Меркаванні1111

«У школе я была агрэсаркай, вярталася дадому, цалавала дзверы — і ператваралася ў ахвяру»

Крысціна Бандурына для budzma.by ў межах праекту «Маё права», які пакліканы пашырыць веды пра свае правы ды магчымасці ў дзяцей малодшага школьнага ўзросту і падлеткаў, адкрыта і шчыра пра тое, як быць ахвярай і катам адначасова.

Гэты тэкст я пісала тры тыдні. Ён даўся мне цяжэй за ўсе папярэднія разам узятыя. Цяжка быць шчырай, калі ты разумееш, што твая шчырасць можа выйсці табе бокам. Хочацца схавацца, закрыцца, пракаўтнуць і забыць. Гэта ж так лёгка — прамаўчаць, праўда?

Пісаць пра гвалт заўсёды складана. У мяне няма для гэтага слоў. Няма слоў, каб сказаць пра тое, што рабілі са мною і што я раблю з іншымі. Складана зрабіць гэта так, каб не скаціцца ў шкадаванне сябе, каб не паказаць сябе анёлам. Каб не ачарніць і без таго чорнае. А яшчэ — каб не ачарніць сябе.

Як застацца аб’ектыўнай, калі ты пішаш «знутры»?

Бадай што, гэта самая складаная задача, якую я сабе ставіла.

У маленькай мяне быў рытуал: кожны дзень, вяртаючыся са школы, я спынялася перад уваходнымі дзвярыма з алюмініевай лічбай «6» — абабітымі падрапаным карычневым дэрмацінам, запыленымі і хісткімі. Іх можна было вынесці адным ударам нагі.

Я заплюшчвала вочы і малілася. «Дарагі Божанька, зрабі, калі ласка так, каб яго не было дома. Ці каб ён спаў. Калі ласка, калі ласка, калі ласка…» Добра вучыцца — усё, што я магла абяцаць наўзамен. Хрысцілася. І — абавязковы пункт — чамусьці цалавала дзверы. Гэтыя брудныя старыя дзверы. Ведаеце, як цалуюць крыж.

Без таго не было веры. І калі за дзвярыма мяне сустракала цішыня, я верыла, што мяне пачулі.

Мне было сорамна прачынацца ў мокрым ложку. «Ей уже 14, а она всё сцыт в кровать. Не стыдно?» — было ні халеры не лепш за тое, што мяне прымушалі нюхаць матрац у жоўтых плямах і слізкія кляёнкі. Часта раніца пачыналася са скандалу, а бывала, што ён не заканчваўся з ночы, — і я не мела магчымасці зайсці ў ванны пакой. Трэба было ўцякаць, хавацца ў школе, якая, вядома, і блізка не была Хогвартсам, але ўсё адно была больш бяспечнай, больш любімай, чым дом.

Новы клас. Укамплектаваны з «самых-самых». Мяне ўзялі туды за добрую вучобу.

«От тебя воняет мочой», — сказаў неяк мой аднакласнік пры ўсіх гэтых класных вясёлых прыгожых дзяўчатах, да якіх мне было як да неба.

Калі я пачала даваць здачы бацьку, праблема з мокрым ложкам знікла сама сабою.

І ў восьмым класе ў мяне з’явілася сяброўка.

Чалавечая жорсткасць не мае межаў. І я не ведаю, у каго яна страшнейшая: у дарослых ці ў дзяцей.

Мы вельмі лёгка забываем пра тое, як гэта — калі дрэнна.

Я больш не была пасіўнай — я давала здачы. Мокрага ложку не было. У мяне была сяброўка. Я нават пачала заглядацца на хлопцаў.

Мабыць, гэта давала мне права лічыць сябе калі не лепшай, то, ва ўсялякім разе, ужо не горшай за астатніх — і кпіць з іншых. Са слабейшых. З тых, хто не адпавядаў падлеткавым стандартам крутасці. Мне шкада, што толькі цяпер я разумею, наколькі яно было страшна: ты быццам не дакранаешся да людзей, але ўсё адно працягваеш гвалт — той гвалт, які чыняць над табой.

Так з мяне выходзіла агрэсія. Так змяняліся мае ролі: у школе я была агрэсарам, вярталася дадому, цалавала дзверы — і ператваралася ў ахвяру.

