Тэатр22

Пра створаную для аднаго чалавека ілюзорную краіну і кулю ў якасці новай сямейнай рэліквіі — гутарка з Зояй Белахвосцік

Купалаўскі ужо не Купалаўскі: 63 чалавек звольніліся з тэатра, сярод якіх і яго прыма, народная артыстка Беларусі Зоя Белахвосцік, што сыграла на гэтай сцэне больш за дзевяноста роляў, у тым ліку легендарную Паўлінку. Пра тое, што яна робіць і што будзе рабіць — у нашай гутарцы з актрысай.

Фота Дзяніса Дзюбы.

— Пасля таго, як вялікая частка калектыву звольнілася з тэатра, ці пашкадавалі вы, што разам з іншымі купалаўцамі выказаліся супраць дзеянняў улады?

— Ні разу. А як трэба было зрабіць? Я, напэўна, у люстэрка б на сябе не магла глядзець, ужо не кажу — у вочы гледачам. Хай гэта і высакамоўна гучыць, але я кажу праўду.

Канфармізм — вельмі правільная для здароўя рэч, ён дапамагае перажыць складаныя часы: ты думаеш, што лепш цярпець і маўчаць, бо ўсё роўна нічога з месца не зрушыш. Але прыходзяць моманты, калі мяжа становяцца настолькі абвостранай, што ты альбо тут, альбо там — іншага не дадзена.

У нас не было ніякіх сумненняў: тыя, хто сышоў з тэатра, не вагаліся, выказвацца альбо не.

— Ваш калектыў сапраўды паказаў зайздросную згуртаванасць.

— Я нават не думала, што так будзе.

Я не той чалавек, які паддаецца эйфарыі, бо доўга жыву на свеце і бачыла, як людзі спачатку носяцца з адным сцягам, потым з іншым, потым увогуле без сцягоў, ідуць у партыю, з партыі выходзяць…

Я ўсё гэта бачыла, таму думала, што нас будзе менш, — і сёння я ганаруся прыгожымі, разумнымі, таленавітымі купалаўцамі.

— Калі б Паўла Латушку не звольнілі, а вы не звольніліся ўслед, ці змаглі б вы ў сённяшніх умовах адыграць спектакль?

— Я не ўяўляю, як магу выйсці на сцэну: у мяне на гэта няма маральных сіл. Калі я выходжу іграць, значыць, пагаджаюся з тым, што ў нас усё цудоўна, краіна квітнее, вакол добрыя людзі. Правільна?

А як жа Янка Купала, імя якога мы носім?

Калі зрабіць выгляд, што ўсё добра, як потым глядзець людзям у вочы і якія апраўданні сабе прыдумляць? Думаю, можа быць, іншымі сродкамі, але было б тое самае: не напісалі б мы 13 жніўня гэты зварот — зрабілі б як-небудзь па-іншаму, я ўпэўнена.

— Патрабаванні, якія высунулі купалаўцы, прадугледжваюць іншую краіну, бо пры дзейнай уладзе іх выкананне не ўяўляецца магчымым. У якой краіне, на вашу думку, мы цяпер жывём і што вас у ёй не задавальняе?

— Мы жывём у дзяржаве, якая прапануе нам гульню — казаць, што белае ёсць чорнае, а чорнае ёсць белае.

Мы падпарадкоўваемся гэтым правілам, блытаем фарбы, падманваем, усміхаемся таму, каму ўсміхацца нельга, паціскаем руку таму, каму паціскаць руку нельга, — вось такая ілюзорная, прыдуманая для аднаго чалавека краіна. Я нават не ведаю, ці ўсведамляе гэты чалавек рэаліі, можа, ён сапраўды жыве ў такой ілюзорнай сітуацыі. Гэта цягнецца ўжо вельмі даўно і вельмі цяжка і адбіваецца на ўсім, у тым ліку на творчасці. Я хачу, каб мастак працаваў у нашай краіне, а ён не можа, бо яму закрываюць рот. Мы хочам паставіць спектакль, а нам кажуць: нельга. Я хачу краіну, дзе кожны можа выказацца і раскрыцца як мага найбольш. А ў нашых школах, тэатрах адбываецца тое самае: нам кажуць, што можна рабіць, а што нельга, быццам мы каго забілі ці ідзём на некага вайной…

— Асабіста вы адчувалі ў сваёй працы абмежаванні праз існуючую сістэму?

— Безумоўна. Выхад кожнага спектакля станавіўся стрэсам, у першую чаргу, вядома, для рэжысёраў, якія рабілі цудоўныя пастаноўкі, а мусілі выслухоўваць ад Міністэрства культуры заўвагі, што не казаць і чаго не рабіць. Гэта было гідка і мярзотна.

