Грамадства55

«Спадзяюся на абвінаваўчы прысуд». У Швейцарыі пачынаецца суд над экс-байцом «эскадрона смерці» Гараўскім

Справу ў дачыненні да экс-байца САХРа Юрыя Гараўскага, які прызнаўся ў датычнасці да забойстваў ключавых беларускіх апазіцыйных палітыкаў канца 1990-х гадоў, разгледзяць у рамках універсальнай юрысдыкцыі, піша DW.

Экс-баец САХРа Юрый Гараўскі. Архіўны здымак

У швейцарскім Санкт-Галене 19 верасня пачынаецца гістарычны для Беларусі працэс. Тут суд пачне разглядаць справу экс-байца спецыяльнага атрада хуткага рэагавання (САХР) Юрыя Гараўскага, які, паводле яго ўласных слоў, датычны да знікнення і забойства беларускіх апазіцыйных палітыкаў — Юрыя Захаранкі і Віктара Ганчара, а таксама бізнэсоўца Анатоля Красоўскага.

Расследаванне, зацягнутае на 24 гады

7 мая 1999 года не вярнуўся дадому экс-міністр унутраных спраў Беларусі Юрый Захаранка. 16 верасня таго ж года зніклі былы кіраўнік Цэнтрвыбаркама Беларусі Віктар Ганчар і яго сябар, бізнэсовец Анатоль Красоўскі. Афіцыйнае расследаванне пачалося 17 верасня 1999 года. За 24 гады, якія прайшлі з таго моманту, яно неаднаразова прыпынялася і аднаўлялася, але ў выніку так і не прывяло ні да якога выніку: целы зніклых знойдзеныя не былі, датычныя да іх знікнення — таксама.

Пры гэтым яшчэ ў пачатку 2000-х незалежныя беларускія СМІ апублікавалі некалькі важных дакументаў і сведчанняў, якія паказвалі на магчымае дачыненне да злачынства камандзіра САХР Дзмітрыя Паўлічэнкі і яго байцоў, Юрыя Сівакова, які на той момант займаў пасаду міністра ўнутраных спраў, і былога кіраўніка Рады бяспекі Віктара Шэймана.

Гэтую версію агучыў экс-начальнік мінскага СІЗА №1 Алег Алкаеў. Пра гэта ж распавялі былыя следчыя беларускай пракуратуры Алег Случак і Дзмітрый Петрушкевіч.

Праз 20 гадоў пасля тых падзей загаварыў і Юрый Гараўскі, адзін з меркаваных удзельнікаў знікнення і забойства. У 1999 годзе, паводле яго ўласных слоў, мужчына служыў у спецыяльным атрадзе хуткага рэагавання МУС. Увосень 2018-га Гараўскі выехаў з Беларусі ў Швейцарыю. Пазней ён распавёў пра свой удзел у знікненні Захаранкі, Ганчара і Красоўскага.

Як выглядала справа ў дачыненні да Гараўскага

«Юрый Гараўскі знаходзіцца ў Альпах. Калі мы правялі невялікае расследаванне і ўсталявалі, што ён жыве ў Санкт-Галене, у яго зʼявілася ўнікальная магчымасць падаць пазоў у суд», — расказаў у снежні 2019 года юрыдычны кансультант праваабарончай арганізацыі Trial International Бенуа Мейстра.

Trial International — гэта сусветная няўрадавая арганізацыя, сваёй місіяй яна забяспечвае барацьбу з беспакаранасцю за злачынствы і падтрымку ахвяр у іх імкненні да справядлівасці.

Праваабаронцы сабралі дадатковыя матэрыялы, а затым звязаліся з роднымі зніклых палітыкаў. У выніку ў пракуратуру кантона Санкт-Гален, дзе на той момант жыў Юрый Гараўскі, было пададзена адразу тры пазовы — ад Алены Захаранкі, дачкі зніклага экс-кіраўніка МУС Беларусі, Валерыі Красоўскай, дачкі зніклага бізнэсоўца, а таксама ад Trial International і яе партнёраў Сусветнай федэрацыі правоў чалавека (FIDH) і праваабарончага цэнтра «Вясна».

Як расследавалі справу і правяралі заявы экс-сілавіка

Расследаванне справы аб магчымым дачыненні Юрыя Гараўскага да знікнення апазіцыйных беларускіх палітыкаў заняло блізу года, адзначае прадстаўнік пракуратуры Санкт-Галена Леа-Філіп Менцэль. Асноўная складанасць заключалася ў тым, каб праверыць словы падазраванага: іншых доказаў, акрамя яго прызнанняў, у пракурора не было.

