Улада

«Быў страх, што падарвёмся ў машыне разам са Святланай». Знаёмімся з Марыяй Мароз, якая жыве з Ціханоўскай у Вільні і кіруе новым фондам

Марыя Мароз гадавала дачку і сына, займалася з мужам бізнэсам і падумвала з’язджаць з Беларусі. Але перад выбарамі-2020 жыццё закруцілася так, што магло б стаць асновай для нядрэннага кіно: збор подпісаў за Сяргея Ціханоўскага, пасля — кіраўніцтва штабам яго жонкі Святланы, некалькі затрыманняў і прафілактычныя размовы, тэрміновы ад’езд за мяжу… Цяпер Марыя ўзначальвае фонд «Краіна для жыцця».

Паспрабавалі разабрацца, у чым адрозненне гэтага фонда ад астатніх існуючых, і як яшчэ адна жанчына, якая ніколі раней не цікавілася палітыкай, стала важным чалавекам у камандзе кандыдаткі ў прэзідэнты.

Марыя Мароз нарадзілася ў Полацку, скончыла Полацкі дзяржаўны ўніверсітэт. Сярод сваіх найлепшых якасцей называе здольнасць арганізаваць людзей, сабраць іх у каманду

— Напярэдадні выбараў вы хацелі з’язджаць з Беларусі ўсёй сям’ёй, але ў выніку засталіся, сталі членам ініцыатыўнай групы Сяргея Ціханоўскага. Чаму?

— У нас з мужам быў сямейны бізнэс: тры крамы рознічнага гандлю і кавярня. І неяк спачатку ўсё ішло больш-менш, а пасля з кожным годам справы пагаршаліся. Праз пяць год я мела такі ж заробак, які ў мяне быў на дзяржаўнай працы да гэтага. Паўстала пытанне: а яно нам усё трэба?

Мы прадалі крамы, кавярню, загарадны дом. Заставалася толькі кватэра ў Мінску. Муж зрабіў працоўную польскую візу. Абмяркоўвалі, што ён там пачне, а мы з дзецьмі прыедзем пазней, калі ўсё крыху стабілізуецца. Хаця, шчыра скажу, было страшна з’язджаць у невядомасць. І развітвацца з мужам на доўгі час таксама.

Мы прыехалі ў госці да маіх бацькоў у Полацк, каб расказаць пра сваё рашэнне з’язджаць. І неяк нечакана тата за вячэрай прамовіў: «Дзеці, а вы не хочаце пазмагацца?» Я неяк разгубілася, не чакала такога ад яго. Карацей, ён мяне вельмі натхніў: калі дарослы чалавек дагэтуль не губляе надзеі, то чаму мы яе ўжо згубілі?

Марыя з дзецьмі.

На ютуб-канал Сяргея Ціханоўскага мы падпісаліся неяк адначасова з мужам. Было відаць, што ён сапраўды абуджае многіх людзей, расплюшчвае ім на многае вочы. І калі Сяргей пачаў набіраць членаў ініцыятыўнай групы, мы вырашылі, што таксама будзем збіраць подпісы. Праўда, мы думалі, што на гэтым наш удзел у перадвыбарчай частцы і скончыцца, але атрымалася не так.

Я збірала подпісы на Камароўцы і там пазнаёмілася са многімі людзьмі рознага ўзросту, якія хацелі такіх самых перамен, што і я: паляпшэнняў у эканоміцы, сумленных выбараў. Нас былі чэргі. І я ўжо не магла проста так кінуць усіх гэтых людзей, як і не змагла не падтрымаць Святлану Ціханоўскую, калі стала зразумела, што Сяргея з турмы не адпусцяць.

Яна засталася зусім адна з усімі гэтымі праблемамі, пагрозамі і стрэсам. Прытым што нават збіраць подпісы мы ўжо хадзілі, як на вайну, бо ўсіх нашых валанцёраў пачалі вельмі актыўна затрымліваць. 

З актывістам Алегам Маісеевым.

— Вы вельмі хутка зблізіліся са Святланай? 

— Спачатку мы толькі часам камунікавалі па тэлефоне. Пасля, калі пачалі затрымліваць каардынатараў, якія маглі здаваць подпісы, мы вырашылі, што подпісы павінна адвозіць сама Святлана. І ў нейкі момант не было машыны, каб яе везці. Я папрасіла зрабіць гэта свайго Сашу. А з паездкі яны вярнуліся разам, прапанавала пераночыць у нашай кватэры.