— А нашае Міністэрства культуры, на ваш погляд, паказвае сябе кампетэнтным у сваёй справе?

— Не думаю, што яно можа быць кампетэнтным, нават калі там ёсць разумныя людзі, а яны там ёсць. У іх зноў жа гульня і пункты: калі ім падпарадкоўвацца, то што яны могуць? Анічога.

— Міністр культуры Юрый Бондар на сустрэчы з купалаўцамі выступіў з рыторыкай, маўляў, дзяржава вам шмат дала, падтрымала падчас каранавірусу, а вы няўдзячныя. Што б вы яму на гэта адказалі?

— Гэта нейкі «сон розуму». Не ведаю, як дзяржава нас падтрымала падчас каранавірусу — нас падтрымаў наш дырэктар, не ўяўляю нават, што ён рабіў і адкуль даставаў грошы. Мы самі сябе падтрымалі, бо працавалі: нешта чыталі, запісвалі, трэба было выкручвацца.

Як нас падтрымала дзяржава, не ведаю, падчас каранавірусу яна, здаецца, нікога не падтрымала. Думаю, гэта і стала «бомбай».

Безумоўна, нам зрабілі рэканструкцыю тэатра. Я ўжо не буду выказваць прэтэнзіі, як яна зроблена, — цудоўна, што хоць зроблена, дзякуй, але што, мы за гэта павінны паклоны біць? Мы і білі: працавалі на ўсе дзвесце працэнтаў. Гэта зноў жа гульня:

нам нешта кідаюць, а мы павінны кланяцца, быццам яны асабіста нам гэта кідаюць. Ёсць дзяржава і нацыя: каб яны жылі і развіваліся, галоўным чынам патрэбныя літаратура, тэатр, музыка, адукацыя. Калі гэтага не разумець, то што гэта за ўлада і навошта яна тады?

— Што вы апошнім часам даведаліся пра беларусаў?

— Гэта адкрыццё для нас саміх: мы сціплыя, але адначасова тэмпераментныя, як італьянцы. Падтрымка, якую сёння адчувае кожны беларус, што знаходзіцца на светлым баку, проста агромністая. Я не думала, што будзе столькі эмоцый, сіл і святла, калі ўсе падымуцца і пойдуць, нават стомленыя, але з верай, што муры разбурацца. І разбурацца, я ўпэўнена.

— Як гэтымі днямі людзі падтрымліваюць Купалаўскі?

— Пішуць кожны дзень, я нават не паспяваю адказваць на паведамленні, прыходзяць да будынка, спяваюць, пазаўчора нам падарылі самаробныя бел-чырвона-белыя ўпрыгажэнні, прыносяць ежу, калі бачаць, што мы тут надоўга, пытаюцца, ці патрэбны нам грошы, бо як, маўляў, мы цяпер будзем жыць. Нам няёмка браць — не бяром, але, можа, і прыйдзецца ўзяць.

Нас падтрымліваюць артысты ўсёй Беларусі, хоць я б хацела, каб іншыя тэатры хутка запрацавалі, — не трэба самаспальвацца, дастаткова нас.

— Чым вы плануеце займацца далей?

— Збірацца і разам вырашаць нашыя пытанні. Будзем нешта прыдумляць, ужо ёсць пэўныя прапановы — вось трэба паслухаць, што дзе адкуль прыйшло. Калектыў павінен застацца разам, тут (паказвае на будынак тэатра) ужо не Купалаўскі, але, напэўна, гэта будзе называцца Купалаўскім. Мы хочам быць разам, і думаю, усё будзе добра.

— Чым увогуле творчая інтэлігенцыя сёння можа дапамагчы пратэсту?

— Яна проста павінна быць разам з народам: хадзіць, куды трэба, падтрымліваць тых, каму падтрымка патрэбна, — цудоўных рабочых, медыкаў. Я магу спяваць — значыць, трэба спяваць, магу чытаць вершы Караткевіча і Купалы — значыць, трэба чытаць. Хто як можа, але быць з народам.

Такія пераломныя моманты ў жыцці краіны заўсёды паказваюць, хто чаго варты.

Сціплы маўклівы чалавек раптам аказваецца героем,

а з усіх бакоў пацалаваны ўладай і абвешаны медалямі і рэгаліямі аказваецца проста дробным баязліўцам, якому больш важныя сваё месца, свае грошыкі і каб яго не чапалі. Закрыць вочы, вушы — і хай цягнецца, а ён зробіць выгляд, што ўсё нармальна, а грошыкі тым часам будуць капаць, яшчэ і апраўданне прыдумае, што ён за добрае і вечнае. Я магу толькі зразумець, што гэта за чалавек, і атрымаць права яго не паважаць. Але няшмат людзей паказала сябе такім адмоўным чынам.