Як вынікае з тэксту абвінаваўчага заключэння, калі Юрыя Гараўскага апытвалі ў рамках працэсу прадастаўлення прытулку, міграцыйная служба яму не паверыла. Пракурор жа прыйшоў да высновы, што заявы мужчыны могуць быць дакладнымі. «Гэта сапраўды быў выклік для нас», — адзначыў Менцэль. Паводле яго слоў, пракурор правяраў праўдзівасць паказанняў як падчас допыту, так і пасля, калі параўноўваліся раней зробленыя Гараўскім заявы, апублікаваныя ў сродках масавай інфармацыі. «Акрамя гэтага, былі апытаныя сведкі», — кажа Леа-Філіп Менцэль.

Паводле Крымінальнага кодэкса Швейцарыі Юрыю Гараўскаму пагражае ад года да 20 гадоў пазбаўлення волі. Пракурор запытаў для яго тры гады пазбаўлення волі. Пры гэтым у зняволенні экс-сахравец павінен адбыць усяго год, астатнія — на волі з выпрабавальным тэрмінам у чатыры гады.

Гараўскі распавёў пра забойствы, але судзяць яго толькі ў рамках выкрадання. Чаму?

У сваім першым інтэрвʼю Юрый Гараўскі падрабязна распавёў, як былі выкрадзеныя і забітыя Юрый Захаранка, Віктар Ганчар і Анатоль Красоўскі. Але судзіць экс-сілавіка будуць толькі за ўдзел у гвалтоўных дзеяннях.

Прычына ў тым, што швейцарская пракуратура мае права расследаваць толькі забойствы, учыненыя на тэрыторыі Швейцарыі, за выключэннем генацыду або злачынстваў супраць чалавецтва, — такія злачынствы могуць разглядацца ў рамках універсальнай юрысдыкцыі. Гвалтоўныя злачынствы таксама падпадаюць пад яе дзеянне, паколькі Швейцарыя ў 2016 годзе ратыфікавала адпаведную Канвенцыю ААН. У выніку швейцарская судовая сістэма можа разглядаць справы аб гвалтоўных знікненнях людзей незалежна ад месца здзяйснення злачынстваў.

Вызначаць, ці дакладныя прызнанні экс-байца САХРа, будзе не толькі суддзя, але і два прысяжныя засядацелі. У выпадку, калі суд прызнае словы былога сілавіка праўдай, гэта стане абвінаваўчым прысудам не толькі для яго, але і для беларускага ўрада, лічыць Мейстра.

У выпадку абвінаваўчага прысуду мы спадзяемся, што суд прызнае адказнасць урада, уключаючы самога Лукашэнку, за ўчыненыя злачынствы. Таксама гэта можа ініцыяваць далейшыя працэсы ў рамках універсальнай юрысдыкцыі ў іншых краінах. Так што гэта сапраўды можа стаць знакавым момантам для злачынстваў, учыненых у Беларусі», — адзначае кансультант Trial International.

 Падобным чынам у гэтай справе заняты і прадстаўнік пракуратуры Санкт-Галена Леа-Філіп Менцэль. «Артыкул аб гвалтоўным знішчэнні людзей прама паказвае на тое, што структура, якая выкрадае людзей, дзейнічае ад імя дзяржавы або як мінімум з яго адабрэння. А значыць, і ад імя рэжыму. Па сутнасці, ён уключаны ў склад гэтага злачынства», — кажа Менцэль.

«Гэта працэс будучыні. Спадзяюся, і ў Гаагскім судзе таксама»

Алена Захаранка, дачка зніклага экс-міністра ўнутраных спраў, не верыць у тое, што гэты працэс нейкім чынам зменіць або паўплывае на цяперашнюю палітычную сістэму ў Беларусі. «Але гэта працэс будучыні, які калі-небудзь будзе праведзены ў іншых судах. Спадзяюся, і ў Гаагскім судзе таксама», — кажа Алена. У 2000 годзе яна разам з сястрой і сынам жыла ў Германіі. На працягу 24 гадоў сямʼя так і не даведалася, што стала з бацькам і не дачакалася справядлівага суда над тымі, хто мае дачыненне да яго знікнення.

У працэсе Алена Захаранка будзе ўдзельнічаць як ісціца, якая будзе выступаць з прамовай, загадзя яна яе не падрыхтавала. Паводле яе слоў, пра тыя падзеі ёй лішні раз балюча нават думаць. Жанчына спадзяецца на абвінаваўчы прысуд для Юрыя Гараўскага.

