Aleś Čajčyc: Dzie ŭ Biełarusi nieanacyzm
13.12.2016 / 13:06
Na hetym tydni — čarhovaja hadavina ad naradžeńnia cikavaj biełaruskaj dziajački Julijany Menkie, žonki viadomaha dyplamata BNR i architektara Lavona Vitan-Dubiejkaŭskaha.
Mnie jak čałavieku ź vielmi straktatym etničnym pachodžańniem i trochi cikaŭnamu da temy etnahrafii asabliva prykmietna, što Julijana Vitan-Dubiejkaŭskaja — etničnaja niemka ź nievialikaj vilenskaj niamieckaj dyjaspary, jakaja śviadoma dałučyłasia da biełaruskaha nacyjanalnaha ruchu, pisała knihi na biełaruskaj movie, vykładała ŭ biełaruskich škołach. Takich ludziej, jak jana, było i jość šmat.
Paet Źmitrok Biadula i dziaržaŭnyja dziejačy BNR Majsiej Hutman i Isak Łurje — habrei. Uładzimir Mulavin, Natalla Arsieńnieva i niekalki členaŭ Apazycyi BNF u Viarchoŭnym Saviecie 12-ha sklikańnia — rasiejcy ci napałovu rasiejcy. Viadomy biełaruski vajskoviec časoŭ BNR Hasan Kanapacki — biełaruski tataryn. Julijana Menkie i člen Apazycyi BNF Barys Hiunter — niemcy.
Muzyka, mastak i televiadoŭca Andruś Takindanh — napałovu čadziec, džazmen i televiadoŭca Pavieł Arakielan — armianin, papularyzatar biełaruskaj movy Andrej Kim — častkova karejec, architektar biełaruskaj carkvy ŭ Londanie Rafael Czyŭaj So — kitajec. Paetesa Viera Ryč i muzykaznaŭca Haj Pikarda, aboje brytancy, pad kaniec svajho žyćcia byli paŭnavartasnymi členami biełaruskaj dyjaspary ŭ Londanie.
Lubomu čałavieku, niezaležna ad etničnaha pachodžańnia, jość miesca ŭ histaryčnym biełaruskim nacyjanalnym ruchu abo ŭ ciapierašniaj biełaruskamoŭnaj/kalabiełaruskamoŭnaj subkultury.
Rasiejskija šavinisty i ichnyja «harlivyja» adnadumcy ŭ Biełarusi śviadoma i naŭprost chłusiać pra isnavańnie niejkaj pahrozy biełaruskaha nacyzmu, pałochajuć hetaj chłuśnioj rasiejskaha abyvatala i imknucca spravakavać rasiejskija ŭłady na niejkija varožyja dziejańni ŭ dačynieńni da Biełarusi. Z rečaisnaściu, adnak, hetaja antybiełaruskaja prapahanda nia maje ničoha supolnaha.
Bolš za toje: paradaksalnym čynam 90% isnujučych u Biełarusi neanacystaŭ (sapraŭdnych: z rasavymi teoryjami i luboŭju da hitleraŭskaj atrybutyki) — heta rasiejskija nacyjanalisty. Ad bandaŭ skinchedaŭ i RNIE 1990-ch da ciapierašnich neapahancaŭ-«rodnovierov» i tatujavanych svastykaj pravasłaŭnych papoŭ, typovy biełaruski neanacyst — heta čałaviek pad rasiejskim manarchičnym bieła-žoŭta-čornym ściaham, rasiejskamoŭny, prychilnik dałučeńnia Biełarusi da Rasiei i vorah niezaležnaj biełaruskaj dziaržavy. A časam i ŭvohule imihrant z Rasiei.
Biełaruskamoŭnaja supolnaść naadvarot vyšturchoŭvaje neanacystaŭ z svaich šerahaŭ.Adziny čałaviek, kaho možna było b nazvać surjoznym biełaruskamoŭnym pravaradykalnym publicystam, na sajcie čyjoj arhanizacyi navat Biełaruskaja nacyjanał-sacyjalistyčnaja partyja kaliś išła pad łejbłam «našyja papiaredniki», ciapier užo daŭno pierastaŭ vystupać na biełaruskaj movie i pierajšoŭ na «praeŭrazijskija» pazycyi.
Biełaruski nacyjanalny ruch usiu svaju historyju byŭ inkluziŭnym, adkrytym da taho, kab da jaho dałučalisia lubyja ludzi, jakija ščyra spačuvali biełaruskamu nacyjanalnamu adradžeńniu. A adradžeńnie hetaje patrabavała nia mnohaha: prosta kab biełarusam i biełaruskaj kultury dali mahčymaść raźvivacca i mieć u Biełarusi toje miesca, jakoje jana pavinna mieć. Ludziam usich inšych nacyjanalnaściaŭ pry hetym harantavałasia abarona ichnych pravoŭ.
U Pieršaj Ustaŭnoj Hramacie Rady BNR napisana: «Biełaruski narod pavinien ździejśnić svajo prava na poŭnaje samaaznačeńnie‚ a nacyjanalnyja mienšaści na nacyjanalna-persanalnuju aŭtanomiju». Vybary ŭ biełaruski Ŭstanoŭčy Schod pavodle Pieršaj Hramaty mielisia adbycca «na asnovie ahulnaha prava dla ŭsiakaha darosłaha nia ličačysia z nacyjanalnaściu‚ vyznańniem i rodam.»
Druhaja Ŭstaŭnaja Hramata Rady BNR pastanaviła, što «U rubiažoch Biełaruskaj Narodnaj Respubliki ŭsie narody majuć prava na nacyjanalna-persanalnuju aŭtanomiju; abviaščajecca roŭnaje prava ŭsich movaŭ narodaŭ Biełarusi.»
Narešcie, u važnym prahramnym dakumencie Rady BNR ad vosieni 1918 hodu (tekst zachavaŭsia tolki na rasiejskaj movie — voś takaja voś «ahałciełaja rusafobija») datyčna «nacyjanalnaha pytańnia» napisana:
«V NACIONALNOM VOPROSѢ:
1) Obiezpiečienije Bѣłorusskomu narodu faktičieskoj vozmožnosti kulturno-nacionalnaho raźvitija,
2) svoboda dla vsѣch nacionalnostiej i ravnopravije, obiezpiečienyja zakonom v smysłѣ nacionalno-piersonalnoj avtonomii,
3) učastije vsѣch nacionalnostiej v zasѣdanii Niezavisimoj Bѣłoruśsii (mѣsta v Kabinietѣ).»
Chtości, kaniečnie, skaža, što pakazčykam samastojnaści biełaruskaj nacyi budzie, kali marhinały, bandyty i neanacysty, buduć taksama razmaŭlać na biełaruskaj movie i ličyć bieł-čyrvona-bieły ściah svaim nacyjanalnym symbalem. Ale pakul heta nia tak, dobra, što biełaruščyna źviazanaja z najbolš prahresiŭnaj častkaj biełaruskaha hramadztva, a nie naadvarot.