— Раскажыце, як вы ў сям’і абмяркоўваеце апошнія падзеі?

— Ва ўсіх нармальных беларусаў рэакцыя адна — адбылася трагедыя, якую немагчыма вытрымаць.

Мы ў сям’і думаем аднолькава, хоць нехта і большы песіміст, мне нават прадказалі, што купалаўцы сыдуць з тэатра ў той час, як я казала, што можа хіба адзін-два. Напэўна, наперадзе складаны шлях, але ён будзе чысты і мне будзе не сорамна ні за сябе, ні за сям’ю.

— У дні пасля выбараў вам даводзілася плакаць?

— Шмат разоў, Валя (дачка Валянціна Гарцуева — Аўт.) вельмі многа плакала, проста я ўмею закрывацца і плакаць унутры.

Усё, што адбылося, атрымліваецца, учыніў адзін чалавек, ад пачатку і да канца — што тут можна яшчэ сказаць.

Раней я спакойна ставілася да нашай міліцыі, нядаўна ў іх на канцэрце чытала Купалу, я і сёння ўпэўнена, там шмат прыгожых, сумленных людзей… Але беларусы ніколі не баяліся хадзіць па вуліцах, а сёння стала страшна. Мы кожны вечар ходзім дадому, пасля спектакля, бывае, і пасля адзінаццаці, раней я не баялася — жах, як усё перакруцілася.

У майго зяця трапіла куля: муж Надзюшы (сястры Зоі Белахвосцік Надзеі Белахвосцік — Аўт.) ішоў з працы, падымаўся па лесвіцы ля станцыі метро «Спартыўнай» і размаўляў па тэлефоне. Потым ён убачыў, што людзі пабеглі, абярнуўся — а знізу на дзвюх машынах пад’ехалі амапаўцы і сталі страляць у натоўп. Яму трапілі ў спіну і ў руку.

На спіне засталася страшэнная гематома, а ў руцэ куля засела, ён па сённяшні дзень ходзіць на перавязкі. Як я кажу, сямейных рарытэтаў у нас прыбавілася — куля.

— А вы ходзіце на акцыі пратэсту?

— Безумоўна,

наколькі хапае сіл, мы разам з купалаўцамі ходзім. Хаджу і буду хадзіць.

— Ці магчымае вяртанне Зоі Белахвосцік у Купалаўскі тэатр?

— Калі ўсё ачысціцца, усе пытанні вырашацца, нашыя патрабаванні будуць выкананыя, то і мы вернемся, але толькі разам. Але нават калі мы вернемся, былога Купалаўскага ўжо не будзе, наогул нічога не будзе, як было. Можа быць, стане лепш, з большай свабодай творчасці. 

Каментары2

Сястра Калеснікавай прапанавала ў Брусэлі тры крокі, якія трэба зрабіць для вызвалення палітвязняў27

Сястра Калеснікавай прапанавала ў Брусэлі тры крокі, якія трэба зрабіць для вызвалення палітвязняў

Усе навіны →
Усе навіны

Былы юрыст штаба Бабарыкі купіў на аўкцыёне працу Марка Шагала1

У Баранавічах арыштавалі сем былых работнікаў закрытай незалежнай газеты «Інтэкс-Прэс»2

«Ёй было вельмі дрэнна апошнім часам». Знаёмыя пра Святлану Круцікаву, якая скончыла жыццё самагубствам пасля ціску міліцыі4

Офіс Ціханоўскай стварыў ананімную форму для фіксацыі парушэнняў на выбарах2

Вядомай блогерцы, памерлай ад раку, паставілі кранальны помнік7

У Мінскім заапарку выбралі сімвал 2025 года

Даляр сёння зноў пераадольваў планку 3,5 рубля

«Цэны дасягнулі піка». Што чакае рынак нерухомасці ў 2025 годзе

У Расіі салістку вайсковага аркестра аштрафавалі на $30 тысяч за спробу даказаць калегам, што ва Украіне гінуць цывільныя3

больш чытаных навін
больш лайканых навін

Сястра Калеснікавай прапанавала ў Брусэлі тры крокі, якія трэба зрабіць для вызвалення палітвязняў27

Сястра Калеснікавай прапанавала ў Брусэлі тры крокі, якія трэба зрабіць для вызвалення палітвязняў

Галоўнае
Усе навіны →