Historyja «Našaj Nivy» ad 1906 hoda da našych dzion
21.06.2015 / 11:03
Hazieta «Naša Niva» była zasnavanaja ŭ 1906 hodzie i adnoŭlenaja ŭ 1991-m. Z 1997 hoda isnuje internet-płatforma nn.by. Siońnia heta samy naviedvany sajt na biełaruskaj movie.
Hazieta vychodziła raz na tydzień u 1906—1915, raz na miesiac u 1991—1995, iznoŭ štotydniova ŭ 1996, raz na dva tydni ŭ 1997—1999, štotydniova z 1999 da 2016, raz na miesiac ad 2016, u suviazi z tym, što asnoŭnym staŭ internet-partał.
Historyja haziety
1906—1915 hady ŭ biełaruskaj histaryjahrafii nazyvajucca «našaniŭskim pieryjadam». Bo z vychadam 10 (23) listapada 1906 h. u Vilni pieršaha numara tydniovika «Naša Niva» była zapačatkavanaja cełaja epocha ŭ raźvićci biełaruskaha hramadstva.
«Naša Niva» na pačatku XX stahodździa vypracavała normu biełaruskaj litaraturnaj movy. U jaje kole była stvorana biełaruskaja kłasičnaja litaratura. Paŭstała ideja biełaruskaj dziaržaŭnaści. Skiravanaja na pazityŭnuju aśvietnuju pracu, hetaja hazieta stała centram intelektualnaha žyćcia. U joj drukavałasia cełaja plejada intelektuałaŭ — siarod ich Janka Kupała, Jakub Kołas, Anton Łuckievič, Maksim Bahdanovič, Vacłaŭ Łastoŭski.
«Naša Niva» aśviatlała šyroki śpiektr palityčnych, ekanamičnych i kulturnych prablem. Hazieta mieła hałoŭnaj zadačaj kansalidacyju biełaruskaj palityčnaj nacyi. Pry hetym, jak adznačali sučaśniki, «Naša Niva» była pieršaj krynicaj infarmacyi, jakaja nie niesła kazionnaj adznaki.
Vakoł «NN» hurtavałasia nacyjanalnaja hramadzianskaja supolnaść. Sielskahaspadarčyja inicyjatyvy, tusoŭki moładzi, vydaviectvy — usie jany vykarystoŭvali trybunu «NN».
Charakternaj asablivaściu haziety ad pieršych dzion vydańnia była mocnaja interaktyŭnaja suviaź z čytačami. Hazieta mieła bolš za try tysiačy stałych i časovych karespandentaŭ, jakija dasyłali infarmacyju ŭ Redakcyju. Prychod u litaraturu i žurnalistyku vialikaj kolkaści aŭtaraŭ z roznych miascovaściaŭ Biełarusi stvaryŭ mahčymaść vytvaryć litaraturnuju movu, zamacoŭvajučy jak normu najbolš pašyranyja moŭnyja źjavy. Sam kštałt sučasnaj biełaruskaj movy, asnoŭnyja pravapisnyja i hramatyčnyja normy, słovaŭtvaralnyja typy byli vypracavanyja, dziakujučy žyvoj moŭnaj praktyki na staronkach haziety.
Padpisčyki j dapisčyki hazety vyraśli ŭ centralnyja asoby nacyjanalnaha palityčnaha i intelektualnaha žyćcia (jak Ciška Hartny (sapraŭdnaje imia — Źmicier Žyłunovič), u budučyni adzin z kiraŭnikoŭ BSSR, ci Branisłaŭ Taraškievič, palityčny lidar zachodnich biełarusaŭ i aŭtar pieršaj biełaruskaj hramatyki).
Vydaŭcom i redaktaram haziety doŭhi čas byŭ ziemleŭłaśnik z-pad Minska (falvarak Mihaŭka) Alaksandr Ułasaŭ.
Adnym ź ideołahaŭ vydańnia — minčuk Ivan Łuckievič, stvaralnik słavutaha vilenskaha Biełaruskaha muzieja i fundatar šmatlikich palityčnych i kulturnych prajektaŭ.
