Культура

Невядомы Барадулін. Выйшлі запісы паэта, якія хаваліся нават ад самых блізкіх і родных

Завяршылася выданне дзённікаў і запісаў Рыгора Барадуліна. Апошні, адзінаццаты том выйшаў пару тыдняў таму, а першы пабачыў свет у лютым 2015-га і быў прымеркаваны да 80-годдзя народнага паэта, піша на Радыё Свабода Зося Сухавей.

Запісы хаваў нават ад самых блізкіх і родных

Думаю, што ўсе ўлюбёныя ў паэзію Рыгора Барадуліна не прамінулі той самы першы том дзённікаў паэта, свежыя раны па страце якога яшчэ не паспелі адсмылець у іхніх душах. Тым больш, што выдаўцы, прадстаўляючы яго, абяцалі не толькі прыватныя запісы паэта з нататнікаў і дзённікаў перыяду 1951—1969 гадоў, але і вершы, якія не друкаваліся ў ранейшых зборніках, сяброўскія эпіграмы, віншаванні, дарчыя надпісы, а таксама малюнкі і аўтографы сяброў і знаёмых аўтара.

Расчараваных чытвом таго тома, я перакананая, не было. Малады, дзёрзкі погляд на жыццё і людзей, дасціпны гумар і бліскучы лаканічны стыль запісаў прынёс сапраўдную чытацкую асалоду і шмат цікавінак пра тагачаснае жыццё не толькі самога аўтара, але і вялікага ягонага літаратурнага атачэння.

Як, дзе, з кім і што пілі, як ездзілі па бяскрайнім эСэСэРы на ўсялякія фэсты, як сяброўства перарастала ў варагаванне, як кахалі і здраджвалі… Бачна няўзброеным вокам, што пісалася для сябе. Без аніякай думкі, што гэта некалі стане публічным здабыткам. Запісы хаваліся нават ад самых блізкіх і родных.

Літаратурная руда і залацінкі

Жыццё рассоўвала далягляды пачуццяў і думак, паскарала творчы рытм, расшырала геаграфію вандровак, множыла колькасць знаёмцаў. Усё ўбачанае і адчутае ён занатоўваў. Часта ў спешцы, на выпадковай паперы. Як дбайны гаспадар, нічога не выкідаў. Горы, тоны нарасло тых запісаў за 60 гадоў.

І так бы, відаць, усё і спарахнела, калі б аднойчы ў іх не зазірнула Наталля Давыдзенка. Даўняя сяброўка і прафесійная рэдактарка за час, як не стала паэта, выцягнула з гэтай літаратурнай руды адзінаццаць тамоў захапляльных залацінак і нечаканых адкрыццяў. Напрыклад, пра музаў паэта. Ім у кожным амаль томе прысвечаныя дзясяткі, а часам і сотні вершаў. Нідзе раней не друкаваных. Ясная справа — не для чужых вачэй пісаліся.

Выцінанкі ў квадратных дужках

Іх магло б быць у разы больш, гэтых тамоў, калі б складальніца і выдаўцы не рабілі выцінанак з Барадулінскіх тэкстаў. Квадратныя дужкі з кропкамі аж стракацяць на кожнай старонцы. Прытым, калі ў першых тамах іх яшчэ было не так і шмат, то ў апошніх ледзь не пасля кожнага сказу, а то і сам сказ абрываюць.

Што выкасоўвалася, можна толькі здагадвацца. На маё ўражанне, астракізму падпалі найперш рэзкія, часам проста знішчальныя характарыстыкі некаторых вядомых асобаў, твораў калегаў і іх учынкаў. Пра многіх з іх, дзе што і ацалела ў запісах, аўтар выказваецца толькі ў чорных танах. Эпітэты зневажальныя, лексіка расцугляная.

Мы ведаем Барадуліна як аўтара трапных эпіграмаў. Жанр, у якім ён праславіўся не адною кнігай. Пакрыўдзіліся многія ягоныя, так бы мовіць, адрасаты. Але ў запісах ён не стрымліваў сябе аглядкамі на публікацыю. Абвінавачванне ў супрацы з КГБ ледзь не пагалоўнае. Беззаганнымі былі ў ягоных тэкстах трое ці чацвёра сяброў.

Рыгор Барадулін, Васіль Быкаў, балгарскі пісьменнік Георгі Вылчаў і мастак Барыс Забораў

Крывіцкая сям’я і цэнзура

Спасцігла цэнзуру і ўсё тое, што датычнае родных аўтара. У многіх нататках апошніх гадоў ён наракае, што не атрымалася ў яго, як хацеў, крывіцкае сямʼі. Праўда, што гэта такое — крывіцкая сямʼя — мы так нідзе і не знаходзім тлумачэння. Магчыма, яно засталося за шматкропʼямі ў дужках, а магчыма, аўтар і сам не ведаў, чым жаданая ім крывіцкая сямʼя адрозніваецца ад, скажам, дрыгавіцкай ці радзіміцкай.