(Калі я ўпершыню скарыстала маміну туш, дома быў страшны скандал. Бацька прымусіў мяне доўга-доўга мыць твар. «Давай, там ещё осталось!» І некалькі дзён нікуды не выпускаў.

Пасля ўсё паўтаралася. Толькі цяпер было па-іншаму: цяпер словы былі яшчэ вастрэйшыя, мы рвалі адзенне адно на адным, падаючы ад удараў на падлогу, хапаліся за нажы, а самым дзейсным інструментам уплыву стала ежа.

Пакуль ты маленькая, быць галоднай не так складана: ты не ўсведамляеш сваё права на ежу і камфорт, і калі табе кажуць, што гэта пакаранне, ты ўспрымаеш гэта як належнае. Але калі ты вырастаеш і пачынаеш бачыць рэчы такімі, якія яны ёсць, і разумееш, што так не мусіць быць, што ты маеш на ўсё роўна столькі ж правоў, колькі і іншыя (у тым ліку і ён), быць галоднай — гэта тое яшчэ выпрабаванне. Можа быць, нават большае, чым збіванне.

Таму што для мяне пытанне ўласнай годнасці паўстала ва ўсёй сваёй прыўкраснасці: прасіць ежы было нашмат больш зневажальна, чым прасіць не біць.)

…І тады ты ідзеш у вялікі свет — шукаць выйсця. А свет гэты жыве па сваіх законах.

Падлеткам вельмі важна «быць не горшым». У прынцыпе, на нашай прасторы ўсім важна быць не горшымі. Але ў падлеткаў гэтае пытанне выходзіць на першы план.

Шмоткі, касметыка, тэлефоны, піва, хлопцы, дыскатэкі… Гэта не набор з жанравых амерыканскіх фільмаў — гэта тое, што мяне акаляла. Тое, што акаляе кожнага падлетка, калі ён трапляе ў соцыум. І далёка не апошнюю ролю ў гэтым адыгрываюць грошы.

Грошы, якіх у мяне не было.

У 16 ты гатовая на любую працу, якая дасць табе ежу і «выхад у свет». Ты думаеш, што самае страшнае ўжо мінула, што зараз пачнеш зарабляць — і жыць стане лягчэй. І нават не ўяўляеш сабе, што ўсё толькі пачынаецца. Бо ты выходзіш у свет дарослых, і свет гэты вучыць цябе аднаму: не верыць.

(Ты — расходны матэрыял, лёгкадаступны і танны. Усім пляваць на твае драмы, калі можна цябе скарыстаць і на табе сэканоміць. Ты цягнешся да дарослых — іншых дарослых — у спадзеве на абарону, цяпло і клопат, а яны бачаць у табе прывабную жывёлінку, вымуштраваную так, што з ёй можна рабіць што заўгодна — яна не пікне. А галоўнае — гэта тое, што па гэтую жывёлінку ніхто не прыйдзе, ніхто не будзе ўчыняць разборкі і пісаць заявы ў міліцыю.

«Ты — животное», — мантра, якой клапатліва рыхтаваў мяне да дарослага жыцця бацька.

Яна і сама нікому не скажа.

Супраціўленне заўсёды заканчвалася кепска. «Я не буду гатаваць табе ежу / прасаваць твае шмоткі / цярпець здзекі»… Скажы што-небудзь з гэтага бацьку — і яшчэ адзін незабыўны вечар табе забяспечаны. Урэшце «сціснуць зубы і трываць» стала кепскім жартам для мяне самой.)

…У фэйсбуку нядаўна быў флэшмоб, падчас якога людзі пісалі пра тое, за што ім плацілі грошы. Наўрад ці хто напіша дрэнна пра сябе. Але я мушу заставацца аб’ектыўнай — таму што і кат, і ахвяра ёсць у кожным. Таму што ілюзіі харошых, паспяховых шчаслівых людзей, якія мы ствараем праз інтэрнэт, не рыхтуюць маленькіх людзей да рэальнасці. Таму што чорнае і белае ўрэшце даюць нашмат больш за пяцьдзясят адценняў.

