Усяго патроху33

Ад каго ў еўрапейцаў белая скура, высокі рост, схільнасць да дыябету і рассеянага склерозу

Новае даследаванне генетыкаў дазволіла высветліць, якія далёкасяжныя наступствы для фізічнага аблічча і псіхічнага здароўя сучаснага насельніцтва Еўропы мелі міграцыйныя працэсы, што адбываліся на працягу апошніх 11 тысяч гадоў.

Portrait of prehistoric man Партрэт старажытнага чалавека Портрет древнего человека
Малюнак згенераваны штучным інтэлектам

Вялікае генетычнае даследаванне старажытных і сучасных жыхароў Еўропы, якое правялі вучоныя з Універсітэта Капенгагена (Данія), дазволіла высветліць, як змяняліся нашыя фізічныя і псіхічныя рысы ў апошнія 11 тысяч гадоў (гэты час вучоныя называюць галацэнам). Ягоныя вынікі апублікаваныя ў часопісе Nature.

Вучоныя выкарысталі набор даных з больш за 1600 геномаў старажытных людзей, што жылі ў перыяд ад IX тысячагоддзя да нашай эры да канца I тысячагоддзя нашай эры. Гэтыя даныя былі суаднесены з данымі каля 400 тысяч сучасных жыхароў, што захоўваюцца ў Брытанскім біябанку.

Міграцыйныя працэсы

Аўтары паспрабавалі высветліць, якія прыкметы, што цяпер уласцівыя еўрапейцам, дасталіся ад продкаў, а якія сталі вынікам натуральнага адбору і адаптацыі да новага асяроддзя і ладу жыцця. У аналізе дапамог штучны інтэлект. Былі вызначаныя селектыўныя перавагі (selective sweeps) кожнай з трох груп продкаў сучаснага еўрапейца (паляўнічых-збіральнікаў, земляробаў-фермераў, качэўнікаў-жывёлаводаў).

Як сцвярджаюць аўтары, яны змаглі ўбачыць уплыў адбору ў рэжыме рэальнага часу. Даследаванне таксама дапамагло прасачыць міграцыю земляробаў і жывёлаводаў па Еўропе.

У пачатку галацэну Еўропу засялялі паляўнічыя-збіральнікі. Прыкладна 9 тысяч гадоў таму іх сталі цясніць плямёны земляробаў-фермераў, якія прыйшлі з Анаталійскага паўвострава і засялілі захад кантыненту (мяжа падзелу на «захад» і «ўсход» праходзіць прыкладна паміж Балтыйскім і Чорным морамі).

Каля 5 тысяч гадоў таму на кантынент са стэпаў Азіі прыйшлі качэўнікі-жывёлаводы, якія пакінулі заўважны след у генах жыхароў поўначы Еўропы.

Не заўсёды такія сустрэчы былі мірнымі. Новыя даныя паказваюць, што колькасць генаў земляробаў рэзка ўзрасла шмат у якіх месцах Еўропы каля 5900 гадоў назад. Земляробы поўнасцю замянілі папуляцыю паляўнічых-збіральнікаў. Раптоўная замена дазваляе выказаць сумненне ў тым, што сустрэчы былі мірнымі. Па словах вучоных, яна вельмі нагадвае каланізацыю еўрапейцамі Амерыкі, якія сваімі хваробамі і гвалтам аказалі разбуральнае ўздзеянне на мясцовае насельніцтва.

Што засталося ад паляўнічых-збіральнікаў

Даследаванне паказала, што ад паляўнічых-збіральнікаў, якія жылі ў Еўропе 12 тысяч гадоў таму, сучасным еўрапейцам асталіся гены, звязаныя з метабалізмам і адаптацыяй арганізму да голаду. Гэтыя гены дапамагалі нашым продкам выжываць ва ўмовах нізкавугляводнага харчавання, якое складалася з мяса, рыбы, ягад і арэхаў.

Але ў сучасных умовах, калі ў нашым рацыёне шмат прадуктаў, багатых на вугляводы (дзякуй земляробам!), тлушчы і цукар, гэта прыводзіць да высокай рызыкі дыябету ІІ тыпу, павышанага ўтрымання халестэрыну, атлусцення і павышанага ціску.

Што прынеслі земляробы

Ад земляробаў-фермераў сучасным еўрапейцам дасталася ўстойлівасць да кішэчных інфекцый, здольнасць да засваення раслінных тлушчаў і цукраў.

Умацаванне імунітэту тлумачыцца зменаю ладу жыцця. Калі паляўнічыя-збіральнікі жылі дастаткова адасоблена, то земляробы — дастаткова шчыльна ў паселішчах разам з хатнімі жывёламі. У выніку рэзка ўзрасла рызыка заражэння як ад чалавека, так і ад жывёлы.

Як адзначаюць вучоныя, павышэнне імунітэту да кішэчных інфекцый абярнулася ростам рызыкі захворванняў на вятранку, якая стала актыўна распаўсюджвацца па Еўропе прыкладна 8 тысяч гадоў таму.

Дзякуючы земляробам у жыхароў Еўропы з'явіўся ген, які з аднаго боку ўзмацніў абарону ад інфекцый мочавыдзяляльных шляхоў, з другога — павысіў рызыку заражэння гельмінтамі.

У той жа час земляробы прынеслі з сабой павышаную схільнасць да запаленчых захворванняў кішэчніка, у прыватнасці да хваробы Крона.

Яшчэ адзін ген, які стаў распаўсюджвацца з прыходам земляробаў каля 8 тысяч гадоў таму, звязаны са здольнасцю абароны ад астмы. Але ў той жа час ён садзейнічае больш моцнаму свербу пры ўкусе камара.