Я вельмі перажывала перад асабістай сустрэчай са Святланай, думала, што яна вельмі крутая: вунь у яе фотаздымак на BMW у фэйсбуку (пасміхаецца). Але яна аказалася ў дошку сваёй. Нібыта мая сястра, і мне хацелася яе абняць і падтрымаць. Тады ўжо пачуліся пагрозы яе дзецям, як жанчына я вельмі разумела, што яна адчувае.

Святлана спытала ў мяне: «Вось здам я подпісы, а далей што?» І я паабяцала, што дапамагу сабраць каманду, арганізую сустрэчы з кампетэнтнымі людзьмі, якія маюць досвед у палітыцы. Бо мы ж самі ў гэтым зусім не разбіраліся. Як я кажу: рабілі ўсё сэрцам, па любві.

І калі паўстала пытанне з дзецьмі Светы, я неяк імправізацыйна патэлефанавала Наталлі Радзінай, хаця зусім яе не ведала. Чамусьці мне падалося, што толькі яна нам зможа дапамагчы, інакш Света апусціць рукі і не здасць подпісы. Наташа запэўніла, што дапаможа з вывазам дзяцей за мяжу. І яны сапраўды хутка выехалі разам з маім мужам і маці Светы.

— Можна сказаць, што вы сталі сяброўкамі?

— Мы самыя блізкія адна для адной. Яна можа давяраць мне сваіх дзяцей і ўсё астатняе. І я гэтаксама. Нам вельмі камфортна жыць разам: маёй дачцэ 3 гады, дачцэ Святланы — 5 гадоў, яны разам гуляюць. Старэйшыя хлопцы таксама — то за камп’ютарамі, то разам з намі ў настолкі.

За прадуктамі звычайна езджу я, а так — хто раней прачынаецца, той і гатуе. Трэба было толькі разабрацца, што чые дзеці падабаюць есці. Свеціны, напрыклад, любяць блінчыкі з чырвонай рыбай. Дома яе ўсе зрэдку набывалі. А тут яна танная, таму ямо яе часцей.

Думаю, у нас няма ніякіх канфліктаў, бо Света ўмее згладжваць усе вострыя моманты. Ды і дома разам мы праводзім мала часу: зранку вязём дзяцей у школу і садок, а пасля па працы.

Дарэчы, дзеці, на дзіва, хутка адаптаваліся ў мясцовых навучальных установах. Яны літоўскія, таму ў школы на заняткі прыходзіць перакладчык. І калі ў Беларусі мой сын баяўся лішні раз сказаць нешта не тое, задаць настаўніку нязручнае пытанне, пастаянна маўчаў, то тут адразу змог працаваць у калектыве. Тут да дзяцей вельмі ўважліва ставяцца, раскрываюць іх таленты.

— Два месяцы таму вы запусцілі свой фонд «Краіна для жыцця». Навошта беларусам быў яшчэ адзін, калі быў той жа BYSOL і іншыя?

— Бо наш фонд — вузканакіраваны, разлічаны менавіта на валанцёраў і актывістаў штабоў Ціханоўскага, Бабарыкі, Цапкалы. Гэтыя людзі маглі проста так звольніцца яшчэ да выбараў, каб дапамагаць збіраць подпісы і зараз апынуцца ў цяжкім становішчы. Ці проста дзецям актыўнага чалавека трэба набыць нейкі падарунак, каб аддзячыць за тое, што ён рабіў і робіць. Усіх актыўных людзей трэба неяк падтрымліваць, каб наша барацьба працягвалася. Бо падчас выбарчай кампаніі максімум, які мы маглі зрабіць для нашых валанцёраў — заправіць ім машыну.

Акрамя таго, мы таксама хочам дапамагаць сем’ям палітзняволеных. Калі я пабыла ўсяго пару дзён на Акрэсціна, то зусім па-іншаму стала глядзець на людзей, якіх затрымліваюць. На сем’і, якіх пакідаюць без маці ці таты. Я была ўпэўненая, што застануся сядзець надоўга. І сітуацыя, калі ты не разумееш, што з тваімі дзецьмі, ці здаровыя яны, пакуль ты ў ІЧУ, вельмі цяжкая.

Калі б Святлана не сказала, што выедзе за мяжу толькі са мной, я б, можа, і засталася за кратамі. Хаця нават у той момант, калі мы ўжо былі ля мяжы, і мая сястра прывезла мне дзяцей, і я пасадзіла іх у машыну, я не адчувала бяспекі. Я цудоўна разумела, што гэтае аўто стаяла на вуліцы каля штаба Віктара Бабарыкі, і доступ да яе мог мець хто заўгодна. І ў мяне была такая карцінка ў галаве, што вось, як толькі я пасаджу ў машыну дзяцей, мы крыху ад’едзем і падарвёмся. Было вельмі страшна.

