Сёння інтэрнэт дае магчымасць праверыць слова ці яго напісанне ў некалькі клікаў, але багацце слоўнікавых рэсурсаў можа заблытаць. Выбралі адзін, які пасуе для любых надзённых патрэбаў.
Найбольш папулярным анлайн-слоўнікам на сёння з’яўляецца Skarnik. Руска-беларускі слоўнік даступны з 2012 года, тлумачальны слоўнік з 2013-га, а беларуска-рускі слоўнік з 2015 года. За больш як дзесяцігоддзе многія звыкліся з ім, «Скарнік» даваў хуткі адказ на тое, «як гэта слова будзе па-беларуску», чаго ў большасці выпадкаў было дастаткова. Да таго ж анлайн-слоўнік займеў і ўласны мабільны дадатак.
Але ў «Скарніка» ёсць некалькі істотных мінусаў. Па-першае, гэта страта актуальнасці слоўніка. У аснову «Скарніка» пакладзены акадэмічны руска-беларускі слоўнік, які быў выдадзены ў 1953 годзе пад рэдакцыяй Якуба Коласа, Кандрата Крапівы і Пятра Глебкі і пасля некалькі разоў перавыдаваўся з выпраўленнямі і дапаўненнямі. Але нягледзячы на гэта, слоўнік часта не адпавядае сучаснаму правапісу, а лексіка змяшчае шмат русізмаў і не ахоплівае многія сучасныя рэаліі інфармацыйнага грамадства.
Каб выправіць гэта, аўтары слоўніка вырашылі самастойна дадаваць у яго новыя словы, выпраўляць памылкі, недакладнасці, а «камуністычныя прыклады» замяніць на «чалавечыя» — гэта другая праблема. Такія «партызанскія» праўкі ніяк не пазначаны ў тэксце, а таму немагчыма высветліць, ці гэта арыгінальны тэкст акадэмічнага слоўніка, ці праўкі аўтараў сайта, што робіць «Скарнік» ненадзейнай крыніцай.
Такіх хібаў не мае slounik.org, дзе сабраная, мабыць, найвялікшая колькасць агульных, перакладных, тлумачальных, гістарычных, дыялектных і іншых слоўнікаў, а таксама некалькі энцыклапедычных выданняў. Гэта робіць яго карысным для спецыялістаў, але простаму карыстальніку лёгка заблытацца — на звычайны запыт ён выдае вынікі са слоўнікаў 1920-х, чыя моўная норма не адпавядае сучаснай, а вынікі тэрміналагічных пошукаў часта так і застаюцца толькі на старонках гэтых слоўнікаў. Чым адрозніваюцца паміж сабой, напрыклад, руска-беларускія слоўнікі аўтарства Некрашэвіча — Байкова, Булыкі, Крапівы і Ластоўскага, на сайце асабліва не тлумачыцца.
Пазбаўлены хібаў абодвух сайтаў анлайнавы слоўнік Verbum, які стварыў беларускі праграміст Вадзім Раманенка. Ва ўкладанні слоўнікаў яму дапамагае Аляксандр Шумскі. На сёння на сайце выкладзены апрацаваныя 12 слоўнікаў, у тым ліку перакладныя, тлумачальныя, этымалагічны, гістарычны слоўнік беларускай мовы і слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў. Менавіта на слоўнікі на Verbum спасылаюцца спецыялісты Інстытута мовазнаўства імя Якуба Коласа НАН Беларусі, адказваючы на пытанні беларусаў, якія паступаюць у «Моўную даведку».
Сайт адрозніваецца лаканічным дызайнам і прастатой карыстання. Сярод відавочных плюсаў Verbum — добрая разметка слоўнікавых артыкулаў, асобным колерам тут вылучаны скарачэнні, націскныя галосныя, адпаведнікі ў іншых мовах, прыклады ўжывання, фанетычныя транскрыпцыі, спасылкі на іншыя выданні і гіперспасылкі на іншыя словы ў тым жа слоўніку.