Ідэалізуе маці, якая застаўшыся ў вайну ўдавою, усю сябе ахвяравала адзінаму сыну. І той усё жыццё падсвядома параўноўваў з ёю ўсіх сваіх жанчын. Не на іхнюю карысць было тое параўнанне. І вось тут я думаю, што гэтыя запісы пра сямейныя стасункі калі ўжо і цэнзураваць, то цалкам. Прыватнае жыццё на тое і прыватнае, каб яго не выстаўляць на публіку. Нават у дазаваным выглядзе.

Боль і бядота

Чорна-белы свет апошніх тамоў Барадулінскіх дзённікаў дапоўнены несупыннымі скаргамі на хваробы і безграшоўе. У пошуках паратунку ад галаўнога болю, які пазбаўляў яго паўнавартаснага фізічнага жыцця, не кажучы ўжо пра творчае, ён звяртаўся да ўсіх магчымых сродкаў і метадаў. Найлепшыя дактары традыцыйнай медыцыны, усходнія нетрадыцыйныя лекары, зёлказнаўцы і розныя чарадзеі сумнеўных практык — з кім толькі не давялося паэту знацца, каб памерці, як ён піша, Барадуліным, а не біямасай. Боль даводзіў да шаленства і апісанне гэтага стану немагчыма чытаць без уласнага болю ад сваёй бездапаможнасці ў паэтавай бядзе.

Мізэрная пенсія, адсутнасць ганарараў, бясконцыя пошукі дзе і як зарабіць, каб выжыць, толькі множаць гэты наш чытацкі боль ад немагчымасці дапамагчы.

Рыгор Барадулін

Наклады і чытачы

Што праўда, чытачоў на апошні том засталося толькі пяцьдзясят. Прынамсі, такі наклад. Першы том выйшаў накладам у трыста асобнікаў. Не, гэтыя згубленыя дзвесце пяцьдзясят чытачоў не здрадзілі ўлюбёнаму паэту. За сем гадоў выдання дзённікаў яны проста сышлі ў іншы свет. Услед за сваім кумірам. Засталася купка маладзейшых шанавальнікаў таго, хто пісаў, як птушка пяе. Яна ж не думае, пра што і як ляціць яе песня ў сусвеце. Цяпер улюбёнцаў чыстае паэтычнае красы можна злічыць на пальцах дзвюх рук. А хутка і адной хопіць. Дадайце парачку прафесійных літаратуразнаўцаў.

Кожнае пакаленне паэтаў нараджае сваё пакаленне чытачоў. Не горшых і не лепшых.

Іншых.

Каментары

Міліцыянт, які вядзе канал віцебскага ГУБАЗіКа, выпадкова выдаў сябе11

Міліцыянт, які вядзе канал віцебскага ГУБАЗіКа, выпадкова выдаў сябе

Усе навіны →
Усе навіны

У Прыпяцкім нацыянальным парку адшукалі старажытныя курганы1

«Ва Украіне я ніхто!» Маргарыта Ляўчук не можа даць сыну імя праз абмежаванні, уведзеныя супраць беларусаў105

«Крыма больш няма». Амерыка пры Трампе не збіраецца дапамагаць Украіне вяртаць акупаваныя Расіяй тэрыторыі?40

Навуковец назваў два раёны Мінска, якія аблюбавалі кажаны2

Для Лукашэнкі запісалі песню «Надо!» з Дзім Дзімычам, Саладухам і Ярмоленкам26

У Вілейскім раёне збіралі грошы на рэстаўрацыю старадаўняй царквы. У выніку з яе проста выкінулі ўсё старое6

Што за чамадан носіць каля Лукашэнкі ягоны ахоўнік? Не, там не ядзерная кнопка26

«Наш робат стаяў за спінай Лукашэнкі на Нацыянальным сходзе». Паспяховы IT-бізнэсмен расказаў, чаму з'ехаў з краіны4

У Магілёве старшыня таварыстваў уласнікаў зрабіў грудзі жонцы і палюбоўніцы за грошы, якія збіралі на капітальны рамонт18

больш чытаных навін
больш лайканых навін

Міліцыянт, які вядзе канал віцебскага ГУБАЗіКа, выпадкова выдаў сябе11

Міліцыянт, які вядзе канал віцебскага ГУБАЗіКа, выпадкова выдаў сябе

Галоўнае
Усе навіны →