Pobač ź im pracavaŭ jahony brat, ideołah Biełaruskaj sacyjalistyčnaj hramady i premjer-ministr budučaj Biełaruskaj Narodnaj Respubliki (BNR) Anton Łuckievič.
Z 1909 h. sakratarom haziety, a ŭ 1912—1913 hadach faktyčnym jaje redaktaram staŭ historyk, inšy budučy premjer BNR Vacłaŭ Łastoŭski.
Anton Łuckievič, Ułasaŭ, Žyłunovič, Taraškievič i Łastoŭski zahinuć u savieckich viaźnicach.
Z «Našaj Nivaj» supracoŭničaŭ kłasik litaratury Jakub Kołas. Viadomyja kožnamu školniku tvorcy Maksim Bahdanovič i Źmitrok Biadula taksama byli adkrytyja mienavita «Našaj Nivaj». A nacyjanalny paet Janka Kupała ŭ lutym 1914 h. staŭ jaje redaktaram. Jon kiravaŭ hazietaj da vosieni 1915 h., kali «Naša Niva» spyniła svoj vychad u suviazi z akupacyjaj Vilni niemcami i spynieńniem narmalnaha žyćcia ŭ pryfrantavoj Biełarusi.
Adstojvańnie biełaruskich intaresaŭ pravakavała napadki z boku kałanijalnaje cenzury ciaham usiaho isnavańnia haziety. Navat u arhanizavanaj u 1907 h. dyskusii pa ahrarnym pytańni, u tym liku ŭ artykule «Ziamielnaja sprava ŭ Novaj Ziełandyi», była znojdzienaja «kramoła» i «niepavaha da ŭrada». Redaktara Alaksandra Ułasava sudzili, sadzili ŭ turmu. Niekalki razoŭ nakład haziety kanfiskoŭvali, redakcyja płaciła štrafy.
Anałahičny cisk haziecie pryjdziecca pieražyć za aŭtarytarnym režymam Alaksandra Łukašenki ŭ 1990-ja i asabliva 2000-ja hady. U 2006—2008 hadach hazieta raspaŭsiudžvałasia vałanciorami, bo ŭłady zabaranili jaje prodaž u «Biełsajuzdruku», kramach i padpisku praz «Biełpoštu».
Jaje znoŭ nie raz sudzili, štrafavali, KDB pravodziŭ pieratrusy ŭ Redakcyi i redaktaraŭ. Hałoŭny redaktar «NN» Andrej Dyńko ŭ 2006 hodzie, jak niekali Ułasaŭ, taksama prajšoŭ praz turmu.
Niahledziačy na abvinavačańni z boku ŭładaŭ u revalucyjnaści, «Naša Niva» akurat-taki i ŭ XX st., i ŭ XXI-m była pryncypova pamiarkoŭnym, prahresisckim vydańniem.
Mienavita tamu jana i hurtavała pad nacyjanalnym ściaham čytačoŭ roznych pierakanańniaŭ. «Naša Niva» vystupała za mirny i pastupovy prahres praz demakratyzacyju centralnych i miascovych orhanaŭ ułady, niaspynna nahadvała pra nieabchodnaść pavažać pravy i hodnaść čałavieka, canić kulturu i spadčynu.
Kulturnaja adkrytaść «Našaj Nivy» vyjaviłasia taksama ŭ tym, što ad pačatku hazieta drukavałasia dvuma šryftami — kirylicaj i łacinkaj. Tak było da kastryčnika 1912 hoda, kali čytacka-vydaviecki refierendum zrabiŭ vybar na karyść kirylicy. Z 1991 hodzie «Naša Niva» vychodziła kłasičnym pravapisam, z 2008 pierajšła na školny pravapis, kab «palepšyć kamunikacyju intelihiencyi z hramadstvam», jak pisałasia ŭ redakcyjnym artykule z hetaj nahody.
