Памёр аўстрыйскі пісьменнік і гісторык Марцін Полак. Ён пісаў і пра Беларусь
17 студзеня 2025 года ва ўзросце 80 гадоў у Вене памёр вядомы аўстрыйскі пісьменнік і гісторык Марцін Полак. Усе ягоныя кнігі былі так ці інакш прысвечаныя праблематыцы Цэнтральнай і Усходняй Еўропы, у тым ліку — лёсам усходнееўрапейскага яўрэйства. Закраналася ў іх і беларуская праблематыка.

Марцін Полак нарадзіўся 23 мая 1944 года ў Бад-Хале (Верхняя Аўстрыя)
Ён вывучаў славістыку і ўсходнееўрапейскую гісторыю ў Вене, а ў перыяд з 1987 па 1998 год быў карэспандэнтам часопіса Der Spiegel у Вене і Варшаве.
У Марціна Полака была складаная асабістая гісторыя. Ён быў пазашлюбным сынам члена нацысцкай партыі з 1931 года, штурмбанфюрара СС Герхарда Баста, які служыў у айнзацгрупе H у Славакіі, затым кіраваў зондэркамандай 7a і зондэркамандай 11a ў Савецкім Саюзе і актыўна ўдзельнічаў у дэпартацыі і масавым знішчэнні габрэяў. Ягоны бацька жыў пасля вайны па фальшывых дакументах і пад выдуманым імем, а пасля быў забіты правадніком каля перавала Брэнер пры спробе перайсці аўстрыйска-італьянскую мяжу, каб эміграваць у Аргенціну.
Сам Полак не толькі не замоўчваў гэты траўматычны факт з сямейнай гісторыі, але і рэфлексаваў над ім. У 2004 годзе ён нават выдаў кнігу «Мёртвы ў бункеры. Аповед пра майго бацьку».
«Ад індывідуальнага, нават прыватнага, да вялікага цэлага і назад: Марцін Полак ніколі не ішоў па галоўных дарогах памяці, яго цікавілі абыходныя шляхі. Яго цікавілі выпадковыя знаходкі, фрагменты дакументаў, часта старыя фотаздымкі і паштоўкі, якія выклікаюць больш пытанняў, чым даюць адказаў», — напісаў у сваім некралозе Герберт Орлінгер, кіраўнік выдавецтва Zsolnay Verlag, у якім выходзілі многія кнігі Полака.
Адна з ягоных кніг, пад назвай «Затушаваныя краявіды», была выдадзена ў 2018 годзе выдавецтвам «Інбелкульт» па-беларуску. Гэтая кніга прысвечаная праблемным аспектам культуры памяці ў грамадствах Усходняй і Цэнтральнай Еўропы. У ёй аўтар звяртаў увагу на тое, што ў Беларусі, Украіне, Славеніі, Польшчы, Аўстрыі і іншых краінах існуе бясконцая колькасць масавых пахаванняў, не ўшанаваных як след. Больш за тое, многія масавыя магілы, дзе ляжаць целы ахвяр, забітых без суда і следства камуністычнымі або нацысцкімі катамі, нават не пазначаныя ў публічнай прасторы.

Прыгожыя краявіды гэтых краін хаваюць у сабе сляды масавых забойстваў, якія выпадкова можна выявіць нават і сёння. Пакуль памяць пра гэтых ахвяр не будзе вернута, а месцы іх пахаванняў не будуць увекавечаныя, гэтая страшная, крывавая гісторыя можа даваць рэцыдывы і ў нашыя дні, лічыў Марцін Полак.
Сярод іншага Полак займаўся перакладамі на нямецкую мову са славянскіх моў. У тым ліку ён перакладаў з польскай кнігі выхадца з Пінска, вядомага трэвел-журналіста Рышарда Капусцінскага. Быў шмат разоў узнагароджаны, у тым ліку Цэнтральнаеўрапейскай літаратурнай прэміяй Angelus (2007), Лейпцыгскай кніжнай прэміяй за еўрапейскае ўзаемаразуменне (2011), Дзяржаўнай аўстрыйскай прэміяй за культурную публіцыстыку (2018).
Каментары