З 16 гадоў і да сённяшняга моманту мне плацілі грошы: за дэгустацыю мёду ў касцюме пчолкі (заплацілі столькі, што не хапіла нават на сшыткі ў школу), за пераробку чужых тэкстаў, за фотаздымкі аголенай, за догляд ляжачых людзей; я працавала санітаркай у дзённыя і начныя змены; прадавала марозіва, папкорн і кітайскія цацкі, круціла салодкую вату; рабіла рэпартажы з усялякіх мерапрыемстваў; мне плацілі за мае тэксты (вершы, прозу і нататкі па дробязі); а цяпер я «выбілася ў людзі» — я рэдактарка і карэктарка, і плацяць мне за тое, што я раблю з тэкстамі іншых.

Я хапалася за любую працу. Найгоршым з усяго былі фотаздымкі. Я рабіла гэта двойчы, і гэта быў самы чорны мой час: школа скончаная, трэба плаціць за вучобу, бацька не працуе і прапівае маміну зарплату, выжываем дзякуючы бабулі, у мяне сур’ёзныя праблемы з сэрцам, я вымушаная звольніцца з цяжкай фізічнай працы, і дома праз гэта скандалы — дармаедкай лічылася толькі я.

50 тысяч гадзіна — столькі каштавала «фотасесія».

Калі я прыходзіла дадому з прадуктамі, мама радавалася. А мне хацелася ўдавіцца.

Мне так часта хацелася ўдавіцца, што гэта сапраўды цуд, што я яшчэ жыву.

(Ты хапаешся за любую працу, якую сумленна выконваеш ад пачатку і да канца, і таму чакаеш гэтай сумленнасці ад іншых. А іншыя, напэўна ж, мусяць разумець, што не ад харошага жыцця ты ідзеш драіць унітазы ў палатах для пенсіянераў ці круціць парэзанымі ад зацвярдзелага цукру пальцамі праклятую вату. Не ад харошага жыцця, так. І яны гэта разумеюць. А значыць табе можна не заплаціць. Або заплаціць і не дадаць. Або заплаціць, не дадаць, а пасля яшчэ і адымець.)

Так ці інакш, калі ты зарабляеш грошы, гэта дадае адчування годнасці, дадае моцы — і дома ўжо не так страшна. Ты вырасла. І можаш адправіць нах*й п’янага бацьку з яго папрокамі.

Нарэшце з’яўляецца сваё жыццё. Свет вакол фарміруе такую карціну: заканчваеш школу, сустракаеш «сапраўднага мужчыну», выходзіш замуж і выконваеш сваё прызначэнне — нараджаеш дзіця.

Але да гэтага ты яшчэ мусіш прайсці іншую «школу»: у падлеткаў, калі ты хочаш быць крутой, «сваёй», аўтарытэтнай, ты мусіш быць «дарослай» — ведаць, што такое алкаголь і сэкс і раздаваць парады «няўдачнікам». Найвышэйшы пілатаж — гарэлка ў краме без пашпарта і прэзерватывы ў аптэцы, а не ў шапіку ля школы, дзе прадавачка на цябе нават не гляне.

Дарослыя любяць паўшчуваць падлеткаў за разбэшчанасць, нявыхаванасць, амаральнасць і іншыя -сці. І забываюць пра тое, што кантэкст для гэтага створаны імі самімі: пачынаючы з казак у дзяцінстве і заканчваючы школьнымі ўрокамі кшталту «вы павінны…» — усё навязвае адзіны магчымы сцэнарый паводзін, які цудоўна накладваецца на адсутнасць любові і ўвагі і жаданне быць дарослымі.

Няма нічога новага пад месяцам. Грошы, алкаголь і сэкс — рэцэпт, які дазваляе падлетку здабыць тое, чаго яму не хапае. І — ура! — вось у цябе ёсць іншыя людзі. Ты верыш ім, цягнешся да іх. Іх увага (асабліва старэйшых) робіць цябе кімсьці значным — ва ўласных вачах і ў вачах акружэння.

