Biełaruskamoŭnaja litoŭka: Vaša mova niejmavierna pryhožaja
Ahne Šniaŭkštajcie-Bejnarenie havoryć pa-biełarusku dosyć upeŭniena, choć i kaža, što raniej razmaŭlała lepš. Najciažej dajucca naciski, davodzicca stavić intuityŭna, z čym Ahne paśpiachova spraŭlajecca. Jaje zachapleńnie movaj pačałosia hadoŭ piać tamu, kali adzin biełaruski chłopiec padaryŭ joj biełaruskuju knihu.
09.03.2017 / 16:25
Ahne Šniaŭkštajcie-Bejnarenie. Fota z archiva
Upieršyniu Ahne pačuła biełaruskuju movu na folk-fiestyvali ŭ Vilni.
«Ja pasiabravała z chłopcami z falkłornaha hurtu, i adzin ź ich padaryŭ mnie knihu «Rusalnaja niadziela. Prymchi i zababony biełarusaŭ-palešukoŭ». U škole ja vučyła ruskuju movu jak druhuju zamiežnuju, tamu z kirylicaj nijakich ciažkaściaŭ nie było. Uziałasia čytać, choć spačatku ničoha nie razumieła. Pakrychu stała pahłyblacca usio bolš i bolš, i kali dačytvała, razumieła amal usio. Potym pačała čytać «Našu Nivu», nabyła jašče adnu biełaruskuju knihu — «Čaroŭny čovien: kazki i apaviadańni biełarusaŭ Słuckaha pavieta». Paśla siabry padaryli mnie niekalki knih. Treciaj, jakuju ja pračytała, była «Siniaja kniha biełaruskaha ałkaholika»».
Potym siabry ź Biełarusi zaprasili Ahne ŭ Minsk, dzie jakraz prachodziła kanfierencyja pa falkłory va Univiersitecie kultury i mastactvaŭ.
Dziaŭčyna praviała ŭ stalicy try dni, tamu mała što paśpieła ŭbačyć. Uraziła jaje toje, što navat va Univiersitecie kultury i mastactvaŭ chłopcy i dziaŭčaty, što vyvučajuć etnahrafiju i falkłor, pamiž saboj razmaŭlajuć pa-rusku.
U dziaŭčyny niama biełaruskich karanioŭ, va ŭsialakim razie z taho, što joj viadoma. Ale dla Ahne heta nie pryčyna nie vučyć biełaruskuju movu.
«Čamu nie? Chtości vučyć hreckuju, chtości — partuhalskuju, a čamu nie biełaruskuju?» — tłumačyć dziaŭčyna.
Ahne pa adukacyi historyk. Užo čatyry hady jana pracuje hidam u Miemaryjalnym kompleksie ŭ Tuskulenaj. Tut znachodzicca park spakoju, dzie ŭ 1944—1947 hadach tajemna zakapali cieły źniavolenych, jakich žorstka katavali ŭ padvałach ŭnutranaj turmy litoŭskaha KHB, a potym zabili. Darečy, u parku pachavanyja i 32 biełarusy.
«Adnojčy da nas na ekskursiju pryjšli vučni vilenskaj biełaruskamoŭnaj himnazii. Ja zapytałasia ŭ ich nastaŭnicy, chto moh by dapamahčy mnie vyvučyć movu? Jana padkazała nastaŭnicu z hetaj himnazii, i paŭhoda ja vučyłasia ŭ jaje pryvatna. Z taho času prajšło ŭžo try hady, tamu ciapier razmaŭlaju nie tak dobra, jak raniej», — kaža dziaŭčyna.
U muziej, dzie pracuje Ahne, biełarusy naviedvajucca nie časta. Zusim niadaŭna dziaŭčyna ŭpieršyniu prymała biełaruskamoŭnuju hrupu.
«Ja raskazvała pa-litoŭsku, a haściam pierakładali na biełaruskuju. A kali chtości zadavaŭ niejkija pytańni, pierakładčyk pierakazvaŭ mnie ich pa-litoŭsku. Nie pryznałasia, što ŭsio dobra razumieju. Bajałasia, što hości paprosiać razmaŭlać pa-biełarusku, a ja zanadta saramlivaja, kab havaryć publična dla takoj vialikaj hrupy ludziej na movie», — pryznajecca Ahne.
Pierad tym, jak uziacca za biełaruskuju movu, Ahne vučyła łatyšskuju. I znoŭku ž pačałosia ŭsio z falkłoru: dziaŭčynie spadabalisia łatyšskija pieśni. Peŭny čas Ahne vučyła łatyń, polskuju i navat pruskuju movy. Adnak całkam svabodna razmaŭlaje tolki pa-litoŭsku i pa-anhlijsku. Ruskuju movu Ahne dobra razumieje, ale kali choča štości skazać pa-rusku, atrymlivajecca pa-biełarusku.
«Adnojčy mnie chtości skazaŭ, što biełaruskaja — siarod troch jeŭrapiejskich moŭ, jakija źniknuć pieršymi. Ja padumała, što budzie vielmi škada, kali tak zdarycca. Sami biełarusy čamuści nie chočuć na joj razmaŭlać, i ja vyrašyła štości rabić. Ja razumieju, što nie mahu prymusić biełarusaŭ razmaŭlać, ale padumała, što, kali vyvuču movu, budzie ŭžo na adnaho biełaruskamoŭnaha čałavieka bolš, — tłumačyć Ahne.
— Mnie zdajecca, usim treba viedać svaju rodnuju movu. Viedać ruskuju zručna, bo šmat ludziej razmaŭlaje pa-rusku. Ale nas, litoŭcaŭ, usiaho niekalki miljonaŭ, a my ŭsio ž taki razmaŭlajem pa-litoŭsku. U vas pakul što žyvaja mova, treba jaje zachavać, bo jana nadzvyčaj pryhožaja».