Асабліва ўражвае праца па разметцы, якая была прароблена з Этымалагічным слоўнікам беларускай мовы, які ўсё яшчэ працягвае выдавацца з 1978 года. Без гэтай разметкі праз шчыльны тэкст і мноства скарачэнняў, як ён выглядае ў друкаваным варыянце, давялося б літаральна прадзірацца. Этымалагічны слоўнік, які раскрывае паходжанне большасці беларускіх слоў, увогуле з’яўляецца адной з разынак Verbum’а — яго можна спампаваць у інтэрнэце па тамах, але ў выглядзе анлайн-слоўніка ён ёсць толькі тут.
Па анлайнавым слоўніку словы можна шукаць як у цэлым, так і толькі па асобных слоўніках, адфільтраваўшы непатрэбныя ў полі пошуку. Пры гэтым пошук будзе ахопліваць увесь тэкст слоўнікаў (за выключэннем Гістарычнага слоўніка беларускай мовы, які пакуль прадстаўлены толькі нераспазнанымі скрыншотамі слоўнікавых артыкулаў), што дазваляе часам знайсці неабходную інфармацыю там, дзе не чакаеш.
Таксама спасылку на любы слоўнікавы артыкул лёгка атрымаць, усяго толькі раз пстрыкнуўшы на крайні правы значок побач з ім.
Яшчэ адзін відавочны плюс Verbum’а — гэта тое, што стваральнікі падумалі пра нас з вамі і да назвы кожнага слоўніка дадалі тлумачэнне, якому правапісу ён адпавядае. Так Беларуска-рускі і Руска-беларускі слоўнікі адпавядаюць актуальнаму правапісу, то-бок таму, што быў прыняты ў 2008 годзе. Апошнія выданні гэтых акадэмічных слоўнікаў выйшлі ў 2012 годзе, а значыць іхні змест куды больш актуальны за слоўнік на сайце Skarnik, выдадзены нашмат раней.
А вось для абодвух тлумачальных слоўнікаў пазначана, што яны адпавядаюць правапісу да 2008 года — і гэтая інфармацыя дазваляе ўлічыць неабходнасць дадаткова спраўдзіць напісанне, карыстаючыся імі.
Англійска-беларускі слоўнік таксама прадстаўлены ў двух правапісах. Адзін з іх, укладальніцай якога была Тамара Суша, адпавядае актуальнаму правапісу, а другі, укладальніцай якога была Валянціна Пашкевіч, «класічнаму» правапісу. Гэта адзіны слоўнік у гэтым правапісе на сайце.
Англа-беларускія і польска-беларускі слоўнікі, якія ёсць на Verbum’е, можна адшукаць і на slounik.org, а вось наяўнасць Беларуска-нямецкага і Нямецка-беларускага слоўнікаў, выдадзеных пад рэдакцыяй Мікалая Кур'янкі — яшчэ адна адметнасць сайта.
У планах стваральнікаў сайта дадаць яшчэ Беларуска-ўкраінскі слоўнік, укладальнікамі якога былі Рыгор Піўтарак і Аляксандр Скапненка, і Украінска-беларускі слоўнік, укладальніцай якога была Валянціна Лемцюгова.
У адрозненне ад slounik.org, Verbum не збірае ўсе запар слоўнікі, якія існуюць на сёння, адкідаючы, як кажуць укладальнікі, «нізкаякасную дрэнь».
Нягледзячы на такія неадназначныя заявы, варта сказаць, што анлайнавы слоўнік Verbum сапраўды атрымаўся вельмі зручны і карысны ў паўсядзённых пытаннях. Шкада толькі, што ён не мае пакуль сваёй мабільнай праграмы, у чым прайграе менш актуальнаму Skarnik-у.
«Наша Нiва» — бастыён беларушчыны
ПАДТРЫМАЦЬ
Каментары
Напішыце сказ са словам "Астроўня", каб зразумець кантэкст. Па адным слове заўсёды цяжка, лепш пісаць сказ ці словазлучэнне.