Vakoł Redakcyi haziety ŭźnikali aŭtanomnyja kulturnyja i sacyjalnyja prajekty.
«Naša Niva» vykonvała funkcyju kaardynacyjnaha vydavieckaha centra. Asabliva papularnymi byli štohadovyja «Biełaruskija kalendary» — almanachi, u jakich čytačy znachodzili nie tolki zvyčajnyja daviedačnyja źviestki, ale j mastackija tvory. Vydaviectva vypuskała taksama asobnyja knižki, aryhinalnyja i pierakładnyja. U 1912 h. u Vilni pačaŭ vydavacca satyryčny časopis «Krapiva», a sielskahaspadarčy adździeł «Našaj Nivy» pieraros u samastojny časopis «Sacha», jaki z kanca 1913 h. vydavaŭsia ŭ Miensku.
Adzin z zasnavalnikaŭ «Našaj Nivy» Ivan Łuckievič pačaŭ pry Redakcyi zbor kalekcyi dla budučaha biełaruskaha Nacyjanalnaha muzieja. Bolšaja častka jaho fondaŭ ciapier zachoŭvajecca ŭ Nacyjanalnym histaryčnym muziei Litvy.
Supracoŭniki haziety dapamahali stanaŭleńniu Pieršaj biełaruskaj teatralnaj trupy Ihnata Bujnickaha.
Šmat uvahi nadavała hazieta papularyzacyi ekanamičnych, pravavych i ahrarnych viedaŭ. Maštab ździejśnienaha i zadadzienyja impulsy dazvolili historykam i kulturołaham akreślić peryjad raźvićcia biełaruskaj kultury pačatku XX st. jak «našaniŭski», majučy na ŭvazie jakasnyja i kolkasnyja źmieny ŭ stanaŭleńni sučasnaj kultury i hramadstva.
Pieršaja sproba adnaŭleńnia haziety adbyłasia ŭ 1920 h. taksama ŭ Vilni, dzie 28 kastryčnika vyjšaŭ pieršy numar hramadska-palityčnaha i litaraturnaha štotydniovika «Našaj Nivy». U śniežni 1920 h. hazietu znoŭ zabaraniła polskaja vajskovaja cenzura.
Sučasnaść haziety
Raspad Savieckaha Sajuza dy razhortvańnie ruchu za niezaležnaść Biełarusi zrabili mahčymym adnaŭleńnie haziety. «Naša Niva» znoŭ pačała vychodzić u mai 1991 hodu, u Vilni, pad redakcyjaj Siarhieja Dubaŭca.
Adnoŭlenaje vydańnie zaniało vyklučnaje miesca siarod inšych biełaruskich pieryjodykaŭ. «Naša Niva» admoviłasia ad «abarončaj stratehii», ad samaizalacyi, ułaścivych mnohich biełaruskamoŭnym vydańniam savieckaje pary. Na staronkach «Našaj Nivy» značnaje miesca zaniali dyskusii na ŭniviersalnyja temy, źjaviłasia vialikaja kolkaść pierakładaŭ. U centry ŭvahi apynułasia taksama spadčyna Vialikaha Kniastva Litoŭskaha i madel uzajemaadnosinaŭ narodaŭ rehijona.
U Biełarusi išli składanyja pracesy budaŭnictva nacyi. Uziała vierch aŭtarytarnaja madel. Čas patrabavaŭ stvareńnia paŭnavartych ŚMI. Tamu ŭ 1996 h. było pryniataje rašeńnie pra pieraniasieńnie redakcyi ŭ Minsk.
«Naša Niva» znoŭ stała ŭłasna hazietaju, jakaja nadaje vialikuju ŭvahu palityčnym, sacyjalnym i kulturnym pracesam u Biełarusi i śviecie.
U 1998 hodzie hazieta dabivajecca simvaličnaje pieramohi ŭ Najvyšejšym haspadarčym sudzie, adstojvajučy prava vydavacca kłasičnym pravapisam.