Гены фермераў зрабілі еўрапейцаў больш трывожнымі, раздражнёнымі і павысілі ў іх пачуццё віны. У той жа час яны аказалі магутны ўплыў на асвятленне скуры ў жыхароў цэнтральных і паўднёвых рэгіёнаў (у жыхароў паўночных рэгіёнаў гены, адказныя за светлую скуру, сталі зʼяўляцца 13 тысяч гадоў таму).

Што далі жывёлаводы

Лічыцца, што з распаўсюджаннем жывёлагадоўлі ў геноме еўрапейцаў у выніку натуральнага адбору зʼявіліся магчымасці ператраўліваць малако. Але даследаванне паказала, што новыя варыянты генаў сталі з'яўляцца ў жыхароў Еўропы (асабліва ў земляробаў паўднёва-ўсходняй Еўропы і Каўказа) прыкладна на тысячу гадоў раней за масавую міграцыю сюды жывёлаводаў. Магчыма, гэта звязана з наяўнасцю ў земляробаў хатняй жывёлы.

Разам з жывёлаводамі па Еўропе прыкладна 4 тысячы гадоў таму стаў распаўсюджвацца варыянт гена, які дае большую абарону ад інфекцый, што перадаюцца палавым шляхам. Прычым найбольш моцна — у часы Сярэднявечча прыкладна 1000 гадоў таму. У той жа час гэты ген павысіў рызыку псарыязу.

Вучоныя таксама звярнулі ўвагу, што рост імуннай абароны арганізму ці антыінфекцыйная адаптацыя заўважныя толькі з прыходам у Еўропу жывёлаводаў.

Аналіз ДНК патагенаў у старажытных костках паказаў, што частата захворванняў, якія перадаюцца ад жывёлаў да чалавека (напрыклад, бубонная чума, балотная ліхаманка) не ўздымалася ў Еўропе да прыходу жывёлаводаў, нягледзячы на тое, што земляробы гадавалі хатнюю жывёлу.

Гены, якія ўзмацнілі імунны адказ на патагены ў нашых продкаў, зʼяўляюцца прычынай росту аўтаімунных захворванняў (напрыклад, рассеянага склерозу) у сучасных жыхароў Еўропы. Прычына гэтаму — развіццё медыцыны і павышэнне ўзроўню гігіены, што значна знізіла ўздзеянне небяспечных патагенаў, але павярнула імунную сістэму супраць сваіх уласных клетак.

Вучоныя таксама вызначылі некалькі варыянтаў генаў, якія шырока распаўсюджаныя ў еўрапейцаў, але рэдка сустракаюцца ў жыхароў Афрыкі ці Усходняй Азіі. Яны звязаныя з абаронай ад паратыту (завушніцы), але павышаюць рызыку развіцця аўтызму.

Гены качэўнікаў-жывёлаводаў зрабілі еўрапейцаў больш высокімі і павялічылі іх масу цела. Акрамя гэтага, яны атрымалі большы абʼём фарсіраванага выдыху.

Такім чынам, як адзначаюць аўтары, тое, як выглядаюць і на што часцей хварэюць сучасныя еўрапейцы, залежыць як ад спадчыннасці, атрыманай ад розных продкаў, так і ад паступовай адаптацыі да ўмоў жыцця і навакольнага асяроддзя. Далейшае разблытванне гэтага генетычнага клубка — справа будучых даследаванняў.

Чытайце яшчэ:

Мір, сяброўства, сэкс: як у Еўропе суіснавалі старажытныя паляўнічыя і земляробы

Аналіз ДНК дапамог рашыць загадку баскаў

Аналіз старажытнай ДНК выявіў, што вікінг — прафесія, а не этнас

Звычку рана ўставаць людзям перадалі неандэртальцы — вучоныя

Каментары3

  • "Калі паляўнічыя-збіральнікі жылі дастаткова адасоблена, то
    19.01.2024
    земляробы — дастаткова шчыльна ў паселішчах разам з хатнімі жывёламі."

    як у музеі Бярэсце
  • Вольга
    19.01.2024
    Як жа добра часам пачытаць на НН не пра кіркоравых, а пра нешта нармальнае.
  • неа.ндэрталька
    20.01.2024
    пра нармальнае - гэта вы пра што? пра гэных мясадаедаў?

Алексіевіч: Я вярнуся, калі народ вернецца17

Алексіевіч: Я вярнуся, калі народ вернецца

Усе навіны →
Усе навіны

Навагрудскі архіепіскап заявіў, што Зяленскі купіў машыну Гітлера. Гэта даўно абвергнуты фейк12

Працуе не для грошай, візіянер і лётае ў эканом-класе, хоць можа дазволіць сабе прыватны самалёт. IT-бізнэсмен расказаў пра Добкіна8

«Лукашэнка першым адчуе катастрофу Пуціна» — Святлана Алексіевіч у вялікай гутарцы ТОК21

Біткойн упершыню перакрочыў за 80 тысяч даляраў1

Стала вядома, чаму расійскія турысты масава едуць у Беларусь9

Сур'ёзная аварыя пад Слуцкам — пяцёра трапілі ў бальніцу, адзін загінуў на месцы

Ілля Шкурын запаліў у чэмпіянаце Польшчы: выйшаў на замену і забіў два галы за 6 хвілін ВІДЭА5

Кватэры, якія знаходзяцца ў працэсе прыватызацыі, могуць зноў стаць дзяржаўнымі. Пры якой умове?

«Уціхамірцеся!» Азаронак кінуўся абараняць беларускія вуліцы ад Бондаравай. Але матывы ў яго свае11

больш чытаных навін
больш лайканых навін

Алексіевіч: Я вярнуся, калі народ вернецца17

Алексіевіч: Я вярнуся, калі народ вернецца

Галоўнае
Усе навіны →