskaj movie. Jano vyklikała vialikuju cikavaść nie tolki ŭ Biełarusi, ale i za jaje miežami. U pryvatnaści, hetaja kniha była pieravydadzienaja ŭ Polščy i zaraz vykarystoŭvajecca ŭ niadzielnych škołach. U 2017 hodzie vyjšła poŭnaje vydańnie Novaha Zapavietu tyražom 5 tysiač ekzemplaraŭ. Jano razyšłosia pa ŭsich jeparchijach Biełaruskaj pravasłaŭnaj carkvy.

— Pry padrychtoŭcy vydańnia ź jakimi ciažkaściami davodziłasia sutykacca?

— Novy Zapaviet u aryhinale napisany na staražytnahrečaskaj movie. Kali my pačynali pierakład 25 hadoŭ tamu, u Biełarusi jana vyvučałasia tolki ŭ Minskaj duchoŭnaj sieminaryi. Ja sam pa adukacyi linhvist i ŭ svoj čas skončyŭ Biełaruski dziaržaŭny linhvistyčny ŭniviersitet. Maja śvieckaja prafiesija — nastaŭnik anhlijskaj i francuzskaj moŭ, padčas vučoby ja jašče vyvučaŭ łatyń. Staražytnahrečaskuju ja ŭžo vyvučaŭ u duchoŭnaj sieminaryi i akademii. A voś znaŭcaŭ biełaruskaj movy ŭ nas dastatkova. U skład našaj kamisii ŭvajšli takija linhvisty, jak doktar fiłałahičnych navuk Ivan Čarota, falkłaryst kandydat fiłałahičnych navuk Uładzimir Vasilevič, našy carkoŭnyja rabotniki — vypuskniki fiłałahičnaha fakulteta BDU Alaksandr Karol i protaijerej Alaksandr Pačopka. Takim čynam, my sabrali hrupu ludziej, jakaja zmahła zajmacca pierakładam. Ciažkaść była i ŭ tym, što ŭ biełaruskaj movie nie raspracavana ahulnapryniataja bahasłoŭskaja terminałohija, i nam, robiačy hety pierakład, treba było jaje raspracoŭvać. Razam z tym niejkija sproby ŭ hetym kirunku raniej rabilisia. Tamu ŭnutry našaj kamisii časta ŭźnikali sprečki, jakoje słova lepš vykarystoŭvać. Da 1994 hoda ja žyŭ u Słonimie, i my pieršapačatkova mahli sustrakacca nie čaściej čym raz na miesiac. Potym, kali pierajechaŭ u Minsk, źjaviłasia mahčymaść źbiracca kožny tydzień. Akramia taho, u nas usich jość asnoŭnaja praca. Usio heta tłumačyć, čamu tak doŭha išła praca nad vydańniem.

— Pierakłady Biblii na biełaruskuju movu isnavali i raniej…

— Ja moh by pakazać vam hetyja pierakłady, i vy b sami ŭbačyli, u čym roźnica. Pa-pieršaje, jany rabilisia nie zusim śpiecyjalistami i nie z movy aryhinała, tamu časta sustrakajucca pamyłki. Darečy, pieršy pierakład Novaha Zapavietu na biełaruskuju movu byŭ zrobleny ŭ Zachodniaj Biełarusi, a nadrukavany ŭ 1931 hodzie ŭ Chielsinki. Časta heta byŭ zanadta volny pierakład, nie ŭličvałasia tradycyja terminałohii. A jana jość, i jaje treba było prasačyć na praciahu XX stahodździa, i pavodle falkłornych zapisaŭ XIX stahodździa, i navat z Francyskam Skarynam źviarali, jakaja carkoŭnaja terminałohija ŭ Biełarusi da nas ŭžyvałasia. U papiarednich pierakładach heta nie ŭličvałasia.

— Kali bralisia za pracu nad vydańniem, była ŭpeŭnienaść, što jana budzie zapatrabavana?

— Upeŭnienaść u hetym była. I toje, što heta vydańnie nieabchodna, u nas navat nie było sumnievu. Darečy, mnohija našy śviatary ŭžyvajuć biełaruskuju movu i ŭ propaviedzi, i kali čytajuć Śviatoje Pisańnie ŭ chramie. U niekatorych chramach całkam na biełaruskaj movie słužby iduć. A jašče bolš u nas ludziej, jakija nie karystajucca aktyŭna biełaruskaj movaj, ale na samoj spravie z zadavalnieńniem čytajuć na rodnaj movie, i heta im prynosić radaść i zadavalnieńnie. Tamu toje, što pierakład patrebien, dla nas vidavočna. Jak i toje, što abaviazak Carkvy ŭ luboj krainie — dać ludziam mahčymaść na nacyjanalnaj movie čytać Śviatoje Pisańnie. Heta prosta aksijoma dla nas.

— A asabista vy ŭ paŭsiadzionnym žyćci razmaŭlajecie na rodnaj movie?

— U mianie ŭsia siamja razmaŭlaje pa-biełarusku. Dla mianie heta naturalna, bo ja naradziŭsia i vyras u vioscy. Maje baćki, rodnyja i blizkija ŭsie havaryli na rodnaj movie i inšaj nie viedali. Da škoły ja ruskaj movy naohuł nie čuŭ. Bolš za toje, maje baćki budavali novuju chatu, a ŭ staruju nie pravodzili elektryčnaść, u nas nie było ni radyjo, ni telebačańnia, i ja ŭ pieršyja hady ŭroki rabiŭ pry hazavaj lampie. A ŭ škole, viadoma, ź pieršaha kłasa vučyŭ ruskuju movu. Naohuł movy mnie padabalisia zaŭsiody: u škole ja ŭ daskanałaści zasvoiŭ ruskuju, u linhvistyčnym univiersitecie — anhlijskuju i francuzskuju, zatym sam vyvučyŭ polskuju i ŭkrainskuju.