Ad 2000 hodu redaktarstva ŭ «Našaj Nivie» pierajmaje Andrej Dyńko (hałoŭny redaktar u 2000—2006), hazieta viartajecca da štotydniovaje pieryjadyčnaści. Adbyvajecca transfarmacyja «Našaj Nivy» z vydańnia litaraturna-intelektualnaha ŭ vydańnie hramadska-palityčna-kulturnaha charaktaru. Hety praces byŭ pastupovym.
Ad 2002 hodu abjom haziety pavialičvajecca z 12 da 16 staronak štotydniova, ad 2005 hodu — da 24-ch. Na svaim piku tyraž haziety dasiahaje 8000 asobnikaŭ.
U 2005 hodzie ŭłady zabaraniajuć raspaŭsiud haziety praz «Biełpoštu» j «Biełsajuzdruk». Hazieta vyžyvaje, dziakujučy stvareńniu ŭłasnaj sistemy raspaŭsiudu. Jana pierachodzić u kišenny farmat i pavialičvaje kolkaść staronak da 48-mi. Pry hetym nakład haziety źmianšajecca da 2200 asobnikaŭ.
Ale hazieta pieratvaraje prablemu ŭ šaniec i biare kurs na raźvićcio internet-sajta nn.by. Ad 2006 hodu internet-versija «Naša Niva» evalucyjanuje ŭ farmat internet-płatformy, prystasoŭvajučy technałohiju vydańnia da epochi elektronnych ŚMI.
U 2010 hodzie sajt «Našaj Nivy» robicca samym papularnym resursam na biełaruskaj movie i zastajecca takim da siońniašniaha dnia. Pa statystycy Huhł Analityks u 2016—2017 hadach u siarednim štomiesiac sajt NN naviedvali kala 600 000 unikalnych naviednikaŭ, prahladajučy kala 7 000 000 staronak. Prykładna 84% naviednikaŭ — ź Biełarusi, 49% — ź Minska.
Z 2006 hoda da redaktarstva haziety dałučajecca Andrej Skurko (2006—2017). Andrej Dyńko robicca redaktaram sajta nn.by. A Aleś Kudrycki stvaraje servis NNVideo. U 2011 hodzie redaktaram papiarovaha tydniovika robicca Źmicier Pankaviec.
Z 2017 hoda hałoŭnym redaktaram stanovicca Jahor Marcinovič, jaki pierad tym niekalki hadoŭ zapar atrymlivaŭ nacyjanalnuju premiju za najlepšyja žurnalisckija rasśledavańni.
Ad 2008 hoda NN možna čytać u asnoŭnych sacyjalnych sietkach, hladzieć i słuchać.
Ukantakcie — vk.com/Naša Niva
Fejsbuk — facebook.com/Naša Niva
Tvitar — twitter.com/Naša Niva
Adnakłaśniki - ok.ru/Naša Niva
Jutub: youtube.com/NNVideo
Tradycyja vydańnia «Našaj Nivy» isnuje ŭžo bolš za sto hadoŭ. Dla biełaruskaj presy heta ŭnikalnaja źjava.
Zaŭvažcie, što «Naša Niva» zaŭždy była vydańniem pryvatnym, a de facto hramadskim i nikoli — dziaržaŭnym, nikoli nie traplała pad kantrol aŭtarytarnaj ci tatalitarnaj ułady.
Va ŭsie pieryjady isnavańnia haziety jana była hazietaj nacyjanalnaha intaresu.
U 1990-ja było raspačata faksimilnaje ŭznaŭleńnie vydańnia 1906—1915 h., a taksama vyjšaŭ «Słoŭnik movy «Našaj Nivy».
Asnoŭnaj krynicaj srodkaŭ dla raźvićcia haziety zastajucca hrošy, achviaravanyja hramadzianami. U hetym sensie NN nahadvaje «hramadskija ŚMI», što isnujuć u mnohich raźvitych krainach. «Naša Niva» — heta i kulturny simvał, i žyvaja tradycyja, i infarmacyjny internet-partał.