Хаця і цяпер хапае гэтых страшных момантаў. Штораз, як мы праязджаем у Вільні могілкі, дачка Светы пытаецца: «А можа, там мой тата? Ці не памёр ён?» Тое, што зрабіў Лукашэнка ў гэтым годзе з такой колькасцю сямей, колькі ён пакалечыў дзіцячай і дарослай псіхікі — гэта неацэнная нанесеная беларусам шкода.

— Мяркуючы па «расследаваннях» АНТ з Ігарам Турам, у вас паміж фондамі ёсць нейкі канфлікт інтарэсаў…

— Ды гэта не канфлікт, а раздутая тэлеграм-каналамі сітуацыя. Калі шчыра, мне не хацелася б пра гэта размаўляць. Ёсць рабочыя непаразуменні, не больш.

Мы каардынаваліся і працягваем гэта рабіць. Вось пачалі дапамагаць палітзняволеным, і Андрэй Стрыжак з BYSOL захацеў. Мы пакуль малады фонд, у нас невялікія рэсурсы — за першы месяц было сабрана 5 тысяч еўра, за другі — 14 тысяч з паловай. Таму мы абмеркавалі, як размеркаваць адрасатаў дапамогі паміж сабой.

Наконт усяго астатняга — заўсёды будуць людзі, якія незадаволеныя дзейнасцю фондаў. Калі чалавек атрымаў дапамогу, ён ніколі пра гэта не напіша, а калі не, то ўжо будзе паўсюль скардзіцца. Хаця ён, хутчэй за ўсё, проста не падышоў пад профіль фонду. Ну і не трэба спісваць абмежаваны чалавечы рэсурс: якой б вялікай ні была каманда, усё адно рук не хапае на ўсе задачы. 

— А колькі цяпер у вашай камандзе чалавек, і на якія грошы вы жывяце за мяжой?

— У «Краіны для жыцця» дзве асноўныя каманды. Адна пад кіраўніцтвам майго мужа займаецца ютуб-каналам Сяргея Ціханоўскага. А я і яшчэ 9 актывістаў, вымушаных з’ехаць, развіваем фонд. Да сёння ніхто з нас не атрымліваў ніякіх заробкаў: у нас не хапае пакуль фінансаў на гэта. Усе актывісты жывуць за свой кошт. Цяжка, але як мы кажам, мы ішлі не па грошы сюды, а згодна са сваімі перакананнямі. Праўда, пастаўленая мэта, каб з трэцяга месяца наш фонд усё ж змог выплачваць людзям заробкі.

Што тычыцца асабіста мяне, пакуль я не працавала з фондам, мне выплачвалі «штабскі» заробак. Але з Новага года — не. У любым выпадку ў мяне ёсць свае ашчаджэнні, я ехала сюды не з пустымі рукамі. 

— На днях Аляксандра Зверава, дзяўчына Эдуарда Бабарыкі, якая цяпер таксама працуе ў фондзе салідарнасці BYSOL, распавяла, што выкрыла аўтарку тэлеграм-канала «Штаб Аношка», які збірае кампрамат. Ëй аказалася Кацярына Канаплёва, якая цяпер у вашай камандзе. Як гэта можна патлумачыць, калі ніякіх канфліктаў няма? Што вы плануеце рабіць з Кацяй?

— Публікацыі згаданага канала выходзяць за рамкі не толькі ўяўлення пра свабоду слова, але і парушаюць закон наконт асабістага жыцця грамадзян, ён адмыслова дыскрэдытуе палітычныя і грамадскія структуры, што працуюць на адраджэнне дэмакратычнай і вольнай Беларусі. Фонд «Краіна для жыцця» не датычны да стварэння і працы тэлеграм-канала «Штаб Аношка».

Каця з мая ў пратэсным руху, і вельмі шмат чаго зрабіла для гэтай рэвалюцыі, рызыкавала сваім жыццём і воляй. Рэпартажаў на АНТ не дастаткова, каб мы пачалі ў ёй сумнявацца. Але сваё расследаванне мы ўсё ж праводзім і разбіраемся ў сітуацыі.

*на наступны дзень Марыя Мароз даслала ўдакладненне: «Мы з глыбокім шкадаваннем вымушаныя канстатаваць факт, што Кацярына Канаплёва, якая з'яўлялася супрацоўніцай фонду, брала ўдзел у працы гэтага канала. Гэта паказала наша ўнутранае расследаванне. Мы асуджаем дзеянні Кацярыны дзеянні, незалежна ад матываў і мэт, ёю пераследаваных, і дыстанцыруемся ад яе дзейнасці. Супрацоўніцтва з Кацярынай спыненае».