(У аднаго жонка толькі нарадзіла, таму дома невыносна; другі будзе чытаць табе вершы і слухаць пра твае праблемы; трэці прывязе кветачку на ўласнай машыне пад самы пад’езд; чацвёрты «раскрые табе вочы» на ўсіх мужыкоў і купіць табе «півка». Гетэрасэксуальны рай. Сцэнарый складваецца як трэба. Мама зноў задаволеная: у дачкі столькі кавалераў!

І наўрад ці камусьці захочацца ведаць, што «дома невыносна» — гэта «ў жонкі ўсё парванае, таму я яе не хачу, а хачу цябе»; чытанне вершаў можа скончыцца згвалтаваннем на халоднай зямлі; і кветачка — гэта не бязвінны знак увагі, а вельмі лёгкі і танны спосаб дабіцца прыязнасці, калі ты гатовая паверыць каму заўгодна за грам цяпла; а ў заплечніку чалавека, які падаецца табе самым шчырым з усіх, каго ты сустракала, на выпадак прыгожанькай дурніцы прыпасены шпрыц з «траянкай»: анальгінам, папаверынам і дымедролам.

І пасля рабіць з табой можна што заўгодна.

Наўрад ці камусьці захочацца ведаць, як адчувае сябе чалавек (незалежна ад гендарнай прыналежнасці), якога вось так скарысталі. Па ўмаўчанні, калі ты сціснула зубы і трывала, цібе жэ харашо была. Калі ты прыйшла, значыць ты хацела.

А што ты думала, ім патрэбныя твае соплі пра страшна-больна-ўсё такое?)

…Да мяне часта прыходзіць дзіўнае адчуванне нерэальнасці майго жыцця. Кажуць, так не бывае — каб столькі на аднаго чалавека. Мне і самой цяжка ўсвядоміць, што бывае. Было.

І пішу я гэта для таго, каб вы паглядзелі на сваіх дзяцей. На тых, хто побач з вамі. На вашых жонак, мужоў, бацькоў, сясцёр і братоў. На сваіх сяброў. Мы ўсе варымся ў гэтым. Мы ўсе робім гэта адно з адным. Мы ўсе — і кат, і ахвяра.

Хтосьці на людзях прыгожы і добры, а за зачыненымі дзвярыма збівае сваю сям’ю. Хтосьці для сям’і — найлепшы на свеце, а гвалціць ідзе на вуліцы.

Я пішу гэта для дзяцей, якім, можа быць, у дадзены момант, як і мне шмат-шмат разоў, балюча глядзець бацькам у вочы. Я пішу гэта для бацькоў, якія хочуць глядзець у вочы сваім дзецям. У мяне няма ніякай павучальнай высновы, я проста хачу, каб болю было меней. Таму што так ці інакш мы ўсе заслугоўваем таго, каб нас нехта любіў.

Каментары11

Год Сырскага. Як ваюе ўкраінская армія з гэтым галоўнакамандуючым2

Год Сырскага. Як ваюе ўкраінская армія з гэтым галоўнакамандуючым

Усе навіны →
Усе навіны

Што рабіць, калі ваш тэлефон упаў у шахту ліфта?5

Беларускія астравы, пра якія вы маглі не ведаць2

Зяленскі расказаў, як бачыць «здзелку» з Трампам па карысных выкапнях9

У Пецярбургу музыка выкінуўся з 10-га паверха, калі да яго прыйшлі з ператрусам за «фінансаванне УСУ»7

Журналіста Ігара Ільяша абвінавачваюць па двух крымінальных артыкулах1

У Беларусі ўсё ж такі забароняць Хагі Вагі. Міністр адукацыі лічыць, што гэтая цацка правакуе гвалт11

Трамп плануе сустрэцца з Зяленскім на наступным тыдні12

У які дзень у 2020-м маглі здарыцца перамены? Польскі дыпламат выдаў кнігу аб працы ў Беларусі і даў адказ на гэта пытанне32

Чаму высокі ціск не дазваляе расійскім Суперджэтам лятаць? Хоць для Боінга гэта не праблема23

больш чытаных навін
больш лайканых навін

Год Сырскага. Як ваюе ўкраінская армія з гэтым галоўнакамандуючым2

Год Сырскага. Як ваюе ўкраінская армія з гэтым галоўнакамандуючым

Галоўнае
Усе навіны →

Заўвага:

 

 

 

 

Закрыць Паведаміць