«Калі гэтага не адбудзецца, я буду засмучаная. Не так важны для яго тэрмін, але важна зафіксаваць, хто стаіць за гэтай гучнай справай, хто нясе адказнасць за тэрарызм у маёй краіне. Тое, што адбываецца сёння ў Беларусі, — гэта вынік таго, што людзі столькі гадоў маўчалі, не хацелі ведаць, заплюшчвалі вочы.

Тое, што адбылося ў 1999 годзе, забрала жыццё ў нашай сямʼі, нашу будучыню. Я проста ведаю, што гэта неабходна зрабіць, зафіксаваць тое, што адбылося ў тым ліку ў асабістым парадку — і для будучыні маёй краіны, і для стварэння прававой дзяржавы. Гэта справа майго таты. Думаю, ён бы вельмі ганарыўся тым, што ён сышоў з жыцця не проста так», — падзялілася Алена Захаранка.

Каментары5

  • Рыгор
    19.09.2023
    Алена Захаранка, дачка зніклага экс-міністра ўнутраных спраў, не верыць у
    тое, што гэты працэс нейкім чынам зменіць або паўплывае на цяперашнюю
    палітычную сістэму ў Беларусі.


    Абавязкова паўплывае. Зразумела, шмат чаго залежыць ад таго, якія прозвішчы прагучаць з вуснаў следчых і пракурораў ў якасці выканаўцаў і заказчыкаў ў сувязі са справай Гараўскага і якія доказы дзеля гэтага будуць прад'яўленыя, бо асабіста Гараўскі наўрадці добра ведае падрабязнасці аб кімсці вышэй за свайго непасрэднага камандзіра Паўлючэнку. А вось Паўлючэнка ва ўмовах судовага пераследу ператвараецца ў вельмі нязручную для рэжыма сведку, якая асабіста нарабіла шмат чаго, і ведае шмат падрабязнасцяў аб датычнасці да арганізацыі эскадронаў смерці канрэтных асобаў з вышэйшага кіраўніцтва рэжыма. Гэта рэзка падвышае шансы Паўлючэнкі на цяжкае атручванне неякасным алкаголем з вёскі Кафтанчыкава, альбо сардэчны прыступ праз праблемы з алкаголем або іншае непрыемнае здарэнне, якое зачыняе небяспечныя вусны назаўжды.
  • Мая зата з краю, нічога ня знаю
    19.09.2023
    Cамотны вандроўнік, а колькі мільёнам цяпер не пофіг?
  • Mafkees
    19.09.2023
    Этого гада нужно осудить максимально строго и в его лице всех этих лукашэковских упырей,превративших мою страну в концлагерь,а мой народ в заключенных.

«Расія ніколі не спыніцца — яе можна толькі рабіць слабой». Вялікая гутарка з камандзірам каліноўцаў Паўлам Шурмеем3

«Расія ніколі не спыніцца — яе можна толькі рабіць слабой». Вялікая гутарка з камандзірам каліноўцаў Паўлам Шурмеем

Усе навіны →
Усе навіны

Google адключае манетызацыю відэа і рэкламы для карыстальнікаў з Беларусі5

Зяленскі казаў пра бяспеку, а Трамп — пра неадкладнае спыненне агню. Дэталі сустрэчы ў Парыжы7

Ціманоўская пра жыццё ў ЗША: Жудасная ежа і агідны сэрвіс68

Мазыранцы зрабілі няўдалую пластыку, яна падала пазоў на 100 тысяч рублёў1

Сёння даляр падаражэў на пяць капеек

Трое жыхароў Мінскага раёна атруціліся антыфрызам, адзін памёр1

Камунальнікі абурыліся самаробнымі лебедзямі з шынаў

Сёння — чарговы суд над палітзняволеным журналістам Ігарам Карнеем. Некалькі месяцаў яго трымаюць у памяшканні камернага тыпу1

Колькі беларусам трэба для камфортнага жыцця?3

больш чытаных навін
больш лайканых навін

«Расія ніколі не спыніцца — яе можна толькі рабіць слабой». Вялікая гутарка з камандзірам каліноўцаў Паўлам Шурмеем3

«Расія ніколі не спыніцца — яе можна толькі рабіць слабой». Вялікая гутарка з камандзірам каліноўцаў Паўлам Шурмеем

Галоўнае
Усе навіны →