— Якімі яшчэ праектамі займаецца ваш фонд? На сайце напісана, што вы на плануеце спыняць дзейнасць нават пасля змены рэжыму. Пра якую дзейнасць гаворка?

— Мы адкрываем за мяжой шэлтары (часовыя прытулкі — «НН») для палітычных бежанцаў з Беларусі. Ужо працуе два: у Беластоку і ў Вільні. З іх абслугоўваннем вельмі дапамагаюць мясцовыя дыяспары. Але арэнда аплачваецца менавіта з паступленняў у фонд.

Так выглядае шэлтар у Беластоку.

Таксама мы запускаем адукацыйныя юрыдычныя праграмы і будзем займацца развіццём самакіравання ў рэгіёнах. У Беларусі арганізоўваюцца дваровыя суполкі, калегіяльныя органы тэрытарыяльнага грамадскага самакіравання — людзей трэба будзе вучыць выбудоўванню камунікацыі з суседзямі і ўладай. І гэта працэс на гады, таму трэба будзе падтрымліваць фінансава. 

Плюс плануем праект па рэабілітацыі вызваленых палітзняволеных: абследаванні і лячэнне за кошт фонду. Іх, думаю, паціху будуць усё ж вызваляць. А людзі, што адсядзелі нават 2-3 месяцы, выйдуць з пэўнымі праблемамі са здароўем. 

— Многія, як толькі даведаліся, што Аляксей Навальны збіраецца вяртацца ў Расію, нягледзячы на ўсе рызыкі з арыштам па крымінальнай справе, пачалі пераносіць гэта на беларускіх палітыкаў. Калі вы зможаце вярнуцца ў Беларусь, як думаеце?

— Я думаю пра гэта пастаянна. Часам ужо не магу трываць, здаецца. Кажу мужу: «Заставайся тут з дзецьмі, а я паеду дадому. Калі мяне не забяруць, то прыедзеце і вы». Я вельмі сумую па радзіме, пастаянна ўяўляю свой дворык, сумую па бацькам.

Святлана таксама перыядычна кажа пра тое, як марыць вярнуцца дадому. Але калі ўзважваеш, і разумееш, што тут, на міжнародным узроўні, можаш зрабіць нешта (перамовы, ціск), а там цябе пасадзяць адразу, як Марыю Калеснікаву, то выбар пакуль відавочны.

Думаю, калі пацяплее, беларусы аб’яднаюцца ў маршы з новымі сіламі. Запыт на перамены нікуды не падзеўся, застаецца толькі ісці ды канца. Тым больш вельмі многія паклалі на перамены ўсе свае фінансы, рэсурсы і нават здароўе. Беларусы не могуць закрыць на ўсё гэта вочы. Мы ўжо іншыя, і вясной у нас усё атрымаецца.

Каментары

«Шугануць Берлін ды іншых еўрапейцаў». Пуцінскі «Арэшнік» можа быць толькі зрэжысіраваным шоу1

«Шугануць Берлін ды іншых еўрапейцаў». Пуцінскі «Арэшнік» можа быць толькі зрэжысіраваным шоу

Усе навіны →
Усе навіны

Даляр апусціўся за адзнаку 3,5 рубля3

У жонкі беларускага тэнісіста ў Пецярбургу сцягнулі залаты ланцужок4

Як у школьныя электронныя дзённікі трапіла рэклама піва? З'явілася тлумачэнне3

Манашак Свята-Елісавецінскага манастыра прагналі яшчэ з аднаго кірмаша ў Польшчы17

У Варшаве пачынаецца суд па справе згвалтавання і забойства беларускі Лізы2

У Брытаніі ідзе суд над балгарамі, якіх падазраюць у шпіянажы на карысць Расіі

Мінздароўя ўстанавіла нормы прыёму пацыентаў

«Было адчуванне, што людзі ўжо не хочуць вайны». Аляксей Ластоўскі аб наведванні Сірыі і рэжыме Асада як меншым зле15

Азаронак заявіў, што стаў мякчэйшым, і патлумачыў, чаму здаў назад30

больш чытаных навін
больш лайканых навін

«Шугануць Берлін ды іншых еўрапейцаў». Пуцінскі «Арэшнік» можа быць толькі зрэжысіраваным шоу1

«Шугануць Берлін ды іншых еўрапейцаў». Пуцінскі «Арэшнік» можа быць толькі зрэжысіраваным шоу

Галоўнае
Усе навіны →